ఇల్లిందల అనుపమ నవలా పరిచయం

~ సంఘర్షణలపళ్ళచక్రం మధ్య నిలిచిన "అనుపమ"~ స్త్రీకి సాధికారత రావాలంటే ఆర్థిక స్వావలంబన ఉండాలి. పెళ్ళి కావాలంటే అందం, చదువు, ఆస్తిపాస్తులు, ఆరోగ్యం ఉండాలి.ఇది నేను చెప్తున్నది కాదు.చిన్నప్పటినుండి విన్న జనవాక్యం. ఇవన్నీ లేని వాళ్ళు ఏంకావాలి? చస్తూ బతకటమా? బతుకుతూ చావటమా? కాకుంటే జీవచ్ఛవంలా బతకాల్సిందే అని సమాజం స్త్రీనుదుటను రాసింది.దానిని మోసుకుంటూ గతకాలం నుండి నేటికాలం వరకూ స్త్రీ జీవిస్తుంది. ఆ బరువునేను మోయలేను అని విసిరి పారేసి సమాజాన్ని ధిక్కరిస్తే గయ్యాళి అనో, పొగరుబోతు అనో ముద్ర వేసుకోవాలి. అలా అన్నింటికీ తల వంచుకొని బతికే ఒక అభాగినిలో ఆత్మవిశ్వాసం గురించి రాసినదే ఇల్లిందల సరస్వతి దేవి గారి 'అనుపమ' నవల. 1978 లో ఎమ్.శేషాచలం & కో వారు బాపూ ముఖచిత్రం తో ప్రచురించారు. ఆనాడు కేవలం 3-50 రూ.వెల మాత్రమే. పూర్తి కథలోకి వెళ్ళకుండా సూచనప్రాయంగా నవల కథాంశం గురించి తెలియజేస్తాను. అనుపమకు స్కూల్ ఫైనల్ చదువుతుండగా కళ్ళు మండు తుంటే వేడి చేసిందేమో అనుకుంటే ఒకకన్ను పోయి, మరో కన్ను కూడా మసకేసి క్రమంగా పోయే పరిస్థితి వస్తుంది అని తెలుస్తుంది. అన్ని అమరివున్న వాళ్ళకే పెళ్ళిళ్లు, జరగటం కష్టమైన రోజుల్లో ఒకలోపం ఉన్నప్పుడు పెళ్ళికావటం కష్టం అనే పరిస్థితులు ఆనాడు. సహజంగానే అనుపమని చూసుకునేందుకు పెళ్ళిచూపులకు వచ్చిన పెళ్ళికొడుకులు ఆమె చెల్లిని చేసుకుంటాననే రోజులు కూడా ఆనాడు. అయితే అసలు దుర్మార్గం ఏమిటంటే 'పెద్దపిల్లకు పెళ్లి కాకుండా చెల్లికి చేస్తే కుటుంబానికి అరిష్టం అంటారు' ఆనాటి కాకుల్లాంటి లోకులు. ఆ దోషం పోగొట్టుకోటానికే ఆ పెళ్ళికొడుకుతోనే అక్క అనుపమ మెడలో గుళ్లోనే మూడు ముళ్ళు వేయించి , తర్వాత చెల్లెలు అనసూయతో పెళ్ళిచేయటం. నిజానికి ఇవి కూడా ఆనాడు సహజాతీసహజమే. అప్పుడే కాదు ఇప్పుడు కూడా ఆడపిల్లని గుండెల మీద కుంపటిగా భావించే రోజులు కదా అందులోనూ మధ్యతరగతి చిరుద్యోగుల కుటుంబాలకి. అందుకే మధ్యేమార్గంగా ఆ పెళ్ళికొడుక్కి మరో రెండువేలు అదనంగా కట్నం సమర్పించి అనుపమ మెళ్ళో మూడుముళ్లు వేయించి తర్వాత రోజు ఘనంగా అనుపమ చెల్లెలు అనసూయతో వివాహం జరిపించడానికి నిర్ణయిస్తారు ఆమె తల్లిదండ్రులు. ఇందులో కూడా ఒక మతలబు చేయటం మరో దుర్మార్గం - తర్వాత ఎపుడైనా పెళ్ళికొడుకు మీదగానీ వాళ్ళ ఆస్తిపాస్తులు మీద గానీ అనుపమ హక్కులు కోరకుండా స్టాంపు పేపరు మీద షరతులు రాయించి సంతకాలతో రికార్డు చేయించడం. ఇంకా అక్కడ నుండి పుట్టింట్లోనే దిగబడిపోయింది అనుపమ. అసహాయస్త్రీ పట్ల చేసే దాష్టికాలు ఎప్పుడూ ఒకేలా ఉంటాయి. తండ్రి చనిపోవటంతో తల్లితో పాటూ అనుపమ అన్న పంచన చేరుతుంది. అప్పటినుండి అనుపమ కష్టాలు మొదలు . అసహాయంగా ఒకరిమీద ఆధారపడినప్పుడు జరిగే అవమానాలూ, చేసిన చాకిరీకి గుర్తింపు లేకపోవటమూ కూడా ఎప్పుడూ ఒకేలా ఉంటాయి కదా. వితంతువైనా, భర్తచే విడిచిపెట్టబడినదైనా స్త్రీ పరిస్థితులు ఎప్పుడైనా ఒకేలా వుంటాయి.తండ్రి చనిపోవడంతో తల్లితో పాటు అనుపమ అన్న చెంతనే చేరుతుంది.అప్పటినుండీ అనుపమకి కష్టాలు మొదలు. ఇటువంటి అసహాయ స్త్రీల పరిస్థితి యాభై ఏళ్ళక్రితం మరింత దారుణంగా వుండేది. అందుకే ఎవరికి ఏచాకిరీ అవసరమైతే అక్కడకి వారు ప్రేమనొలకబోస్తూ పిలిపించుకోవటం, అవసరం తీరాక బయటకు నెట్టయగల మనస్తత్యం గల స్వార్థ పరులైన మనుషుల చేతులలో కీలుబొమ్మగా మారుతుంది అనుపమ. ఆవిధంగా పెళ్ళికి షరతుల పత్రం రిజిష్టరు చేయించిన భర్త యింటిలోనే మంచం పట్టిన భర్త మేనత్తకి సేవకు నియమించబడుతుంది. తర్వాత చిన్న అన్న యింటికి వదిన పురిటి సేవకొరకు, ఆ తర్వాత హాస్పిటల్లో విడాకుల భర్త తాలూకు చెల్లెలైన టీబీ రోగికి సేవ చేసేందుకు,ఇలా ఎక్కడ ఏ అవసరం వస్తే అక్కడ పక్షిలా వాల వలసి వస్తుంది అనుపమకు. అక్కడ డాక్టరు త్రివేణి ఆమె సౌందర్యానికి, సేవాతత్పరతకు ఆకర్షితుడౌతాడు. ఆమె కంటి చూపుగురించి ఆరా తీసి తన స్నేహితుడైన కంటి డాక్టరు చేతపరీక్ష చేయిస్తాడు. ఆ హాస్పిటల్ లోనే తన కొడుకు చికిత్సకోసం వచ్చిన భారతమ్మ అనుపమని చూసి ముచ్చటపడి ఆమెగురించిన వివరాలు తెలుసుకుంటుంది. అనుపమ తండ్రి వాళ్ళూ తమకి బాగా తెలిసిన వారేనని, ఇరుగు పొరుగులుగా ఉండేవారమని అనుపమ చిన్నతనంలో తమ యింట్లోనే ఎక్కువగా తిరిగేదని చెప్పుకొస్తుంది. భారతమ్మ భర్త రామబ్రహ్మం కూడా అనుపమ తండ్రివలనే తన కొడుకులు బాగా చదువుకొని వృద్ధిలోకి వచ్చారని చెప్పి అనుపమ కంటి చికిత్స కోసమే కాక త్రివేణి, అనుపమల వివాహం వరకూ స్వంత తండ్రిలా తోడ్పడతాడు. అందుకే ముగింపులో అనుపమ, త్రివేణీలను ఫ్లైట్ ఎక్కించిన తర్వాత కణ్వుడిలా దిగులు పడుతున్నాడని రచయిత్రి ముగింపులో ముక్తాయింపుని ఇస్తారు. -ఇది క్లుప్తంగా చెప్పుకోవాల్సిన కథాంశం. కధ మొదలు పెట్టటం అనుపమ తన ఆడబడుచు సేవకోసం హైదరాబాద్ లోని టీబి హాస్పటల్ లో ఉండటంతో ప్రారంభించి మొదటి సన్నివేశంలోనే అక్కడి డాక్టర్ త్రివేణిని మెట్ల మీద ఢీకొనటం అతను 'ఆమెను కళ్ళు కనబడటం లేదా' అని అరవటంతో మొదలౌతుంది. అప్పటికీ అయిదు నెలలుగా ఆడబడుచు అనబడే ఆమెతో చీత్కారాలు, అవమానాలుతో అనుపమ మనసు వ్యధతో కృంగి పోయివుంటుంది.. ఏడుస్తూ నిద్రలోకి అనుపమ జారుకోవడం --ప్లాష్ బాక్ గా అనుపమ బాల్యం నుండి కథ చెప్పటం ఆసక్తి కరంగా నడిపింది రచయిత్రి. మెట్రిక్ పాసై, సంగీతం నేర్చిన అనుపమ అనుకోని పరిస్థితులలో కంటి జబ్బుతో పాక్షికంగా అంధురాలు కావటం, చెల్లెలి భర్త తో పెళ్ళి కావటం, విడిచివేయబడటంతో అసహాయ పరిస్థితుల్లోని స్త్రీ ఏవిధంగా బంతి ఎటు తంతే అటు కొట్టబడినట్లుగా స్వంతవారి చేతే ఎన్ని రకాలుగా అవమానాలు పొందిందో గుండెలు చెమ్మగిల్లేలా రాసి అనుపమ దురదృష్టానికి పాఠకులు కూడా సానుభూతి చెందేలా సంఘటనలను చిత్రీకరించారు రచయిత్రి ఇల్లిందల సరస్వతీదేవి. "సాహిత్యంలో ఒక్కొక్క కాలంలో ఒక్కొక్క ఇజం, ఒక్కొక్క దృక్పథం ప్రాధాన్యత వహిస్తూ ఉండటం చూస్తున్నాం: కానీ మానవ నైజంలో మార్పు ఉండదనీ, హృదయ స్పందనకు దేశకాలపాత్రలు అనే అవధులు లేవనీ, సార్వజనీనమైన భావాలను ఏ రాజకీయ సూత్రాలూ బంధించలేవనీ నమ్మేవాళ్ళలో నేనొకదాన్ని" అని నలభై ఏళ్ళ కిందటే తన సాహిత్య దృక్పథాన్ని నిర్భయంగా ప్రకటించిన రచయిత్రి ఇల్లిందల సరస్వతీదేవి. సుదీర్ఘ సాహితీ యాత్రలో సమాజ స్వభావాన్ని, సాహిత్య పరిణామ క్రమాన్ని గమనిస్తూ, అనుసరిస్తూ పాత్రల మనోభావాల్ని, మానవ సంబంధాల్నీ తీర్చిదిద్దారు.మధ్యతరగతి జీవితాలలోంచి సమకాలీన సమస్యల్ని తీసుకుని సమాజ పరిణాక్రమంలోనే ఇతివృత్తానికి తగినట్లుగా పాత్రల్ని, సంఘటనల్నీ, సంభాషణల్నీ సమకూర్చారు. అందుకే చదువుకున్న, ఆలోచించగల అను పమ తన పెళ్లి కోసం తల్లిదండ్రులు బాధపడుతుంటే తనకు పెళ్ళి చేసుకోవాలని లేదని, చెల్లెలికి చేయ మని కూడా చెప్తుంది. సమాజానికి వెరచి తండ్రి చెల్లెలి భర్తతోనే ముందు మూడుముళ్ళూ అనుపమ మెడలో వేయించాలని ఒప్పించ బోతాడు . ఆ సందర్భంలో " కంటిచూపు లేక పోవటం నా జీవితానికి దెబ్బే. కానీ ఈ మూడుమూళ్ళ వల్ల వరుడు నన్ను అవమాన పరిచినట్లు కాదా? అనసూయకు నామీద ఏం గౌరవముంటుంది? నేను వివాహానికి పనికి రాని దాన్నన్న చీటీ నాముఖానికి కట్టించుకున్నట్లే కదా? ఇంత అవమానం చేస్తారా? " అని తండ్రిని ప్రశ్నిస్తుంది అనుపమ.ఇక్కడే అనుపమ వ్యక్తిత్వాన్ని రచయిత్రి చాలా స్పష్టంగా ప్రకటిస్తుంది. తర్వాత పరిస్థితులకు, తల్లిదండ్రుల మాటలకు తలవొగ్గి అనుపమ తనను కాదన్న తన వారికే పరిచారికలా చాకిరీ చేయవలసి వచ్చినా తనలో తాను మధనపడుతుందే కానీ పల్లెత్తు మాట మాట్లాడదు. అది ఆనాటి కుటుంబపరిస్థితులకు అసహాయులు రాజీ పడటాన్నే సూచిస్తుంది. ఆనాటి మధ్యతరగతి జీవితాలలోంచి సమకాలీన సమస్యల్ని తీసుకొని సమాజాన్ని ప్రతిబింబించేలా ఇతివృత్తానికి తగినట్లుగా పాత్రల్నీ,పాత్రల మనోభావాల్నీ, మానవ సంబంధాల్నీ సంఘటనల్నీ, సంభాషణల్నీ సమకూర్చారు రచయిత్రి. నవలని చివరి వరకూ కథనంలో ఎక్కడా తడబాటు లేకుండా ఆర్ద్రంగా నడిపించటంలో రచయిత్రి కథాకథన నిర్మాణానికి, కథానిర్మాణంలో రచయిత్రికి గల రచనాకౌశలాన్ని వ్యక్తం చేస్తుంది. ఇల్లిందల సరస్వతిదేవి సమాజంలోని పరిణామక్రమంలో జీవించిన సామాన్యజన జీవన విధానం, వారి ఆలోచనావిధానం, మానసిక సంఘర్షణలూ, ఆర్థిక సంక్షోభాలూ, అంతులేని ఆవేదనలు, ఆశనిరాశలు, ఆశావాదంతో కూడగట్టుకున్న ధృఢచిత్తాలు, అందుకున్న విజయపరంపరలూ - ఇలా ఎన్నో జీవన చిత్రాల్ని ఏమాత్రం భేషజం లేకుండా, భాషాపటాటోపం లేకుండా పాత్రోచిత సంభాషణలతో చాలావరకు హైదరాబాదు పరిసర నేపథ్యంగానే నవలను అక్షరీకరిస్తారు. రచన చదువుతుంటే దృశ్యం కళ్ళెదుట కనిపించేలా సన్నివేశ కల్పన, వాతావరణం ప్రతిభావంతంగా అక్షరీకరించారు . అనుపమ మానసిక సంఘర్షణ, ఆలోచన, వివేచన, ఆనాటి చదువుకున్న యువతుల మనోభావనలకు ప్రతీకగా తీర్చిదిద్దారు. పరిస్థితులకు తలవంచాల్సివచ్చినా ఆత్మగౌరవం, ఆత్మవిశ్వాసం,అస్తిత్వ ఆరాటం గల అభిమానవతి అయిన పాత్రగా అనుపమను తీర్చి దిద్దారు రచయిత్రి. నలభై ఏళ్ళక్రిందట ఒక యువతి తన ధిక్కారాన్ని తెలియజేసే పరిస్థితులు సామాన్య మధ్యతరగతి కుటుంబాలలో చాలా అరుదుగా ఉంటాయనేది ఈనవల తెలియ జేస్తుంది. అందుకే "నేను సృష్టించిన స్త్రీ పాత్రలన్నీ క్షమ,ఓరిమి మంచితనం ముందు చూపు కలిగి ప్రవర్తిస్తాయి.స్త్రీలలో వుండే ఓరిమిని చేతకానితనం కింద ఎప్పుడూ అనుకోకూడదు. నా రచనలో స్త్రీ పురుష సమైక్యతను చాటి చెప్పే విశ్వజనీన భావాన్ని పొందుపరచడానికే ప్రయత్నించాను "అంటూ తన స్త్రీ పాత్రల గురించి రచయిత్రి ఒక సందర్భంలో వివరించారు. సరస్వతీ దేవి సాహిత్యరంగంలోనేకాక సామాజిక సేవారంగంలో కూడా తనదైన ముద్రని సాధించినవారు. ఆంధ్రయువతీ పాలనా మండలిలో చాలా కాలం పని చేయడం వలన ఎందరో యువతుల వ్యధా భరిత గాథలను విని వారి సమస్యలను పరిష్కరించి మార్గదర్శనంచేసిన అనుభవం వుంది. బహుశా అందువలన ఆ ఛాయలు ఆమె రచనల్లోని పాత్రల్లో కూడా ప్రతిబింబిస్తూ ఉండవచ్చును . ఈనవల లోని నాయిక పాత్ర కూడా ఆ విధంగా సృష్టింప బడినదే కావచ్చును. “దేశకాల పాత్రల కతీతమైనది మానవ మనస్తత్వం. ఈ మనస్తత్వ ధోరణులను,వివిధ వాతావరణాలలో అవి చెందే పరిణామ క్రమాన్ని, విశ్లేషించడం నా మొదటి ఆశయం.అలాగే విశ్వజనీనమైన భావాలను దృష్టిలో పెట్టుకుని రచన చెయ్యడానికే నా కలం మొగ్గు చూపుతుంది.”అనేది తన సాహిత్య దృక్పధంగా చెప్పుకున్న ఇల్లిందల సరస్వతీ దేవి స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వమే సాహిత్య రంగంలోకి అడుగు పెట్టి దాదాపు అన్ని ప్రక్రియలనూ స్పృశించి మూడు వందలకు పైగా కథలూ, నవలలూ, వ్యాసాలూ, రేడియో నాటికలతో తెలుగు సాహిత్యరంగాన్ని పరిపుష్టం చేశారు.

జి.ఎస్ లక్ష్మి నవలకు ముందు మాట

~ యువతరానికో కరదీపిక - నాన్నలూ! నేర్చుకోండిలా ~ "జీవితంలో భయం లేకుండా ఆత్మవిశ్వాసం ఉన్నవారు గొప్పవిజయాలు సాధించగలరు " అంటారు స్వామి వివేకానంద. పిల్లల కోసం మంచి నీతికథలు చెప్పిన జి.ఎస్.లక్ష్మిగారు, పెద్దలకు కాజాలాంటి మంచి మాటల సుద్దులు చెప్పిన లక్ష్మిగారు, యువతరానికో బాట చూపిస్తూ రాసిన నవల 'నాన్నలూ నేర్చుకోండిలా' చిన్నప్పటి నుండీ తల్లిదండ్రులు పిల్లల్ని రేంకుల వెంటా, తదనంతరం రూపాయల వెంటా పరుగులు పెట్టిస్తూ డాక్టర్లుగానో, ఇంజనీర్లుగానో తయారుచేయాలనుకుంటారు. అయితే జీవితవిలువల గురించి, సామాజిక బాధ్యతల గురించి తల్లిదండ్రులే కాదు ఏ విద్యాలయాలూ నేర్పవు. అందుకే బుద్ధిగా తల్లిదండ్రుల మాట విని చదువు కొని సాఫ్టువేరును పట్టుకొని కొంత దూరం ఎదిగిన తర్వాత తాము అణచి పెట్టుకున్న తమ తమ కలల సాకారం కోసం ఈనాడు బీటెక్కుల పిల్లలు తమరూటు మార్చుకొని గాయకులుగానో, నటులుగానో, దర్శకులుగానో, రచయితలుగానో సినీరంగం వైపు వెళ్తే, మరి కొందరు పొలాలు కొని సేంద్రీయ వ్యవసాయాలవైపు, ఇంకొందరు వండి వారుస్తామని చెఫ్ లు గానూ ఆత్మవిశ్వాసంతో కొత్తదారిలో వెళ్ళిపోతున్నారు. అటువంటి ఔత్సాహికుడైన సాఫ్టువేరు యువకుడిని బేబీ కేర్ సెంటర్ ఏర్పాటు చేసుకొని నిర్వహించడానికి దోహదం చేసిన కార్య కారణాలన్నీ జి ఎస్ లక్ష్మిగారి మాటల్లాగే సున్నితంగా, సరళంగానే కాక ఆసక్తికరంగా పాఠకులను పరుగులు పెట్టించి చదివించే పఠనీయత కలిగిన చిన్న నవల " నాన్నలూ!-నేర్చుకోండిలా! " నేను కథ చెప్పను. రచనలో చూపిన ఆసక్తికర అంశాలు మాత్రమే వివరిస్తాను. నవలలో ముఖ్యమైన పాత్రలు రెండు సాఫ్ట్ వేరు జంటలు. మధు, శృతి ఒక జంట ఐతే, సుమ, రవీంద్ర మరో జంట. సాఫ్ట్ వేరు జీవులకుండే కష్టనష్టాలన్నీ వీళ్ళకీ ఉంటాయి.అన్నింటికన్నా ప్రధానమైన సమస్య తమ పిల్లల పెంపకం.ఇరువురి తల్లిదండ్రులూ కొంతకాలం వుండి చూస్తారు. ఆ తర్వాత ?... . తూతు మంత్రంగా కేవలం వ్యాపారాత్మకంగా పనిచేసే కేర్ సెంటర్లలో తమ పిల్లలు అనారోగ్యం పాలు అవుతూంటే తల్లడిల్లుతారు.శృతి ఉద్యోగం కెరియర్ పై ఆసక్తిగల అమ్మాయిగా కనిపిస్తుంది. అందువలన కూతురి బాధ్యత గురించిన ఆ తల్లడింపులోంచి మధుకి పుట్టిన ఆలోచనే తానే ఒక కేర్ సెంటర్ ఎందుకు పెట్టకూడదనేది. అసలు పాత్రలు కాకుండా ఉన్న మిగిలిన పాత్రలు కూడా వీళ్ళ సహఉద్యోగులే కనుక అవే ఆలోచనలు, అవే ఇబ్బందులు . అందులో ఒంటరి తల్లులు కూడా ఉండటం గమనార్హం. అయితే అందరూ కూడా మంచి ఆలోచనాపరులు, బాధ్యతగల వారే, ముఖ్యంగా ఆత్మవిశ్వాసం కలవారు. మధు తన కూతురి కోసం కేర్ సెంటరు నడపాలనే ఆలోచన గురించి, దానిని నడపటంలో చేయల్సిన కృషిని మాత్రమే కాకుండా పిల్లల శారీరక, మానసిక వికాసం గురించి కూడా ఆలోచించటం అనేది ప్రధాన అంశం. దానిని సమర్థించే విధంగా రచయిత్రి కథలోని పాత్రల్నే కాకుండా చదువుతున్న పాఠకులను కూడా కన్విన్స్ చేసే విధంగా నవలను ఆసాంతం రాయటంలో ఈ సమాజం పట్ల ఆమెకు గల అంకితభావం వ్యక్త మౌతుంది . విదేశాలు వెళ్ళి డాలర్లు సంపాదించే నైపుణ్యం గల యువకుడు కనీసం స్వదేశంలో రూపాయల వెనకైనా పరుగెత్తకుండా చంటిపిల్లల ముక్కులూ, మూతులు తుడిచి, డైపర్లు మారుస్తూ ఉండాలనుకోవటం తల్లిదండ్రుల నుండే కాక, బంధువుల, స్నేహితుల నుండీ నిరసన ఎదుర్కోవటం సహజమే కదా. దానిని ఆత్మవిశ్వాసంతో సమర్థవంతంగా ఎదుర్కొని తన కార్యాచరణను వ్యక్త పరచి విశదంగా వివరించటం కోసం ముఖ్యంగా ఆఫీసు వేదికగా పి.పి.టి ప్రజంటేషన్ చేయటం చాలా వివరంగా రాస్తారు రచయిత్రి. నిజానికి ఈ నవల ఈవిధంగా తమ కెరియర్ని తీర్చి దిద్దుకొని తాము కూడా కార్పోరేటు తరహా కేర్ సెంటర్ ప్రారంభించాలనుకునే వారికి కరదీపికగా ఉపయోగపడ వచ్చుననిపించింది. ఈ క్రమంలో కొన్నిచోట్ల ఉపన్యాస ధోరణిలో సుదీర్ఘ సంభాషణలు వున్నా అవి ఏమంతగా నవలానుక్రమణలో అడ్డంకిగా అనిపించవు.ఏ సంఘటన ఎంతవరకూ రాయాలో ,ఏ సంభాషణ ఎంతవరకూ చెప్పాలో అంతవరకే చెప్పారు.అనవసర పొడిగింపులేవీ లేవు. అందుకు కారణం జి. ఎస్. లక్ష్మిగారి సున్నితమైన, సాత్వికమైన, సుతిమెత్తని రచనా విశేషం . బహుశా పిల్లల కథలు రాసే అనుభవం వల్లన కావచ్చు జి. ఎస్. లక్ష్మిగారు ఈ చిన్ని నవల నేటి యువతరానికి అవసరమైన అంశాన్ని తీసుకొని యువతరానికి అవగాహన కలిగించేలా, ఆలోచనాత్మకంగా రచించారు. జి. ఎస్ .లక్ష్మిగారి నుండి మరిన్ని మంచి రచనలు వస్తాయని అభిలషిస్తూ మనసారా అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను.

మందార మకరందమైన జీవితం

~ మందార మకరందమైన జీవితం ~ " ప్రేమ, నిజాయితీ,పవిత్రత ఉండేవారిని ఈ ప్రపంచంలో ఏశక్తీ ఓడించలేదు" అంటారు-- స్వామి వివేకానంద. వివేకానందుడిని చదివారో లేదో కానీ ఎదుగుతున్న దశ నుండి తన జీవితంలో చూసిన మరణాలు కావచ్చు,మనుషులు కావచ్చు సూర్యప్రకాష్ మనసుమీద వేసిన ముద్ర మాత్రం అక్షరాలా ఇదే. అందుకే పాతికేళ్ళ క్రితమే అరటిపండుతో ప్రేమను పంచాడు.నృత్యరూపకాలతో ఆహారం ప్రాధాన్యతను చాటి జ్ణానాన్ని పెంచాడు. ఆ కోవలోనే "అందరి ఇల్లు" ప్రారంభం అయ్యింది.అందరి ఇల్లు అనే అంశమే అద్భుతమైనది. ప్రాణాలకు తెగించి నిజాయితీగా సూపర్ సైక్లోన్ లో అయితేనేం, గుజరాత్ రైట్స్ లోనైతేనేం అంకితభావంతో జాతి మతాలకు అతీతంగా వైద్యసేవలు అందించిన వారు ఈ వైద్య దంపతులు. సూర్యప్రకాష్ తో జీవితమే కాదు ఆశయాలతోనూ చేతుల్నీ కలిపి చేదోడు వాదోడుగా డా.కామేశ్వరి జత కలిసి జంటగా చేసిన కార్యక్రమాలలో ఆత్మహత్యలకు వ్యతిరేకంగానే కాక గర్భ సంచిని కాపాడుకుందాం అంటూ వూరూరా తిరిగి చాటిచెప్పారు.అంతేకాదు డా.కామేశ్వరి గర్భసంచిని కాపాడుకుందాం,మథుమాలతి అనే అవసరమైన రెండు పుస్తకాలను సరళమైన భాషలో తన అనుభవాలను క్రోడీకరించి రాయటం చాలా హర్షణీయం. ఉత్తరాలతో మానవ సంబంధాలను ఎలా బలపరచుకోవచ్చో ' art of letter writing ' ద్వారా తెలియజేసారు. అంతటితో ఆగిపోలేదు అన్ని విధాలా రోగగ్రస్తమైపోతున్న సమాజాన్ని ప్రేమా నిజాయితీ అనే వైద్యంతో పునరుజ్జీవింప చేయటానికి నడుం బిగించారు. అందరం మనమందరం అంటూ మందార పూవును చిహ్నంగా ఎంచుకొని వారితో సహకరించే వారినందరిని ఒకే కుటుంబం గా కలుపుకుంటూ సమాజంలో 'అందమైన జీవితాల్ని ' కలగనే స్వాప్నికులు డా.కామేశ్వరీ,డా.సూర్యప్రకాష్ దంపతులు.అందుకే అందరికీ పూలనూ,పూలమొక్కల్నీ పంచుతారు. అందరికీ ఆహారం, ఆరోగ్యం, మానసిక వికాసానికి పుస్తకం అందినపుడు సమాజమే మారుతుందన్న విశ్వాసంతో అడుగులు వేస్తారు ఈ వైద్య దంపతులు. స్వాతంత్రోద్యమంలో భాగంగా ప్రజల్లో అక్షరాస్యత పెంచి పుస్తకాలతో జాగృతి పరచటానికి జరిగిన గ్రంథాలయోద్యమ స్పూర్తి ఆలోచనల్లోకి వచ్చిందేమో జంటనగరాల్లోనే వివిధ ప్రాంతాల్లో ఏర్పాటు చేసిన వంద చిట్టి గ్రంథాలయాలే కాకుండా ఆనందనిలయంలో సుమారు ఇరవై వేల గ్రంథాలను సేకరించి ఏర్పాటు చేసిన బృహత్ గ్రంథాలయం అపురూపమైనది.దీనిలో భాగంగా వందరోజులు వంద పుస్తకాల పరిచయ సమావేశాలుగానీ, కరోనా కాలంలో డెభ్భైఆరు రోజులు వివిధ రిసోర్స్ పెర్సన్లతో నిర్వహించిన కార్యక్రమాలు గానీ ఏక వ్యక్తి సైన్యంగా( one man army ) జరగటం నభూతో నభవిష్యతి అనే చెప్పాలి.సూర్యప్రకాష్ ధైర్యం డా.కామేశ్వరి అయితే ఆయన సంకల్పానికి విశ్వాసాన్ని ఇచ్చేది మనోబలం . ఏ కార్యక్రమం అయినా అదే డా.సూర్యప్రకాష్ ని నడిపిస్తుందా? ఈయనే ఆయా కార్యక్రమాల్ని మనసుకి హత్తుకుని ఎత్తుకుని నడిపిస్తాడో తెలియదు కానీ డా.సూర్యప్రకాష్ ఏ కార్యక్రమం తలపెట్టినా విజయవంతమౌతుంది.కారణం నిజాయితీగా అంకితభావంతో మనస్ఫూర్తిగా చేయడమే అనుకుంటాను. డా.కామేశ్వరి , డా.సూర్యప్రకాష్ అనే వైద్యదంపతులు తలపెట్టే ప్రతి పనిలో ఒకరి నీడ మరొకరిదిగా ,ఇరువురి అడుగుజాడలు ఒకటిగానే ప్రతీ కార్యక్రమం నిర్వహించటం అపురూపమైనదిగా ఉంటుంది. ఒక పెద్ద కార్యక్రమం తలపెట్టినప్పుడు చాలా భావోద్రేకం కలగటం సహజం.వాటిని ప్రేక్షకులుగా మనమంతా కూడా అనుభవించుతాం. అటువంటి కార్యక్రమమే జతిన్ గారి మాటలకు ఉత్తేజితులైన కళ్ళముందు ఎదిగిన గాయత్రీ, ఆమెలాంటి మరికొందరు యంగ్ డాక్టర్లను చూస్తుంటే వారికే కాదు మనకు కూడా రేపటి భవిష్యత్తు మీద ఎంతో ఆశ కలుగుతుంది. డా.కామేశ్వరీ,డా.సూర్యప్రకాష్ నమ్మిన ఆశయాలు, అభిరుచులు , అంకితభావం తప్పక వారందరిలో జాగృతి కలిగించే వుంటుంది .అందులో అనుమానం అక్కరలేదు.వారందరిలో ఆ నిజాయితీ,ఆ అంకితభావం,ఆ స్వచ్ఛత కలకాలం వుండాలని ఆశిస్తున్నాను. సామాజిక కోణంలో అందరి పండుగగా జరపటం ఎప్పటిలాగే సమాజంపట్ల ఈ దంపతులకు గల పునరంకితం కావాలనే ఆశయసిద్ధికి తార్కాణం. డా.కామేశ్వరీ& డా.సూర్యప్రకాష్ గార్లు పదవ తేదీన నిర్వహించిన మాతృసంబరం కన్నులపండువగా తల్లుల చేతుల్లో విరిసిన బాలబాలికల సందడితో అందమైన పూలతోటలా ఆ ఆవరణ అంతా కలకలలాడింది. రెండవరోజు జరిగిన అభినందన కార్యక్రమం అంతే కన్నులపండువగా జరిగింది. తర్వాత పదిహేను రోజుల పాటూ యువతరానికి పంపిణీ చేసిన పుస్తకాలు కావచ్చు,యువతరాన్ని జాగృతి పరిచేందుకు వారిలో ప్రేమా,నిజాయితీలను అవగాహన చేసుకునేందుకు చేసిన ప్రయత్నాలు కావచ్చు రేపటి భవిష్యత్తుపై సూర్యప్రకాష్,కామేశ్వరి దంపతులకు గల ఆశా,భరోసాలతోనే అని నమ్ముతున్నాను. పాతికేళ్ళుగా జరిగిన కార్యక్రమాలను పునశ్చరణ చేసుకోవటం డా.కామేశ్వరి, డా. సూర్యప్రకాష్ లకు తిరిగి మరిన్ని కార్యక్రమాలకు పునరంకితం కావలసిన మనోధైర్యాన్ని కలిగించి ఉంటుందని అనుకుంటున్నాను. డా.సూర్యప్రకాష్ & డా కామేశ్వరి దంపతులకు హృదయపూర్వక శుభాభినందనలు. -- శీలా సుభద్రాదేవి

పుస్తక ప్రేమికుడు రామడుగు రాధాకృష్ణమూర్తి

~ పుస్తకప్రేమికుడు రామడుగు రాధాకృష్ణమూర్తి ~ అరవై దశకంలో ఎక్కడి ఏ సాహిత్య కార్యక్రమం జరిగినా బక్క పలుచని అర్భకంగా కనిపించే వ్యక్తి భుజానికో సంచి తగిలించుకుని వచ్చి సభమందిరంలో వెనక సీట్లలో కూర్చునేవారు.అయినా కూడా సభకి వచ్చిన రచయితలందరూ అతనిని పలకరించేవారు.ఆయనే రామడుగు రాధాకృష్ణమూర్తి అని పిలువబడే సాహిత్య ప్రేమికుడు.ఆయన సంచిలో ఎవరి అవసరం కోసమో ఎప్పుడూ పుస్తకాలు ఉంటాయి. రామడుగుగారికి పరిచయమో,స్నేహమో లేని తెలుగు రచయితలు బహుశా ఉండకపోవచ్చు.ఆయనకు తెలిసిన రచయితలనూ,స్నేహితులైన కథకులనూ,చదివిన పుస్తకాలనూ,నచ్చిన కథలనూ జాబితా చేయాలంటే చాలా కష్టం.ఎందుకంటే అరుణాచలం కూడా వెళ్ళి చలంగారిని కలిసి మాట్లాడి వచ్చిన వారు కదా రామడుగుగారు. శీలా వీర్రాజుగారు 1961 లో హైదరాబాద్ వచ్చిన మరి కొంతకాలానికే రామడుగు రాధాకృష్ణమూర్తి గారితో పరిచయం మొదలై స్నేహంగా పరిణమించింది .1970 లో స్వాతి పత్రిక ప్రారంభ సంచిక వీర్రాజుగారి ఇంటి ఆవరణలోనే వెలువడింది. అందులో గౌరవసంపాదకుడుగా వీర్రాజుగారి పేరు చూసి నేను ఆయనకు వీర్రాజుగారి రచనలపై వుత్తరం రాసాను. ఆ వుత్తరం వీర్రాజుగారు రాధాకృష్ణమూర్తిగారికి కూడా చూపించారట.అదిగో అప్పటి నుండీ రాధాకృష్ణమూర్తిగారు నాకు పరోక్ష పరిచయం. మరికొన్నాళ్లు వీర్రాజుగారితో కలం స్నేహం , తర్వాత మా వివాహం వెనుక కూడా రాధాకృష్ణమూర్తిగారి ప్రోత్సాహం వుంది.నన్ను 'అమ్మాయీ ' అని ఆత్మీయంగా పిలిచేవారు. నల్లకుంటలో పెద్ద ఆవరణలో అనేక పూలమొక్కల మధ్య కుటీరం లాంటి ఇంట్లో రాధాకృష్ణమూర్తిగారి నివాసం. పుస్తకాల కోసమో, రచయిత లో చిరునామాలకోసమో ఆ దారిలో ఎంతమంది వచ్చే వారో. నేను హైదరాబాద్ వచ్చేసిన తర్వాత మా కుటుంబంలోని ప్రతీ అడుగు,ప్రతీ ఎదురుదెబ్బలు, ప్రతీ సంబురాలూ,ప్రతీ కన్నీటి చెలమలో అన్నింటిలోనూ మాకు భరోసా కల్పించిన వారు రామడుగుగారే. వీర్రాజుగారు ఉద్యోగంలో వాలంటరీ తీసుకున్నాక అప్పటికే రాధాకృష్ణమూర్తిగారు రిటైర్ కావటంతో తరుచుగా ఇంటికి వచ్చేవారు నేను ఉద్యోగానికి వెళ్ళిపోయినా వీర్రాజుగారూ,ఆయనా రోజంతా గడిపేవారు.నేను కవిత్వం ఎక్కువగా రాస్తుంటే " కథలు రాయమ్మా" అని ప్రోత్సహించేవారు.చాలాకాలానికి ఒకసారి వారి గ్రామానికి వెళ్ళి వచ్చిన తర్వాత నాకు ఫోన్ చేసీ " అమ్మాయీ నేను మా వూరు వెళ్తే అక్కడ ఇమడలేక పోయాను.నువ్వురాసిన మార్పు వెనుక మనిషి కథే గుర్తువచ్చింది" అన్నారు.అంతకన్నా నాకు గొప్ప అవార్డు ఏముంది? మా అక్కయ్య పి.సరళాదేవి,అన్నయ్య కొడవంటి కాశీపతిరావు కథలన్నా ఆయనకి చాలా యిష్టం.అందుకే గొరుసు జగదీశ్వరరెడ్డిగారిని విజయనగరం పంపించి అక్కయ్యని ఇంటర్వ్యూ చేయించటం లోనూ, ఎమెస్కో ప్రచురణగా కాశీవతిరావు కథలసంపుటి రావటంలోనూ రామడుగుగారి ప్రమేయం వుంది. ఇక నేను డా.పి.శ్రీదేవి మీద మోనోగ్రాఫ్ రాయబోతున్నానని తెలిసి రామడుగుగారే రాస్తున్నంతగా సంతోషపడ్డారు.శ్రీకృష్ణాంధ్రభాషా నిలయంకి నన్ను తీసుకువెళ్ళి ఎమ్వీయల్ నరసింహారావుగారికి పరిచయం చేసారు.అంతేకాదు 1956-59 వరకూ గల తెలుగు స్వతంత్రల బౌండులను నాకు ఇంటికి ఇచ్చేలా ఒప్పించారు.ఎందుకంటే ఆ పుస్తకాలన్నీ పాతబడి శిథిలావస్థలో వున్నాయి.అప్పుడు కెమేరా ఫోనుల్లేవు.జిరాక్స్ చేయడానికీ వీలుగా లేవు. మూడు చొప్పున ఆ బౌండులను నేను ఇంటికి తెచ్చుకుని కొన్ని నేను కాపీ చేసుకుని శ్రీదేవి గురించి మోనోగ్రాఫ్ ను సమగ్రంగా రాయగలిగానంటే ఆ క్రెడిట్ అంతా రామడుగు రాధాకృష్ణమూర్తి గారిదే.ఆ మోనోగ్రాఫ్ పుస్తకరూపంలో వచ్చాక ఆయన నా కంటే ఎక్కువగా మురిసిపోయారు. నా కోసమే కాదు ఎవరు ఏ వ్యాసం రాయాలన్నా,పరిశోధనలు చేయ్యాలన్నా ఎలా అయినా పుస్తకం సంపాదించి సమకూర్చే రాయని భాస్కరుడు రామడుగుగారు.మంచి కథల పుస్తకం వెలువడిందని తెలిస్తే కొని భుజానికి వున్న సంచిలో వేసుకునేవారు.అవసరమైనవారికి పంచేవారు.అందుకే ఎవరికైనా పుస్తకం గురించో కథ గురించో అవసరమైన వాళ్ళు మొదట్లో నల్లకుంట లోని ఇంటికి, తర్వాత చిక్కడపల్లి ఇంటికీ వెతుక్కుంటూ వెళ్తారంటే అతిశయోక్తి ఏమీలేదు. నల్లకుంటలో భార్యవియోగానంతరం ఇల్లు బిల్డర్లకు ఇచ్చి పిల్లలు ఇంటికి వెళ్ళిపోయినప్పుడు రామడుగు గారు తాను సేకరించిన అనేక పుస్తకాలు మిత్రులకు పంచేసారు. తన కథల్లోంచి ఎంపిక చేసి ప్రచురించుకున్న శీలా వీర్రాజు కథలు సంపుటిని రాధాకృష్ణమూర్తిగారికి అంకితం చేస్తే కొన్ని పుస్తకాలు తానే కొని స్నేహితులకు పంచిన ఆత్మీయులు రామడుగుగారు. భుజాన వున్న అక్షయపాత్ర లాంటి సంచి నుండి తీసిన పుస్తకాలు అందుకోని ఈ తరం వారికి బహుశా రామడుగు తెలియక పోవచ్చు. వీర్రాజుగారు తన డెభ్భై అయిదేళ్ళ పుట్టినరోజున తన "అసంబద్ధనిజం" కవితా సంపుటి ఆవిష్కరణ చేసుకుని అదే సందర్భంగా తమ యాభై ఏళ్ళకు పైగా గల స్నేహ బంధాన్ని పురస్కరించుకుని రామడుగు రాధాకృష్ణమూర్తిగారికి స్నేహపురస్కారం అందజేసారు. రానురాను వయసురీత్యా రెండంతస్తుల మేడ మెట్లు దిగిరాలేక రామడుగుగారూ,ఎక్క లేక వీర్రాజుగారు కలుసుకోవటం తగ్గింది.వినికిడి శక్తి తగ్గి రామడుగుగారు ఫోనుకి దూరం అయ్యారు.దాంతో వారికీ,మా కుటుంబానికి అనివార్యంగా దూరం ఏర్పడింది. ఇటీవల కొన్ని నెలల క్రితం మాడభూషి రంగాచార్య స్మారక సంస్థ లలితాదేవీ,నేనూ వెళ్ళి రామడుగుగారిని కలిసాము.కానీ మమ్మల్ని మేము పరిచయం చేసుకోవాల్సి వచ్చింది.మాట్లాడుకున్నామనుకున్నాము కాని మాట్లాడుకోలేదేమో అనిపించింది.కాసేపు కూర్చుని వచ్చేసాము.ఓ పదిహేను రోజుల క్రితం లలితాదేవిగారూ,నేనూ దసరా వెళ్ళాక ఒకసారి రాధాకృష్ణమూర్తి గారిని చూసి రావాలని అనుకున్నాము.తీరా ఆయన తొందరపడి అంతవరకూ ఆగకుండా కన్నుమూసారు. ఆ విషయం తెలిసి హడావుడిగా వెళ్ళినా కంటిచూపుకి అందలేదు.వృద్ధాప్యం నిజంగా శాపమా? మనసులో ఆ రోజంతా కలవరపడుతూనే వున్నాను. అడిగినవారికి కోరిన పుస్తకం అందజేసే సాహితీ కల్పవృక్షం కూలిపోయింది. అటువంటి పుస్తకప్రేమికులు అరుదుగా వుంటారు. కథల్ని హృదయానికి హత్తుకునే రామడుగు రాధాకృష్ణమూర్తిగారు దూరమై కథలపుస్తకాలన్నీ చిన్నబోతున్నాయండీ రాధాకృష్ణమూర్తిగారూ మీకు ఇదే అక్షరాశృనివాళులు. - శీలా సుభద్రాదేవి

నడక దారిలో -45

నడక దారిలో -45 డా.భార్గవీరావు ఒకసారి మాయింటికి వచ్చినప్పుడు 'వందమంది రచయిత్రుల వందకథలను సంకలనం చేయాలనుకుంటున్నాను ' అన్నారు.సరే ముగ్గురం కూర్చొని జాబితా తయారు చేసాం.అయితే కనీసం ఒక సంపుటి అయినా వచ్చిన రచయిత్రులను తీసుకుంటే బాగుంటుందని వీర్రాజుగారు అన్నారు.ఆ రకంగా కొందరి పేర్లు తొలగించాం.వందకన్నా ఎక్కువ పేర్లువున్నాయి.భార్గవిరావు " వారందరికీ వుత్తరాలు రాస్తాను.స్పందించిన వారి కథలు మాత్రమే తీసుకుంటాను.చనిపోయిన వారి కథల్ని మనమే ఎంపిక చేద్దాం" అన్నారు.ఆ పని మొదలైంది.ఆమె మమ్మల్ని ఒక్కరినే కాక చాలా మందిని సంప్రదించింది.దాంతో మొగమాటాలకి లోబడి ఒక్క కథ రాసిన వారివి కూడా ఆమె తీసుకున్నారు.అది మాకు నచ్చకపోయినా మౌనంగా వూరుకున్నాము.భార్గవీరావు సంపాదకత్వంగానే వందమంది రచయిత్రుల వందకథలతో "నూరేళ్ళ పంట" సంకలనం మిళిందీప్రకాశన్ వాళ్ళ ద్వారా వెలువడింది. నూరేళ్ళపంటకి మంచి గుర్తింపు రావటంతో అదేవిధంగా వందమంది కవయిత్రుల సంకలనం మన ఇద్దరం కలిసి వేద్దాం అంది భార్గవీరావు.మొల్లదగ్గరనుండి మొదలు పెడదాం అంటే సరే అన్నాను.కవయిత్రుల జాబితా తయారుచేసి వాళ్ళందరికీ ఉత్తరాలు రాసి వాళ్ళ కవితా సంపుటాలను పంపించమని కోరాము.అయితే కొందరు కవయిత్రులు వారే తప్ప ఇతరులు కవయిత్రులూ,కథకులు కానేకారని భావించి కవిత ఇవ్వటానికి నిరాకరించారు.ఒకరిద్దరు ఇవ్వనన్నంతలో ఆగదు కదా. కవితా సంపుటాలు చదివి అంతకుముందు సంకలనాలలో రాని మంచి కవితలను ఎంపిక కోసం చదవటం నాకు ఆనందం కలిగించింది.అనుకున్నట్లుగా వందమంది కవయిత్రులు కవితా సంకలనం " ముద్ర" ను కూడా మిళిందీ ప్రకాశన్ వారే ప్రచురించారు.మేము ముందుమాటలో కొందరు వాళ్ళ కవితలను చేర్చటానికి ఇష్టపడలేదనే మాటల్ని స్పష్టంగా రాసినా సమీక్షలు రాసిన వారు ఒకరిద్దరు ఎత్తి చూపటం భార్గవీరావుకు ఆగ్రహం తెప్పించింది. " చిన్నన్నయ్యకి గాల్ బ్లాడర్ లో స్టోన్స్ ఏర్పడ్డాయనీ,ఆపరేషన్ చేయించుకుంటున్నాడనీ,నీకు హిస్ట్రెక్టమి జరిగినప్పుడు సత్యవతి సాయానికి వచ్చింది కనుక నువ్వు వాళ్ళకి సాయం వస్తే బాగుంటుందని " మా పెద్దక్క ఉత్తరం రాసింది.నాకు సంక్రాంతి సెలవులే కనుక రిజర్వేషన్ చేయించుకుని విజయనగరం వెళ్ళాను.నాతో వాళ్ళు సంబంధం తెంచుకున్నా గానీ నేను రావటం ఆశ్చర్యం కలిగింది.నాతో ఎక్కువ మాట్లాడకపోయినా ఆపరేషను అయ్యేవరకూ సాయంగా వుండి తిరిగి వచ్చేసాను. అప్పట్లో జాతీయ ఛానెల్లో చాలా మంచి ధారావాహికలు రావటంతో ఎంతో అలసిపోయినా సరే చూడటం అలవాటైంది.అమరావతికథలుకూడా హిందీలో నాటకాలుగా వచ్చేవి.అలాగే ఒక సంచలనాత్మక సుదీర్ఘ ధారావాహికగా మొట్టమొదటగా సులోచనారాణి రాసిన "రుతురాగాలు" సప్తగిరి ఛానెల్లో టెలీకాష్ట్ అయ్యేది నేను కాలేజీలో చదువుతున్న రోజుల్లో యద్దనపూడి సీరియల్ యువతరానికీ,మహిళాపాఠకులకూ ఎంత క్రేజ్ కలిగించిందో అంత క్రేజ్ రుతురాగాలు కూడా కలిగించిందనే చెప్పాలి.బిందునాయుడు,మంజునాయుడు దీనిని గొప్పగా తీసారు.సాయంత్రం నాలుగున్నర కల్లా అందర్నీ టీవీ ముందుకు తీసుకువచ్చిన మొట్టమొదటి తెలుగు టీవీ సీరియల్ గా చెప్పుకోవచ్చు.కానీ దానిని తర్వాత్తర్వాత మరీ సాగదీసి విసుగెత్తించారు. నాకు తొందరగా బస్సు దొరికితే సీరియల్ టైముకు అందుకునే దాన్ని. దాని తర్వాత ఇక పుంఖానుపుంఖాలుగా వాళ్ళవి వస్తూనే వున్నాయి. ఇంక మా స్కూల్ లో ఎయిడెడ్ స్కూల్లో సీనియారిటీని బట్టి అందులో ప్రమోషన్ ఇవ్వాలి.అంతకుముందు లెక్కలు పోస్టులో సోషల్ టీచర్కి ఇచ్చారు ఆమె హెచ్చెమ్ గా ప్రమోట్ కావటంతో ఖాళీ అయ్యింది.నన్ను అందులో నింపాలి.కానీ ఆమె నాకు ప్రమోషన్ ఇవ్వటం ఇష్టంలేక దానిని అలా ఖాళీగానే వుంచి నా జూనియర్స్ నింపాలన్నట్లుచూసింది.ఇంక నాకు విపరీతమైన కోపం వచ్చి ఎమ్మె, ఎమ్మెస్సీ పీజీ సర్టిఫికెట్లు జిరాక్స్ కాపీలు చించి ఆమెపై విసిరేసి అరిచాను. నా ఆవేశాన్నీ,కోపాన్నీ,ఆవేదననీ పట్టలేక వీర్రాజుగారితో చెప్పాలంటే ఉద్యోగం మానేయమంటారు.అందుకని చెప్పలేదు.క్లాసులు తీసుకోవటం మానేస్తే పిల్లలు నష్టపోతారు.అందుకని పాఠాలు మాత్రం మానేయకుండా ఏంచేయాలో అనే ఆలోచనలో పడ్డాను. నేను స్కూలు లో జాయిన్ అయిన దగ్గర నుండి జరిగిన పరిణామాల్ని,వివక్షతలతో నాకు ప్రమోషన్ ఇవ్వని విషయాల్ని కూలంకుషంగా ఉత్తరం రాసి అయిదు కాపీలను సంబంధిత అధికారులకు రిజిస్టర్ పోష్టులో మూడు నెలలకు ఒకసారి పోష్టు చేయసాగాను.మన ప్రభుత్వఆఫీసుల సంగతి తెలిసినా పంపిపుతూనే ఉన్నాను. అవి బుట్టదాఖలు అవుతూ వచ్చాయి.అయినా నేను మౌనపోరాటం మలా సాధించాలని చూసాను. పల్లవి న్యూజెర్సీ నుండి వచ్చేసి మినియాపోలిస్ లోనే ఉద్యోగంలో చేరింది.కాని అక్కడ నిత్యమూ మంచు కురుస్తుంది.అదీగాక టార్నిడోలు కూడా తరుచూ వస్తుంటాయట. అందుకని నేను పల్లవికి మెయిల్ ద్వారా రోజూ కాంటాక్ట్ లో ఉండాలని నేర్చుకోవటానికి దగ్గర లోని కంప్యూటర్ సెంటర్ లో చేరాను.స్కూలు నుంచి వచ్చి ఆరింటికి వెళ్ళేదాన్ని .అయితే నేర్పించే ముస్లింకుర్రాడికి తెలుగు రాదు, ఇంగ్లీష్ కూడా వచ్చినట్లు లేదు.నాకు ఉర్దూ రాదు.ఇంగ్లీషు పెద్దగా రాదు.ఆ అబ్బాయి ఉర్దూ తప్ప మాట్లాడటం లేదు.దాంతో నెలరోజులు ఎలాగో పూర్తిచేసి మానేసాను.ఆ నెలరోజుల్లో కంప్యూటర్ ఆపరేట్ చేయటం ,PPT లు తయారుచేయటం,కాస్తంత ఎక్సెల్ సీటు నింపడం తప్ప మరేమీ రాలేదు. భారవి ద్వారా ఒక కంప్యూటర్ కొనుక్కున్నాను.అంతకుముందు పక్కింట్లో ఉండే రఘు నాకు rediff mail ఐడీ చేసి మెయిల్ ఎలా ఇవ్వాలో ,ఎలా ఓపెన్ చేసి చూడాలో నేర్పాడు.ఎప్పుడైనా మర్చిపోతానేమోనని ఒక పుస్తకంలో అన్నీ రాసి చెప్పాడు. అంతలో ఒక శుభవార్త.నేను అమ్మమ్మను కాబోతున్నానని.నేను సంతోషంతో పొంగి పోయాను.అయితే అమెరికా ప్రయాణం తప్పదు అనుకున్నాము.పల్లవి అత్తగారూవాళ్ళూ ముందుగా వెళ్తామనీ పల్లవి డెలివరీ అయిన తర్వాత మమ్మల్ని రమ్మన్నారు.తర్వాత వాళ్ళ అమ్మాయి డెలివరీ టైమ్ కి అక్కడికి వెళ్ళిపోతామన్నారు.ఏ ఆడపిల్లకైనా తల్లి కాబోతున్న సమయంలో తల్లి పక్కనే వుండాలనుకుంటుంది.నాకు కూడా పల్లవిని గర్భంతో ఉండగా దగ్గర వుండటం, తనకి ఇష్టమైనవి,తినాలనుకున్నవీ చేసి పెట్టాలనే కోరిక తీరలేదు. నేను ఆసమయంలో అనుభవించిన వెలితి పల్లవికి రాకూడదనుకున్నాను.కానీ నాకు నచ్చక పోయినా అదే నిర్ణయం అయ్యింది. మాకు పాస్పోర్టులు కూడా లేవు.ముందు ఆ ప్రోసెసింగ్ మొదలు పెట్టాము.అంతేకాక డిపార్ట్మెంట్ నుండి నాకు ఆరునెలలు సెలవులకి అంగీకారంకి ప్రయత్నించాలి. డిసెంబర్ మొదటి వారంలో డెలివరీ కావచ్చని అంచనాతో అజయ్ వాళ్ళ అమ్మా నాన్న నవంబర్ మొదటివారంలో వెళ్ళి రెండు నెలలు ఉండి మేము జనవరిలోనో ఫిబ్రవరి లోనో వస్తే వాళ్ళ అమ్మాయి దగ్గరకు వెళ్ళాలని నిర్ణయం అయ్యింది. ప్రతీరోజూ కంప్యూటర్ మెయిల్ చెక్ చేసుకొని పల్లవికి రెండు ముక్కలు రాసే దాన్ని.పల్లవిని కూడా అలానే ఎలా ఉన్నది రాయమనేదాన్ని. ఆరోజు ఎప్పటిలాగే స్కూలు నుండి వచ్చాక మెయిల్ చూస్తే ఆరోజు హాస్పిటల్ కి చెకప్ కి వెళ్తున్నానని వచ్చాక ఏ విషయమూ మెయిల్ చేస్తానని పల్లవి మెయిల్ పెట్టింది.కంప్యూటర్ ఆఫ్ చేసేసాను. త్యాగరాజగానసభలో ఏదో సాహిత్య సమావేశం వుందని,నేనూ పక్కింట్లోనే వున్న పోలాప్రగడ రాజ్యలక్ష్మి గారూ వెళ్దామనుకున్నాము. ఆరుగంటలకు తయారై ఆటో పిలవాలనుకున్నాము.అయితే కరెంట్ పోయింది.ఎప్పటికీ రావటంలేదు.చిక్కడపల్లి ప్రెస్ కి వెళ్ళిన వీర్రాజుగారు అప్పుడే వచ్చి చిక్కడపల్లి అంతా కరెంట్ పోయింది. గ్రిడ్ లోనే సమస్య వచ్చిందని ఎప్పటికి వస్తుందో తెలియదని అంటున్నారనీ చెప్పారు.ఇంక ఈ చీకట్లో వెళ్ళటం ఎందుకని మేము వెళ్ళే కార్యక్రమం మానుకున్నాము. సరిగ్గా ఎనిమిదిన్నరకి కరెంటు వచ్చింది.టీవీ ఆన్ చేసాము అమెరికాలో ఉగ్రదాడి అని బ్రేకింగ్ న్యూస్ వస్తోంది.ముందు మాకేమీ అర్థం కాలేదు.వరల్డ్ ట్రేడ్ సెంటర్ జంటటవర్లు కూలిపోవడం,పెంటగన్ పై దాడీ టీవీలో చూపిస్తుంటే గుండెల్లోంచి వణుకు మొదలయ్యింది. కంప్యూటర్ తెరిచి పల్లవి మెయిల్ చూడాలనుకుంటే సర్వర్ డౌన్ అయ్యి రావటం లేదు. అంతలో స్నేహితులనుండి ఫోన్లు రావటం మొదలయ్యాయి. "ఉగ్రదాడి గురించి మాట్లాడుతూ పల్లవి వాళ్ళు బాగున్నారా " అని ,అలాగే అక్కడవున్న వాళ్ళ పిల్లలు గురించి క్షేమ సమాచారాలు తెలియజేసారు.క్రింద ఇంటి సరోజినీ గారూ,యజ్ణప్రభ గారూ ఫోన్ చేసి వాళ్ళ పిల్లలు సంగతి చెప్పి పల్లవి గురించి అడిగారు. అందరి కంఠాల్లో భయం.గుండెల్లో దుఃఖం .పల్లవి నుండి ఫోన్ వస్తుందేమోనని ఒళ్ళంతా చెవులు చేసుకుని ఫోన్ దగ్గరే కూర్చున్నాం.అంతలో ఫోన్ వచ్చింది.హాస్పటల్ కి వెళ్ళి వచ్చానని బాగానే వున్నామని,తమకేమీ ఇబ్బంది లేదని చెప్పాక గుండెలనిండా ఊపిరి తీసుకున్నాం.కానీ ..కానీ... ఆందోళన తగ్గలేదు.దేశదేశాలనుండి చదువులూ,ఉద్యోగాలకూ యువతరం అమెరికాకు తరలిపోతోంది.అప్పులు చేసి మరీ తల్లిదండ్రులు ఆశతో పంపుతున్నారు.ఎంతమందికి గుండెకోత అయ్యిందో కదా అనిపించింది. మరి కొన్ని రోజులకే పిచ్చుక మీద బ్రహ్మాస్త్రంలా అమెరికా ఆఫ్ఘన్ యుధ్ధం మొదలైంది. నాలోని ఆందోళననీ,ఆవేదననీ ఓ కవితగా రాసి వీర్రాజు గారికి చూపించాను.చాలా బాగా రాసావనీ,మరికొంత పెంచి దీర్ఘ కవితగా రాయగలవేమో చూడమని వీర్రాజు గారు అన్నారు. అంతే యుద్ధమూలాలు అన్వేషించటమేకాక, మత విద్వేషాలు యుద్ధానికెలా దోహదమౌతాయో, ఎన్ని కుటుంబాలు, సంక్షోభాలలో ఇరుక్కుంటాయో, యుద్ధ పరిణామాల నేపథ్యంలో ఎందరు తల్లులు గర్భశోకంలో గుండెకోతను అనుభవిస్తారో,చరిత్ర లోతుల్లోకి వెళ్ళి వీటన్నిటికీ నా దృష్టి కోణంలో కార్యకారణాలను "యుద్ధం ఒక గుండె కోత"ని దీర్ఘ కవిత అక్షరీకరించాను.ఆ వెంటనే పుస్తక రూపంలోకి తీసుకు వచ్చి నాగభైరవ కోటేశ్వరరావు గారి అధ్యక్షతన,అద్దేపల్లి రామమోహనరావు గారు వక్తగా పుస్తకావిష్కరణ జరిపాము. వడలి మందేశ్వరరావు,కోవెల సంపత్కుమారాచార్య,ఆంవత్స సోమసుందర్ గార్లు నా పుస్తకం అందుకోగానే సుదీర్ఘ వ్యాసాలను రాసారు.అనేకమంది ప్రముఖుల ప్రసంశలు ఆ పుస్తకానికి లభించాయి. అమెరికాలోని దాడులు,యుద్ధం ఇవన్నీ పల్లవికి సబ్ కాన్సాస్ లో ఆందోళన కలిగించాయి ఓ రోజున అకస్మాత్తుగా ఏడవనెలలోనే నొప్పులు రావటంతో హాస్పిటల్ లో జాయిన్ అయింది.నెలరోజులకు పైనే ట్రీట్మెంట్ తీసుకోవాల్సి వచ్చింది.డిస్ఛార్జి అయి ఇంటికి వచ్చి ఓ వారం రోజుల ఆఫీసుకు వెళ్ళేసరికి మళ్ళా అదే సమస్య రావటంతో హాస్పిటల్ లో జాయిన్ అయ్యేది. రెక్కలు కట్టుకుని నాకు వెళ్ళాలనిపించింది.కానీ ఎలా? పాస్పోర్టులు వచ్చేసాయి వీసాకి ప్రోసెసింగ్ మొదలెట్టాము.జనవరిలో వెళ్తే వేసవి సెలవులు కలిసొస్తాయని ప్లాన్ చేసాను.డిసెంబర్ కి నేను పోర్షన్ పూర్తి చేసేస్తే పిల్లలకి రివిజన్ చేయిస్తే చాలు అనుకున్నాను.కానీ హెచ్చెమ్ గా వున్న ఉషా " నీవి ఇంపార్టెంట్ సబ్జెక్టులు నీకు బదులుగా ఎవరినైనా ఎంపాయెంట్ చేస్తేనే లీవ్ సెంక్షన్ చేస్తానని చైర్మన్ గారు అన్నారు"అని అంది.నిజానికి అవి ఆమె మాటలే.అంతకు ముందు ఆమె కూడా ఆరేసినెలలు సెలవు పెట్టి వెళ్ళింది.అప్పుడు లేని నిబంధన నాకు పెట్టింది. ఏమి చేయాలో అనే ఆలోచనలో స్త్రీ సంఘటన లక్ష్మి కలిసినప్పుడు మాటలు సందర్భంలో అన్నాను.లక్ష్మి చెల్లెలు కల్పన ప్రస్తుతం ఖాళీగా వుందని ఆమెని పంపుతానంది.పెద్దసమస్య తీరింది. మొత్తంమీద నాకు దారి సుగమం అయ్యింది. పల్లవి అత్త,మామలు నవంబరు మొదటి వారంలో వెళ్ళారు. అనుకోకుండా ఒకరోజు వుదయమే పల్లవికి డెలివరీ అయ్యిందనీ,పాపాయి పుట్టిందని ఫోన్ వచ్చింది.మా ప్రయాణం తేదీ ఇంకా రెండునెలలు వుంది ఈ లోపునే తొందరపడి పాపాయి పుట్టేసింది అనుకున్నాము. అప్పుడే నాకు ఎరియర్స్ అందటంతో పాపకీ,పల్లవికీ బంగారు గొలుసులు ,ఇంకా కావలసిన వస్తువులు కొన్నాను. మా ప్రయాణానికి సామాను సర్దుకోవడం ఇవన్నింటికీ రఘు,శంకరం,పొనుగోటి కృష్ణారెడ్డి సహకరించారు.అప్పుడప్పుడు వచ్చి ఇల్లు చూసుకుంటామని, మొక్కలకు నీళ్ళు పోయటం ,పని అమ్మాయితో ఇల్లు శుభ్రం చేయించటం చేయిస్తామని చెప్పారు. సెప్టెంబర్ 11 సంఘటన జరిగి ఎన్నో రోజులు కాలేదు కనుక ఎయిర్ పోర్ట్ ల్లో తనీఖీలు ఎక్కువగా వుండటం వలన రఘు చెకిన్ అయ్యే వరకూ కూడా లోపలికి రావటానికి కుదరలేదు.లాంజ్ లో కూర్చున్నప్పుడు చంటి పిల్లాడిని ఎత్తుకున్న ఒక అమ్మాయి మమ్మల్ని చూసి తాను కూడా మినియాపొలిస్ కే వస్తున్నట్లు తెలియజేసి తనకి కూడా మా సహాయం కోరింది.మాకు కూడా సహకరించింది. కలలో కూడా ఊహించని విధంగా తొలిసారి విమానం ఎక్కాము.తీరా ఎక్కినా వెంటనే ఏదో సమస్యవచ్చి ఆగి పోయి ఆలస్యంగా బయలుదేరింది.హైదరాబాద్ లో ఆలస్యం కావటంతో లండన్ లో కనెక్టెడ్ ఫ్లైట్ వెళ్ళిపోయింది.దాంతో లండన్ లో ఆ రాత్రికి హొటల్ రూమ్స్ కి పంపారు.పక్క రూమ్ లోనే ఆ అమ్మాయి కూడా వుండటంతో డిన్నర్ కి తీసుకు వెళ్ళింది.బఫే కావటంతో ఏవి తినదగినవో తెలియకపోతే ఆ అమ్మాయే తీసి ఇచ్చింది.పేరు తెలియని ఆ పధార్థాలేవీ తినలేక తిన్నామనిపించాము. ఉదయమే లేచి తయారయ్యాము.ఆ అమ్మాయి తను స్నానం చేసేంతవరకూ బాబుని మాకు అప్పగించింది. హొటలు నుండి బస్సులో ఎయిర్ పోర్ట్ కి తీసుకువెళ్ళి ఫ్లైట్ ఎక్కించారు.ఎలా అయితేనేం మిన్నియాపోలిస్ ఎయిర్ పోర్ట్ లో దిగాం.మా సూట్ కేసులు కూడ తీసుకోటానికి కూడా ఆ అమ్మాయి సాయం చేసింది.ఆ అమ్మాయి సాయంగా వుండటం మాకు ఇబ్బంది కలగలేదు. కానీ అడుగడుగునా మాకు చెకింగులు అవుతూనే వున్నాయి.అదే పెద్ద ఇబ్బందిగా మారింది. ముందురోజు రావాల్సిన వాళ్ళం రాకపోయేసరికి పల్లవీ,అజయ్ కంగారు పడ్డారు.తర్వాత వాళ్ళకి విషయం తెలిసింది.అజయ్ , వాళ్ళ నాన్నగారు ఎయిర్ పోర్ట్ కి వచ్చారు. ఎయిర్ పోర్ట్ నుండి కారులో ఎక్కే సరికే చిలికి వణుకు పుట్టింది.రోడ్లపక్కనంతా మంచు కుప్పలు.ఎట్టకేలకు పల్లవి ఇల్లు చేరాము.

అసామాన్యమైన అద్భుతం అమృతలత

~ అసామాన్యమైన అద్భుతం అమృతలత~ "If four things are followed - having a great aim, acquiring knowledge, hard work, and perseverance - then anything can be achieved." - APJ Abdul Kalam స్వాతంత్య్రానంతరం, రెండవ ప్రపంచయుద్ధం అనంతరం ప్రజాజీవనం ఆర్థిక సంక్షోభంలో పడిపోయింది. ఆ సమయంలో జన్మించిన వారి బాల్యం అనేకానేక ఆటుపోట్లతోనే సాగింది. సరిగ్గా అదే సమయంలోనే అమృతలత జన్మించారు.జక్రాన్పల్లికి దగ్గరగా పడకల్ లో పట్వారి ఇంట్లో ఆరో సంతానంగా పుట్టిన అల్లరి పిల్ల అమృతలత. ఇక్కడినుండి తన జీవనగమనాన్ని అక్షరాలలో పరుచుకుంటూ పాదాలకి గుచ్చుకుని గాయం చేసిన ముళ్ళని ఆదరంగా తీసి తన వెనుక వచ్చేవారికి గుచ్చుకోకుండా మనసు పిన్ హోల్డర్ లో దాచుకుంటూ, పడినప్పుడు మోకాళ్ళని గుండెల్నీ ఛిద్రం చేయ ప్రయత్నించిన రాళ్ళనీ ఏరుకుంటూ, పుంతలని సాపుచేసుకుంటూతన భవిష్యత్తును రాజబాట చేసుకోవటమే కాక తనవారినందరినీ చేయిపెట్టుకొని కష్టాలు కడలిని దాటించటానికి ప్రయత్నించిన సాహసి. అల్లరి పిల్ల అమృతలత బాల్య జ్ణాపకాల్ని చదువుతున్న పాఠకుల హృదయాలను మీటుకుంటూ ఆనందభైరవి రాగంతో బృందగానం సాగుతోంది.ఆహ్లాదంగా సాగుతోన్న రాగంలో అంతలో చేతి గాయం ఒక అపశృతిలోకి తెగి తిరిగి ఆత్మవిశ్వాసంతో కొనసాగుతోంది. తండ్రి మరణం, వైవాహిక జీవితంలో ఆటుపోట్లు అమృతలత జీవన రాగాన్ని అసావేరి రాగంలోకి మార్చి విషాదం గుండెల్ని చెమ్మగిల్లేలా చేస్తుంది.అంతలోనే అమృతలత గుండె ధైర్యాన్ని పుంజుకొని దృఢవ్యక్తిత్వంతో తానే కాక తనవారిని సైతం వెన్నుతట్టి తన జీవన రాగాన్ని తిరిగి శృతి చేసి ఆహ్లాదకర సంగతులతో కళ్యాణి రాగంతో మైమరపింపజేసి తన కంటిపాప హిమచందన్ కి కళ్యాణవేదికని అమరిస్తుంది. చిన్ననాటి నుండి సాహిత్య,కళాభిరుచి గల అమృతలత విద్యారంగంలోని ఒత్తిడివలన సాహిత్యానికి దూరమౌతున్నానని భావించి "అమృత కిరణ్" అనే పత్రికని రెండేళ్ళ పాటు నడిపారు.డబ్బూ,సమయం వెచ్చించినా పత్రికా నిర్వహణ అంత సులువేమీ కాదని భావించారు. పత్రికని నిలిపివేసిన అనంతరం విద్యాసంస్థల నిర్వహణ వత్తిడిలో సాహిత్యసృజనకు విరామం ప్రకటించేసినా వివిధ రంగాలలో కృషిచేసిన వ్యక్తులను ఎంపిక చేసి పదమూడేళ్ళకు పైగా రంగరంగ వైభవంగా ఒక పండుగలా సన్మానించి గౌరవిస్తూ, ఆత్మీయంగా స్నేహ సౌరభాలను అందిస్తూన్న ప్రతి అమృతమయ సంఘటననూ,ప్రతి సందర్భాన్ని అనేక ఫొటోలతో నమోదుచేసి జ్ఞాపకాల ఆల్బంగా ఏకాంత బృందగానాన్ని తీర్చిదిద్దటం అమృతలత కళాభినివేశానికీ,సాహిత్యాభిరుచికీ తార్కాణం. అదృష్టవశాత్తూఆమెకు లభించిన గొప్పభరోసా ,ఆసరా ఆమె సహోదరులు. అందుకే వివాహవిచ్ఛిత్తులను సైతం ధైర్యంగా అధిగమించి నిలదొక్కుకున్నారు.ఆ పరిస్థితులలో కూడా కుమార్తెకు తండ్రి లేనితనం తెలియకూడదని హిమచందన్ కు చెందిన ప్రతి సందర్భంలోనూ తండ్రిని పిలిపించి కార్యక్రమాలు సక్రమంగా జరపడం అమృతలత మానసిక దృఢత్వానికి మచ్చుతునక. పాఠశాలలో జరిగే సృజనాత్మక వేడుకల్లో సైతం సాటి రచయిత్రులనూ,సినీరంగానికి చెందిన వారినీ సగౌరవంగా ఆహ్వానించి సత్కరించటం అమృతలత సహృదయ సాంప్రదాయం. అమృతలత అధ్వర్యంలో జరిగే వేడుకలు అన్నింటినీ పొందుపరిచి ఒక క్రమపద్ధతిలో తన బృందగానంలో జతిస్వరాలుగా కూర్చారు. బాల్యంలోనే తల్లిని,కొంత పెరిగాక తండ్రినీ కోల్పోయినా, ఆర్థిక ఒడిదుడుకుల నుండి ఇప్పటివరకూ ఇన్ని మెట్లు ఎక్కేందుకు దృఢమైన ఆత్మవిశ్వాసంతో చేసిన జీవనపోరాటాన్ని ఏకాంత బృందగానం అంటూ సచిత్రంగా పాఠకుల ముందు ఆలపించారు . ఆర్థిక పరిస్థితులు సరేసరి కాని ఆమెకు సంభవించిన ప్రమాదాలు పాఠకుల ఒళ్ళు జలదరింపజేస్థాయి.తుపాకి గుళ్ళ బ్లాస్ట్ లో చేతివేళ్ళు పోగొట్టుకున్నా,ఆత్మన్యూనతకు గురికాకుండా తనని తాను వజ్రంలా చెక్కుకొంటూ అపురూప శిల్పంగా మారే క్రమమే ఏకాంత బృందగానం. బాల్యం నుండీ తాను చేయిచేయి కలిపి నడిచిన స్నేహితురాళ్ళను, అడుగులలో,అడుగులు వేసి నడిపించిన బంధుజనాన్నీ, పలకరించిన, మాట కలిపిన, మనసు తెలిసిన ప్రతి వారిని గురించి తన గానంలో స్వరాల్ని చేసారు అమృతలత, వీరందరివీ సాధ్యమైనంత వరకు ఆనాటి ఫొటోలను కూడా సేకరించి చేర్చటంలో ఆమెకు గల అంకితభావం, అకుంఠిత దీక్ష వ్యక్తమౌతుంది. బాలంనుండీ తన జీవనయానంలో కలిసిన వారందరిని కూడగట్టుకొని అమర్చటంలో ఆమె జ్ఞాపకశక్తి ఎంత అద్భుతమైనదో తెలుస్తోంది. కాలేజీ రోజుల్లో అల్లిన కవితల్ని ఇందులో భాగంగా చేర్చి కూర్చారు. ప్రతి సందర్భంలో తాను కలసిన నాయకులను, సాహితీవేత్తలను, ప్రముఖులను గురించి ఉటంకించారు. తన రచనలకు సంబంధించిన వివరాలే కాక బాల్యమిత్రులతో సహా తన జీవనయానంలోని ప్రతి సంఘటననూ,ప్రతి సందర్భాన్ని అనేక ఫొటోలతో నమోదుచేసి జ్ఞాపకాల ఆల్బంగా తీర్చిదిద్దారు. ఇవన్నీ ఒక ఎత్తైతే, సుమారు యాభై అరవై ఏళ్ళ క్రితం ప్రజాజీవితంలో భాగమైన ఆనాటి పనిముట్లు, వాహనాలు, పాత్రలు, వంటలూ, వార్పులు మొదలైనవాటిని చిత్రకారులతో చిత్రాలు వేయించి ప్రతీ పేజీ నిండుగా పరచటం వలన యీ తరం వారికి పరిచయం అవుతాయి. కానీ అవి ఒక ప్రవాహవేగంతో బృందగానం లో లీనమై చదువుతున్న పాఠకులను కొంత దృష్టి మరల్చి వారిపఠనాన్ని ఆటంకపరుస్తుందేమోననిపించింది. అదే విధంగా రాసే క్రమంలో రాష్ట్రంలో దేశంలో జరిగిన అనేక సందర్భాలను, ఆనాటి నేతలను కూడా తన బృందగానంలో బంధించటం ఆమె నిబద్ధత. తన సాహిత్యాన్ని, పత్రిక నిర్వహణను, అటుపోట్లుకి ఓర్చి స్థాపించిన వివిధ విద్యాసంస్థలను, ఒక అద్భుత అనుభూతి కారణంగా వెలయించిన అపురూప దేవాలయ నిర్మాణములోనూ తాను ఎదుర్కొన్న కష్టనష్టాలను సవివరంగా జీవనయనంలో వివరించారు. ఒక అద్భుత అనుభూతి కారణంగానే వెలయించిన అపురూప వేంకటేశ్వర దేవాలయ నిర్మాణములోనూ ఆమె అనుభవాలను అక్షరబద్ధం చేసారు "నా ఏకాంత బృందగానం" ఆవిష్కరణ సమావేశంలో ఈపుస్తకాన్ని అందుకొని ఇంటికి తెచ్చిన వెంటనే శీలా వీర్రాజుగారే ముందు చదివి నాకు ఇచ్చారు. తదనంతరం నేను చదివి నా అభిప్రాయం పాయంట్లుగా రాసి వ్యాస రూపంలో రాయాలనుకుని పేపర్లు ఆ పుస్తకంలోనే పెట్టాను అయితే. ఫైండింగ్ చేసేటప్పుడు కొన్ని పేజీలు మిస్ అయ్యాయని నేను తెలియజేస్తే అమృతలతగారు స్వయంగా మాఇంటికి వచ్చి మేలు ప్రతిని అందజేసారు. మళ్ళా చదివి పూర్తివ్యాసంగా రాయలనుకొని కూడా మాయింట్లో తదనంతరకాలంలో జరిగిన దుర్ఘటనల వలన మర్చిపోయాను. ఇటీవల ఏకాంత బృందగానం చదవాలని తీస్తే పుస్తకంలోనే ఉన్న సగం రాసిన వ్యాసాన్ని ఇప్పటికైనా పూర్తి చేయాలని భావించి రాయటం మొదలుపెట్టాను. రెండోసారి చదువుతుంటే ఆమె తనను తానే తీర్చి దిద్దుకున్న అద్భుత శిల్పంగా గోచరించింది. చిన్నచిన్న విషయాలకే ఒత్తిడికి గురై కృంగిపోతూ జీవితం విలువా, మానవ సంబంధాలవిలువా,కౌటుంబిక జీవితం విలువా అవగాహన లేక అవాంఛిత నిర్ణయాలు తీసుకుంటున్న నేటి యువతరం చదవాల్సిన పుస్తకం ఈ "ఏకాంత బృందగానం " అబ్దుల్ కలాంగారు అన్నట్లు ఆమె స్వాప్నికురాలే. అయితే అబ్దుల్ కలాం గారి మాటలను అవగాహన చేసుకొని 'కలలు కనటమేకాదు సాకారం చేసుకోవటానికి ఒక లక్ష్యాన్ని నిర్దేసించుకొని, దృఢసంకల్పంతో, అకుంఠిత దీక్షతో కృషిచేసినప్పుడు కన్న కలలు సాకారమౌతాయని అన్నమాటల్ని ఆచరణలో పెట్టి అమృతలత తాను కన్న కలల్ని సాకారం చేసుకొన్న సాధకురాలు. వ్యక్తిత్వం దృష్ట్యా లోహమహిళ అయిన అమృత లత హృదయం మాత్రం పేరుకు తగినట్లు అమృత పరిమళాలను వెదజల్లే సుమనోహర లతానికుంజము. ఆ స్నేహపరిమళాలు అలదుకొన్న వారిలో నేను కూడా వుండటం నాకు లభించిన గొప్ప బహుమతి. అటువంటి స్నేహమయి అమృతలతగారికి స్నేహాభినందనలు -- శీలా సుభద్రాదేవి.