నాదో చిన్నమాట - కథారామంలోపూలతావులు

~ నాదో చిన్నమాట ~ 2010లో వందేళ్ళ కథాప్రస్థానం సందర్భంగా తెలుగు రాష్ట్రంలోనే కాక బయటున్న తెలుగు కథకులందరితో ఎన్నో సమావేశాలూ, ఎన్నో ఇంటర్వ్యూలూ, వ్యాసాలూ, అభిప్రాయాలు వెలువడ్డాయి. మొదటి కథారచయిత్రిగా భండారు అచ్చమాంబను పేర్కొని, ఆపైన 1980 తర్వాత రాసిన రచయిత్రులనే అనేకమంది పేర్కొన్నారు. ఒక ఛానల్ కోసం 'వందేళ్ళ కథకు వందనాలు' పేరిట 118 మంది కథకుల కథలను పరిచయం చేసిన గొల్లపూడి మారుతీరావు కేవలం పన్నెండుమంది రచయిత్రుల కథలనే స్వీకరించటంకూడా గమనించాల్సిన విషయమే. అవన్నీ గమనించిన తరువాత 1910కి - 1980కి మధ్య ఒకరిద్దరు తప్ప కథారచయిత్రులు లేరా అనే ఆశ్చర్యం కలిగింది. అరవయ్యో దశకంలో పత్రిక లన్నింటిలో ప్రభంజనం సృష్టించిన రచయిత్రులంతా ఏమయ్యారు? వారు నవలలే తప్ప చెప్పుకోదగిన కథలేమీ రాయలేదా? రాసినా విమర్శకులు, చాలామంది. పేర్కొన్నట్లు, ప్రేమలూ-పెళ్ళిళ్ళూ, కుటుంబాలూ, అపార్థాలూ, కలహాలతో నిండిన వంటింటి సాహిత్యమేనా? - ఇలా అనేక సందేహాలు నన్ను చుట్టుముట్టాయి. 1950కి ముందు రచయిత్రులనీ, వారి కథల్నీ సేకరించటం నాకు అలవికాని పనిగా తోచింది. అందుకని స్వాతంత్య్రానంతర కథారచయిత్రులను- అంటే 1950ల నుండి 1980ల వరకూ అనగా నా ముందుతరం రచయిత్రులను, అందులోనూ కథలు రాసినప్పటికీ కేవలం నవలారచయిత్రులుగా మాత్రమే పాఠకులూ, విమర్శకులూ గుర్తించే వారినికూడా ఎంపిక చేసుకున్నాను. రచయిత్రుల కథాసంపుటాలను సేకరించి, వాటిలో లేని కథలను కథానిలయం వెబ్సైట్ నుండి దిగుమతి చేసుకుని చదివాను. ఆ రోజుల్లో పబ్లిషర్లు పుస్తకాలు వేసుకొని అమ్ముకునేవారు. అందువల్ల ప్రచురింపబడిన కథల సంపుటాలకు ఆవిష్కరణ సభలూ, ఉపన్యాసాలూ, వ్యాసాలు రాయించుకోవటం వంటి ప్రచార పటాటోపాలు లేక ఆ యా రచయిత్రుల కథల సంపుటాలు ఎన్ని వెలుగు చూశాయో కూడా తెలియని పరిస్థితి. చాలామంది రచయిత్రుల కథలు యాభైకి పైగానే దొరికాయి. ఒక్కొక్కరివి చదువుతుంటే ఆనందం, ఆశ్చర్యం, ఉత్సాహం ముప్పేటలుగా నన్ను ఉక్కిరిబిక్కిరి చేశాయి. ఏ రచయితవీ వాళ్ళు రాసిన రచనలన్నీ అత్యద్భుతంగా ఉండవు. అలాగే ప్రతీ రచయితా, రచయిత్రుల సాహిత్యంలోనూ పేర్కొనదగినట్టి రచనలు కొన్నైనా ఉంటాయి. ఆ పనే నేను చేపట్టాను. ఆశ్చర్యకరంగా రచయిత్రులు రాసిన కథల్లో ఎన్నో ఆణిముత్యాల్లాంటి కథలు దొరికాయి. ఆ యా రచయిత్రులకు సమకాలీనులైన రచయితలకు తీసిపోని విధంగా, రచయితలుకూడా స్వీకరించనటువంటి కథాంశాలను తీసుకొని సమర్థవంతంగా రాసిన కథలు ఉన్నాయి. అటువంటి విభిన్న కథాంశాలతో, విభిన్న కథనాలతో రాసిన కథల్నీ, తమకే స్వంతమైన ప్రత్యేక ముద్రని సాధించిన రచయిత్రుల కథల్నీ, కథల్లో మాండలికాల్ని ఉపయోగించి రచనలు చేయని కాలంలోనే చక్కటి తమదైన మాండలిక పద్ధతిలో రాసిన కథల్నీ, దిగువ తరగతుల జీవన విధానాల్నీ, బడుగు బలహీనవర్గాల జీవన విధ్వంసాలనూ శక్తివంతంగా రాసిన కథల్నీ ఆ యా రచయిత్రులు ఆ కథల్ని రాసిన నాటి సమాజ తీరుతెన్నుల్నీ ప్రస్ఫుటింపజేసే కథలన్నింటినీ పరిచయం చేశాను. నా ముందుతరం రచయిత్రుల గురించే రాయాలనుకున్నాను కానీ, తప్పక రాసి తీరాల్సిందే అనిపించటం వలన, నా సమకాలీన రచయిత్రులు ముగ్గురి కథలను గురించికూడా వ్యాసాలు రాశాను. ఇందులో కొంతమంది ఈనాటి తరం కథకులకు తెలియకుండా మరుగున పడిపోయిన విస్మృత కథారచయిత్రులు కొందరు ఉన్నారు. రచయిత్రుల కథల గురించి వ్యాసాలు రాసేటప్పుడు; వారు రాసిన కథలలో ప్రత్యేకతతో కూడిన కథాంశాల్నీ, కథన శిల్పాన్నీ, భాషనీ, భావసాంద్రతనీ, కథలోని పాత్రల విశిష్టతనీ, పాత్రల్ని రూపుదిద్దిన విధానాన్నీ, కథల్లో స్త్రీ అస్తిత్వాన్ని ప్రకటించిన విధానాన్నీ పరిగణనలోకి తీసుకున్నాను. కొన్ని లోపాలున్న కథలూ ఉండి ఉంటాయి. కానీ నేను ఈ వ్యాసాల్ని రాయాలని సంకల్పించుకున్న కారణం ఈతరం కథకులకు ముందుతరం రచయిత్రులను పరిచయం చేయాలనుకోవటమే సన్నీపనికి పురికొల్పింది. వీళ్ళుకాకుండా ఇంకా రాయదగిన రచయిత్రులున్నారు. కానీ నా పరిమితికి లోబడి కొందరిని వదిలేయాల్సి వచ్చింది. మరుగున పడిపోతున్న కథల్నీ, రచయిత్రుల్నీ వెలికితెచ్చి వందేళ్ళ కథాప్రస్థానంలోని శూన్యాన్ని కొంతవరకైనా పూరించటం లక్ష్యంగా వందలకొద్దీ కథల్నీ చదివే అవకాశాన్ని నేను సద్వినియోగం చేసుకున్నాననే అనుకుంటున్నాను. ఈ వ్యాసాలు రాయటంలో పుస్తకాలు ఇచ్చి సహకరించిన కె.పి. అశోక్ కుమార్ గారికి, ఇంద్రగంటి జానకీబాల గారికి, కాత్యాయనీ విద్మహే గారికి ధన్యవాదాలు. వ్యాసాల్ని ప్రచురించిన భూమిక, చినుకు, పాలపిట్ట, ప్రజాసాహితి, విశాలాక్షి, వివిధ పత్రికలకు; సారంగ, విహంగ, గోదావరి వెబ్ పత్రికల సంపాదకులకు ధన్యవాదాలు. ఏ కథలపై ఏ వివరాలు తెలుసుకోవాలన్నా, ఏ కథకుల కథలను సేకరించాలన్నా పరిశోధకులకు కథల కల్పవృక్షం 'కథానిలయం'కు మరిన్ని ధన్యవాదాలు.

కవిత్వ స్వాప్నికుడు ఆవంత్స

~ కవిత్వ స్వాప్నికుడు - ఆవంత్స సోమసుందర్ ~ "చదువును మించింది సంస్కారం.బిరుదుల్ని మించింది సొంత పేరు.పదవిని మించింది వ్యక్తిత్వం.ఈ మూడు సాధనాలు సోమసుందర్ పురోగమనం రహస్యాలే.తెలుగు ఫ్యూడల్ వికృతాలన్నింటితోనూ వ్యతిరేకంగా పోరాడడానికి ఎన్నో మార్చింగ్ సాంగ్స్ వ్రాసిన అభ్యుదయ వైతాళికులలో సోమసుందర్ ఒకరు" అంటారు మిరియాల రామకృష్ణ. క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో చురుకుగా పాల్గొని గోదావరి జిల్లాయువజన సంఘానికి ఉపాధ్యక్షుడై, అరసంలో చేరి 1945లో రాయల్ ఇండియన్ నేవీ నిర్వహించిన ధర్నాను ప్రోత్సహిస్తూ మొట్టమొదటి అభ్యుదయకవిత ' ఇంక్విలాబ్ జిందాబాద్ ' అంటూ ముందుకు నడిచినవాడు ఆవంత్స సోమసుందర్. సోమసుందర్ క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో పాల్గొన్నప్పుడు వ్రాసిన ఈయన మొదటి గీతంగా చెప్పుకోదగిన కవితలో -- "రండి రండి ఉక్కుముక్కు కాకుల్లారా రండర్రా గద్దల్లారా రండి రండి సమరంలో క్షతగాత్రుడనై పడిపోయిన నా శరీరాన్ని తినివేయండి ..........." అంటూ గర్జించాడు. దొడ్డి కొమరయ్య మరణ సమయంలో బాధతో కూడిన ఆవేశంతో రాసిన 'ఖబడ్ధార్' కవిత " ఖబడ్దార్ ఖబడ్దార్ / నైజాం పాదుషా బానిసత్వ విముక్తికై /రాక్షసత్వ నాశముకై హిందూ ముస్లిం పీడిత/శ్రమజీవులు ఏకమైరి అమరుడు మాకొమురయ్య/అనంతయ్యఅనంతుడే అజేయులై ప్రకీర్తులై) చిరస్థాయి నిలుస్తారు" అంటూ రాసిన కవిత అనేక భారతీయ భాషలలోకి అనువదించబడింది అంతేకాక రేడియో మాస్కోలో కూడా ప్రసారం చేయటం విశేషం. నిజాం పాలనకు వ్యతిరేకంగా దాశరథి ప్రభావంలో తెలంగాణ పోరాటానికి మద్దత్తుగా 'వజ్రాయుధాన్ని ఝళిపించారు. నిజాం వ్యతిరేకంగా రాసిన కవితలన్నింటినీ వజ్రాయుధం పేరిట పుస్తకం గా విడుదలచేసారు. " ఒక వీరుడు మరణిస్తే వేలకొలది ప్రభవింతురు! ఒక నెత్తుటి బొట్టులోనె ప్రళయాగ్నులు ప్రజ్వరిల్లు!" అంటూ చేసిన నినాదం కేవలం తెలంగాణా పోరాటానికే కాదు, ప్రతీ ప్రజా పోరాటానికి ఊపిరులూదుతుంది.ఇప్పుడు కూడ సోమసుందర్ విప్లవ నినాదం నగరాల గోడలమీద, ప్రజలనాలుకల మీద ప్రతీ వుద్యమంలోనూ నినదిస్తూనే ఉంటుంది అంటే అతిశయోక్తి కాదేమో. కొంతకాలం కమ్యూనిస్టు కార్యకర్తగా కూడా పని చేయటం వలన కావచ్చు కవిత్వంలో అంతర్లీనంగా ఆ భావజాలం ప్రవహిస్తూంది. ఈయన కవిత్వం చదువుతుంటే ఆసాంతం మానవుడే ప్రాతిపదికగానూ సమాజమే నేపథ్యం గానూ ఉంటుంది. తర్వాత్తర్వాత రాజకీయాలు, సాహిత్య వ్యాసంగము రెండింటినీ నిర్వహించటంలో తనకెంతో ఇష్టమైన సాహిత్య సృజన చేయలేకపోతున్నానేమోననే ఆలోచనతో క్రమక్రమంగా క్రియాశీల రాజకీయాలకు దూరంగా జరిగి పూర్తిస్థాయిలో సాహిత్యానికే అంకితం మయ్యారు సోమసుందర్. వజ్రాయుధంనుండి విస్తరించిన వీరి నిర్వారామ కవితా యాత్రని గమనిస్తే సమాజంలోని సామాన్య మానవజీవితంలోని అనేకానేక సంఘర్షణలూ, పోరాటాలూ, సమకాలీన సమాజ నేపధ్యం విభిన్నకోణాలలో ఆవిష్కరింపబడుతూనే వుంటుంది. " ఉద్యమానికీ నా హృదయానికీ దూరభారాలూ స్థలాంతరాలూ తొలగి- జనం ప్రదర్శించే ప్రతి పురోగమనంలోనూ శతఘ్నిగా విస్ఫోటిస్తాను; నా గళం కాహళం గగనం నాకు తాళం--- నా కవిత్వం సమతా శతారం....."అంటూ ప్రయోగాత్మకంగా తన "జీవనలిపి"ని ఆవిష్కరించుకున్నారు. "గత ఆగష్టులో భద్రతాసమితి ఒక ప్రకటన చేసింది. గత ఏభయి సంవత్సరాలలోనూ వలసవాదులు జరిపిన స్థానిక యుద్దాలలో ద్వితీయ ప్రపంచయుద్ధంలో చంపబడినవారికి సరిగ్గా రెట్టింపు మంది- దాదాపు 70 లక్షలమంది చంపబడ్డారని - ఆ ప్రకటన విశదం చేసింది. ఆ వార్త బి.బి.సి వార్తల్లో విన్న మరుక్షణం నుంచి నాకు నిద్ర కరువయింది. బొంబాయి అల్లర్లు నేపథ్యంలో "రక్షరేఖ"కావ్యంగా ఆవేదన ఆవిష్కారం పొందితేతప్ప నాహృదయానికి ప్రశాంతి చిక్కలేదు. పరిపూర్ణ ప్రశాంతికోసం కోరుతూ వర్తమాన ప్రపంచానికి రక్షరేఖ కట్టాలన్న సంకల్పమే ఈ కావ్యం" అంటూ సోమసుందర్ ఆవేదనా భరిత కావ్యాన్ని అందించారు. "ఆ నల్లని రాత్రిలో, ఆ కారునల్లని చీకటిలో మనిషి హృదయం జలజ సౌకుమార్యం కోల్పోయి రాజవీధిలో ఠీవిగా నడిచే షార్కుల వాల ఘాతాలకు ముక్కలయి, నిర్జీవ శరీరాలు స్తంభాలకు వ్రేలాడినచోట సలలిత దీపకాంతిగా సౌజన్యం విరుస్తుందని నేనెలా స్వప్నించను? మధురగాథలింకెలా విన్పించను"( రక్షరేఖ,1996) నిత్యకవిత్వ సృజనశీలి అయిన సోమసుందర్ జీవితానికి కవిత్వానికి అభేధంగా నిలువెల్లా కవిత్వమై జీవించిన వారు కనుకే వందకి పైగా గ్రంథాల్ని వెలువరించగలిగారు.అందులో అనేకం దీర్ఘ కావ్యాలే కావటం కూడా విశేషమే. సోమసుందర్ కి ఒక పార్శ్యం రచనావ్యాసంగమైతే రెండవది నిబద్ధత తోడి జీవితం. 1956 వరదలకు చలించి గోదావరి జలప్రళయం కావ్యం కరుణారసప్లావితంగా రచించారు. "ఏమమ్మా, ప్రళయమువలె పొంగి ఓ గౌతమి ఇకనైనా దయను చూపి శాంతించవదేమి? ప్రసవించిన పులివై నీ కన్న బిడ్డలను మమ్ముల కోరలెత్తి మ్రింగుట ఇది ఏమి న్యాయమే తల్లీ... " అనే వీరి కవితా పంక్తులు ఇటీవల వరదలు చూసినప్పుడు మనసులో మెదిలాయి. సోమసుందర్ కవిత్వం సరళత, ఆర్ద్ర గాంభీర్యంగా, ఉదాత్తమైన లోతైన భావాలతో మానవత్వ సురభిళాలు వెదజల్లుతాయి. శ్రీ వృత్తం,వనితా వృత్తం వంటి విస్మరించిన ప్రాచీన ఛంధస్సును తీసుకుని ఆధునికంగా ఫ్యూడల్ వ్యవస్థ చట్రంలో సమాజం ఎదుర్కొన్న నిరంకుశ అమానుష సంఘటనల నేపథ్యంలో 'రక్తాక్షి'నీ, నక్సలైట్లు రైలుపెట్టెల్ని కాల్చి వేసిన సంఘటన నేపధ్యంగా 'ధూపఛ్ఛాయ' కావ్యాలు రాసారు. వ్లాడిమిర్ మైకోవిస్కీ రచించిన "A Cloud in Trousers" కావ్యాన్ని చదివినప్పుడు ఆత్మాశ్రయంగా రచించిన ఆ ప్రేమగాథ కలిగించిన ప్రభావంతో ఆరు అధ్యాయాలుగా తాత్విక చింతన ప్రాతిపదికగా "మేఘరంజని " దీర్ఘ వచన కథాకావ్యాన్ని 1959లో సోమసుందర్ రాసానంటారు. బాబ్రీమసీదు కూల్చిన సంఘటన నేపధ్యంగా "చేతావని "(1994) దీర్ఘ కావ్యంలో-- "చారిత్రక భవనాలన్నీ కూల్చి పరమత చిహ్నాలన్నీ భస్మరాశులుగా మార్చి ఎంత అద్భుత రాజకీయం మనది? మనిషి మనీషిగా సిద్ధి పొందడం సమాజ జీవిగా తలలోని నాలుకగా మారడం జీవ చైతన్యంతో భాసించడానికే కడగొట్టు తమ్ముడికైనా దుర్మార్గ నరాధముల వల్ల అన్యాయం జరిగినపుడు నువ్వు గొంతెత్తకపోతే రేపు కడకు నువ్వూ నీ గొంతూ మిగలవు సుమీ!" అంటూ సంఘీభావం ప్రకటించారు. ఆరుద్ర, కొత్తపల్లితో కలిసి వెన్నెల రాత్రిలో గోదావరి పరవళ్ళు చూసి పరవశించిన తన హృదయం"నా కరాలు గోదావరి శీకరాలు"అనే కావ్యంగా రూపెత్తింది అంటారు సోమసుందర్. "గోదావరీ తరంగం నా ఆపాదమస్తం నిమిరే అమృత కవితా హస్తం! నా సర్వ ప్రతిభలనూ, ఉన్మిషితంచేసే గోస్తనీ మాధ్వీక రసం! ఆమె అడుగులు పడిన నా గుండెలు సంతస శాలీయ సుక్షేత్రాలు;" సోమరసం- సుందరకాండ,మేఘరంజని,నాకరాలు గోదావరి శీకరాలు,మోనాలిసా కోసం,చేతావనీ,పాంథశాల, మిణుగురులు అనే కావ్యాల్ని కలిపి " సప్త గోదావరం" గా గ్రంథస్తం చేసారు "ఎంత దీర్ఘ యాత్ర చేశాడో ఆద్యంత రహిత ఆదిమానవుడు బ్రహ్మాండ సదృశ భూవలయంలో నరుని యాత్రా పదాలు వక్రరేఖలు కావు"-- వంటి వాక్యగమనంతో రాసిన అయిదు దీర్ఘకావ్యాల్ని " క్షితిజరేఖలు"గా వెలువరించారు. మానవుడు విప్లవానికై చేసిన కృషి నేపధ్యంగానే నాటకం, వ్యాసాలు,పాటలు, ట్రావేలాగ్, విమర్శన గ్రంథాల్ని వెలువరించారు.దేశంలో ఎక్కడ ఏ కదలిక వచ్చినా, ఏ సంఘటన ఎదురైనా ఏదృశ్యం చూసినా సోమసుందర్ స్పందించి కవిత్వంగా ప్రవహించేవారు. అందుకే ఆయన కవిత్వంలో దేశచరిత్రలో సంచలనాలన్నీ దృశ్య మాలికలుగా. నమోదయ్యాయి. సాహిత్యచరిత్రలో ఒక వ్యవస్థ నుండి మరో వ్యవస్థకు పరిణామక్రమాన్ని సూచించేది సృజనాత్మక రచనే.ఆ మార్పుని మూర్తిమత్వం సమకూర్చేవాడే కవి. ఆదర్శం, సంవిధానం సమపాళ్ళలో కలిపి సమన్వయం చేస్తూ , అభ్యదయసాహిత్యచరిత్రకు ఒక దిశ దశ కల్పించింది వజ్రాయుధం అంటారు ఆయన్ని చదివిన వారు. తెలంగాణాకు సుదూరంలో వున్నా పీడితుల పక్షాన నిలిచి,బానిసత్వం అంతరించాలని పలవరిస్తూ,కవిత్వంలో ప్రజా చైతన్యాన్ని రగిలిస్తూ,వారిలో పోరాటపటిమని, ఆత్మవిశ్వాసాన్నీ పెంపొందించేలా వజ్రాయుధాన్ని రాసిన నిబద్దత కలిగిన సాహితీ మూర్తి సోమసుందర్. స్వతహాగా అభ్యుదయవాది,సిద్ధాంతపరంగా మార్క్సిష్టు కావటాన మార్క్సిస్టు సిద్ధాంతాల్ని విశ్లేషిస్తూ వాటి ఆచరణాత్మక మార్గాల్ని అన్వేషించిన వారు ఆవంత్స సోమసుందర్. కవిత్వప్రేమికుడే అయినా ఇతర సాహిత్య ప్రక్రియలకు దూరంగా లేరు.సమకాలీనుల రచనల్ని మెచ్చుకుంటే తాము చిన్నబోతామనుకుంటారు కొందరు సాహితీవేత్తలు.అటువంటిది సోమసుందర్ నారాయణబాబు రచనల్ని 'రుధిరజ్యోతి దర్శనం'గా చూపిస్తే, కృష్ణశాస్త్రి సాహిత్యంలో 'కృష్ణశాస్త్రి కవితాత్మ"ని వెలికితీసినవారూ ఆయనే ,'జాతికి జ్ఞాన నేత్రం' అంటూ కొడవటిగంటి కుటుంబరావు రచనలగూర్చి ,తిలక్ కవిత్వాన్ని' అమృత వర్షిణి'గా, పురిపండా అప్పలస్వామి రచనల్ని `పురిపండా ఎత్తిన పులిపంజా'గా, సినారె రచనల్ని' నారాయణ చక్రం'గా,'గురజాడ గురుత్వాకర్షణ'అంటూ గురజాడ గురించి,'అగ్నివీణ ఆలపించిన అణు సంగీతం'గా అనిశెట్టి సుబ్బారావు గురించి ఇలా పలుసమకాలీన కవుల సాహిత్యం గురించి విశ్లేషణాత్మక గ్రంథాలు వెలువరించటంలోనే వారు సాహిత్యాన్ని హృదయానికి హత్తుకునే తీరు అర్థమౌతుంది. అదేవిధంగా బుద్ధదేవ్ బోస్, లియోనార్డో డావెన్సీ గురించి కూడా పుస్తకాలు రాసారు సోమసుందర్. మరింత విశేషం భారతీయ సంగీతకారుల జీవిత చిత్రణలతో "హంసద్వని" పేరిట గ్రంథం తీసుకురావటం.ఇలా నిరంతర పఠనం,అవిరామ సాహిత్య సృజన చేసినవారు ఆవంత్స. 2004 లో రచించిన "అక్షర నాదం" కవితా సంపుటిలోని "గ్లోబలైజేషన్ తో ఈ భూమి రజస్వలై నవవరాన్వేషణలో మిటకరిస్తుంది...... హ్యూమన్ జెనిటిక్ ఇంజనీరింగ్ తో అవతరించిన క్లోనింగ్ కోడె దూడ ' అంబా" అని అరవడం గ్రాంధికమని నినదిస్తుంది. " చదువుతుంటే సోమసుందర్ కవిత్వీకరణలో రెండు తరాలకు వారధిగా ఉన్నారనేది సుస్ఫష్టమౌతుంది. 1969-73 మధ్యకాలములో ' కళాకేళి' అనే సాహిత్య మాసపత్రిక నడపిన సందర్భంలో అనేక కొత్తగొంతులకి ప్రాధాన్యం ఇచ్చేరు.నాటినుండి జీవితాంతం వరకూ కూడా యువ కవులందరికీ ఒక వారధిగా నిలచి ఎక్కడ ఏమంచి రచన కనిపించినా అక్కున చేర్చుకుని వాటిని గురించి తన స్పందనని వ్యాసంగా ప్రచురించేవారు.ఆ కోవలో నా యుద్ధం ఒక గుండె కోత దీర్ఘ కవిత పై సమగ్రంగా సుదీర్ఘ వ్యాసం రాసి విశాలాంధ్ర పత్రికలో ప్రచురించటం నా అదృష్టం. అంతే కాక ప్రతీ ఏడాది సోమసుందర్ ట్రస్ట్ ద్వారా వచన కవిత్వం, దీర్ఘ కావ్యం,కథ,విమర్శలకు అవార్డులు ఇచ్చి ప్రోత్సహించారు.ఆ కోవలో వీర్రాజు గారూ,నేనూ కూడా దీర్ఘకావ్యాల కేటగిరీలో ఆయన చేతి మీదుగా దేవులపల్లి రాజహంస కృష్ణశాస్త్రి పేరిట పురస్కారాలు అందుకున్న వాళ్ళమే. “ఆశయానికీ ఆచరణకీ మధ్య తపస్సుకీ ఫలశ్రుతికీ నడుమ సాధారణంగా ఒక అసంతృప్తి మిగిలిపోతూనే ఉంటుంది" అంటారు సోమసుందర్. ఈ అసంతృప్తే లేనప్పుడే ఎక్కడో అక్కడ, ఎప్పుడో అప్పుడు కవులు రాయటం ఆపేస్తారు.ఈ అసంతృప్తే కవిత్వాన్ని జీవితం పొడుగునా ఆంవత్స సోమసుందర్ గారిని ఇతర సాహిత్య ప్రక్రియల్ని తోపాటు 'కవిత్వం' రాయించింది. బహుశా కవిత్వమే సోమసుందర్ కి ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసాలుగా చివరి వరకూ జీవించారు. ( 18-11-2024 న ఆవంత్స సోమసుందర్ గారి శతజయంతి) -- శీలా సుభద్రాదేవి 8106883099

సాహిత్య చిత్రకళా సవ్యసాచి - శివరాజు సుబ్బలక్ష్మి

~ సాహిత్య చిత్రకళా సవ్యసాచి -శివరాజు సుబ్బలక్ష్మి ~ 'ఇంట్లోని స్త్రీల సంభాషణల ద్వారా భాషలోని సొబగులు అర్ధం చేసుకోవచ్చు' అవి శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్య శాస్త్రిగారి మాటలు. ఈ మాటలు గుర్తు వచ్చినప్పుడు శివరావు సుబ్బలక్ష్మిగారు గుర్తుకు రాకుండా ఉండరు. పన్నెండో ఏట శివరాజు వేంకట సుబ్బారావు (బుచ్చిబాబు) చిటికెనవేలు పట్టుకొని సంసార బంధంలోకి వచ్చిన సుబ్బలక్ష్మిగారు… కథకుడు, చిత్రకారుడు అయిన బుచ్చిబాబు భార్యగా మాత్రమే ఒదిగిపోలేదు. బుచ్చిబాబుగారి రెండు చేతుల్లోని కలాన్ని, కుంచెని కూడాతన చేతిలోకి తీసుకున్నారు. ‘కావ్య సుందరి కథ, ఒడ్డుకు చేరిన కెరటం, మనోవ్యాధికి మందుంది, మగతజీవి చివరి చూపు, శివరాజు సుబ్బలక్ష్మి కథలు అనే అయిదు కథా సంపుటాలు, అదృష్ట రేఖ, నీలంగేటు అయ్యగారు, తీర్పు (తరుణ మాసపత్రికలో సీరియల్‌) నవలలు రాసి తనకంటూ సాహిత్య రంగంలో ఒక ముద్రని సాధించుకున్నారు. బుచ్చిబాబు గారు కొన్నాళ్ళు అనంతపురం కాలేజీలో ఆంగ్లోపన్యాసకులుగా పనిచేసే రోజుల్లో అదే కాలేజీలో భౌతిక శాస్త్రం బోధించే మా పెదనాన్న కొడుకు లక్ష్మణరావుగారి కుటుంబం ఇరుగు పొరుగు ఇంట్లో ఉండేవారు. వారి స్నేహాన్ని గురించి ఇటీవల ‘పాలపిట్ట’ సాహిత్య మాసపత్రికలో సుబ్బలక్ష్మిగారు రాసిన ‘జ్ఞాపకాలు’లో తెలిపారు. సుబ్బలక్ష్మిగారు బుచ్చిబాబు గారు వెళ్ళిపోయిన తర్వాత హైదరాబాద్‌లో తమ్ముడి ఇంట్లో ఉన్నప్పుడు 1970లలో లక్ష్మణరావు అన్నయ్య కుటుంబంతో తొలిసారి ఆమెని కలిసాను. ఆ తర్వాత ఆమెను మా దంపతులం పలుమార్లు కలవటం జరిగింది. బెంగుళూరు వెళ్ళిపోయిన తర్వాత కూడా ఆమె తరుచూ ఫోన్ల ద్వారా అనేక కబుర్లు చెప్పేవారు.పురస్కారాలు అందుకునే సందర్భంలో హైదరాబాద్‌ వచ్చినప్పుడల్లా ఆమె ఫోన్‌ చేసి పిలవటంతో ఆమె బస చేసిన హోటల్‌కి వెళ్ళి కలిసేవాళ్ళం. " ఈ కథలు ఒక స్త్రీ మాత్రమే రాయగలదు అనిపించడం శివరాజు సుబ్బలక్ష్మి కథల్లో విశిష్టత "అంటారు పింగళి లక్ష్మీకాంతం గారు. సుబ్బలక్ష్మిగారి తండ్రి ప్రముఖ గాంధేయవాది ద్రోణంరాజు సూర్య ప్రకాశ రావుగారు అందువలన ఆమెరచనలలో చాలా వరకూ గాంధేయవాద సిద్ధాంతాలు గమనించవచ్చు. ఆమె కథల్లో స్వాతంత్రానికి పూర్వపు సాంప్రదాయ సంస్కృతులే గాక, స్వాతంత్రానంతర పరిణామాలకు గురైన సమాజ పోకడలనూ ప్రతి బింబిస్తాయి. సుబ్బలక్ష్మిగారి రచనల్లో ముఖ్యంగా స్వాతంత్రానికి పూర్వము, తర్వాత ఆంధ్రా ప్రాంతంలో కుటుంబ వాతావరణం, స్త్రీల మానసిక చిత్రణలు జాగ్రత్తగా పరిశీలిస్తే ఆనాటి సమాజంలో స్త్రీ జీవనచరిత్ర పరిణామక్రమం నిత్యనూతనంగా భాసిస్తూ అభ్యుదయ పథం వైపు పయనించే విధానం తెలుస్తుంది. ఆ రకంగా తెలుగు గ్రామీణ మధ్యతరగతి బ్రాహ్మణ కుటుంబాలలో మహిళల జీవితం గోచరిస్తుంది. సుబ్బలక్ష్మిగారి కథల్లో స్త్రీలు ఒకసారి నిర్లిప్తంగాను, మరికొన్నిచోట్ల స్థిరచిత్తం కలవారిగానూ కనిపిస్తారు - పాఠకులకు మాత్రం మధ్యతరగతి యువతులుగానే ఆమె పాత్రలు పరిచయం అవుతారు. పెళ్ళంటే తెలియని వయసులో బాల్యవివాహాల వలన ఎదుర్కొన్న సమస్యల్ని, అమాయకులైన అమ్మాయిలు మూర్ఖపు అత్తగార్లతో అత్తింట పడిన ఆరళ్ళు, మొదటి భార్య చనిపోతే రెండవ భార్యగా వెళ్ళిన అమ్మాయిల మనోభావనలు, మొదటి భార్య పిల్లల అగచాట్లు, ఆర్థిక స్వాతంత్య్రం లేని భార్యలు, ఆడబిడ్డల పెత్తనాలు, అక్క పోతే ఇష్టం లేకపోయినా బావని పెళ్ళాడవలసిన పరిస్థితులు… ఇలా సుబ్బలక్ష్మి గారి సుదీర్ఘ జీవనయానంలో పరిశీలించిన సుమారు యాభై ఏళ్ళనాటి మధ్యతరగతి బ్రాహ్మణ కుటుంబాలలోని స్త్రీ జీవిత చిత్రణలే సుబ్బలక్ష్మి గారి కథలు. 'బుచ్చిబాబు కథలలోలా నా రచనల్లో వర్ణనలు ఎక్కువగా ఉండవ'ని సుబ్బలక్ష్మిగారు చెప్పుకున్నా కథల్లోని ప్రకృతి దృశ్యాల్ని వర్ణించే విధానం చదివినప్పుడు సుబ్బలక్ష్మిగారికి ప్రకృతి పట్ల ఆరాధన కన్పిస్తుంది. అదే వారి చిత్రకళలో దర్శనమిస్తుంది. మంచు వీడిన కొండ, ఒడ్డుకు చేరిన ఒంటి కెరటం, మూతపడని కన్ను, మరుగుపడిన ఆత్మీయత… ఇలా సుబ్బలక్ష్మిగారి కథల శీర్షికలు ప్రత్యేకంగా కవితాత్మకంగా ఉంటాయి. శీర్షికలోనే కాక కథలో కూడా ”చినుకులు చిటపటలాడుతూ ఒక్కసారిగా సైన్యంలా నేలపైకి ఉరికాయి” వంటి కవిత్వ పంక్తులు కూడా మెరిపిస్తాయి. వీరి కథలలో చాలావరకూ యాభై-అరవై ఏళ్ళనాటి పల్లె జీవితాలు, గ్రామీణ వాతావరణం ఎక్కువగా ప్రతిబింబిస్తుంటాయి. పచ్చని నేలపై నుండి వీచే గాలుల సవ్వడులు, కొబ్బరాకుల మధ్యనుండి వినిపించే చిరుగాలి గలగలలూ, గూడుబండి ప్రయాణాలు మొదలైనవన్నీ గ్రామీణ దారుల పంక్తుల్లో పాఠకులు వీక్షించవచ్చు. ”కర్త-కర్మ-పూర్తి చేసిన కథ”లో రామచంద్రయ్య కూతుళ్ళకు గుడి దగ్గర స్వామీజీ తానిచ్చే తావీదు కట్టుకుంటే గొప్ప దశ వస్తుందనీ, రాజకుమారుడు వచ్చి ఎత్తుకుపోతాడనీ చెప్పేసరికి వాళ్ళిద్దరూ ఎప్పుడు తమ కల సాకారమౌతుందా అని కలల్లో తేలిపోయే క్రమంలో తమ చేతి గాజులు పోయినది కూడా గమనించరు. రామచంద్రయ్య తనలాగే స్వామీజీ అవుతాడని చెప్పేసరికి బలహీన మనస్కుడైన రామచంద్రయ్య ఇల్లు వదిలిపోతాడు. తర్వాత అనేక మలుపులతో కథ సుఖాంతం చేస్తారు. కానీ కల్లబొల్లి కట్టుకథలు చెప్పి అమాయకులకు వెర్రిమోహాల్ని కల్పించే దొంగస్వాముల గుట్టురట్టు చేసి, వ్యామోహాల పర్యవసానాల్ని కథంతా హాస్యంగా చెప్పే పద్ధతి రచయిత్రి మన ఎదుట కూర్చొని చెప్పేలా ఉంటాయి. "మొండి మనసుల నీడలేని ఎడారి సుడిగాలిలో కూలిపోయిన భవనం అక్క జీవితం. శూన్యంలో వెలిగించిన ప్రమిదలా ఎంతకాలం నిలవ గలనో!!" అనుకుంది పార్వతి. శిల్పపరంగా, కథనపరంగా, వర్ణనల పరంగా ప్రత్యేకంగా చెప్పదగిన కథ - మట్టిగోడల మధ్య గడ్డిపోచ .మట్టిగోడల మధ్య గడ్డిపోచ’ కథలో అక్క మరణానంతరం బావని పెళ్ళి చేసుకున్న పార్వతి జీవితం, కాలం వేసిన ఎగుడుదిగుడు బండలపైన జీవితంగా రచయిత్రి అభివర్ణిస్తారు. "కథలు చెప్పేగౌరి " కథలో గౌరిని ఏమాత్రం స్పందన తెలియని బండరాయిలాంటి వాడికి ఇచ్చి పెళ్ళి చేస్తారు. అతని తల్లి అటువంటిదే. చివరికి గౌరి జీవితంలో గిరి అనే బంధువు వెలుగులు నింపినట్లుగా ముగిస్తారు రచయిత్రి. ”ఆడవాళ్ళ పెట్టెలో” ప్రయాణం కూడా సుబ్బలక్ష్మిగారి సున్నితమైన హాస్యం కన్పిస్తుంది. ”నల్ల మబ్బులు” అనే కథలో డాక్టర్‌ భార్య సుశీల, తాను చనిపోతే భర్త అభిమానించే సుధని పెళ్ళి చేసుకుంటాడన్న అపోహతో కృశించి జబ్బు తెచ్చుకుని మరణానికి ముందు తన స్నేహితురాలికి రాసే ఉత్తరంలో భర్త, సుధ కోసం పడే తపన గురించి రాస్తుంది. ఆ ఉత్తరాన్ని తిరిగి సుశీలకు పంపుతూ ఆ స్నేహితురాలు భరోసా కల్పిస్తూ రాసిన ఉత్తరం సుశీల చనిపోయాక భర్తకి అందుతుంది. సుశీల స్నేహితురాలు ఉత్తరం లో రాసిన మాటలు రచయిత్రి ఆధునిక భావాలకు సూచనగా ఉంటాయి. పోస్టు చేయని ఉత్తరం కథలో - ఇందిర భర్త పట్నంలో ఉద్యోగం చేస్తూ ఇంటికి డబ్బు పంపుతుంటాడు. ఇందిర సంసార బాధ్యతలు చేపడుతుంది. భర్త పట్ణంలో ఎవరినో పెళ్ళి చేసుకోవాలనుకుంటున్నాననీ ,అందుకు ఆమెతో కలిసి ఉండటానికి ఇందిర కూడా సమ్మతించాలని ఉత్తరం రాస్తాడు .ఉత్తరం చదివి ఇందిర భరించలేక ఆత్మహత్య చేసుకుంటుంది. నిజానికి ఆత్మహత్య పరిష్కారం కాదు. కానీ ఆనాటి చదువులేని, ఆర్థిక స్వావలంబన లేని స్త్రీలకు అదే పరిష్కారం కావటం దౌర్భాగ్యం . 'కాపురం' అనేకథలో పెళ్ళంటే తెలియని వయస్సులో జానకిని గంగిరెద్దులా అలంకరించి, పెళ్లిచేసి పెద్ద కోడలిగా ఉమ్మడి కుటుంబంపాలు చేయడం,అక్కడ చాకిరిచేసి, అవమానాలు పడుతూ, పుస్తెలగొలుసుతో సహా సమస్తమూ ఆ కుటుంబానికే ధారపోసి దుఃఖంతో స్నేహితురాలి యింటికి వెళ్తుంది జానకి. చివరిలో ఆమె భర్తకి జ్ఞానోదయమై జానకి మీద ప్రేమకలిగి అక్కున చేర్చుకుంటాడని సుఖాంతం చేస్తారు. 'తెల్లవారింది' కథలో మల్లికాంబ, 'మగతజీవి చివరిచూపు' కథలో కాంతమ్మ రెండో పెళ్ళి తీసుకొని అగచాట్లు పడిన మహిళలు ఒడ్డుకు చేరిన కెరటం కథలో ఆశమ్మ తన అన్నగారి పిల్లల్ని, ఇతర స్వలాభం ఆశించక పెంచుతే ఆ పిల్లలు కాస్తా పెరిగి అభివృద్ధిలోకి వచ్చిన తర్వాత ఆమెని నిర్లక్ష్యం చేస్తారు .అయినాసరే తాను కర్తవ్యపాలన చేసానని తృప్తి పడుతుంది.నిజానికి కన్నపిల్లలే పెద్దయ్యాక తల్లిదండ్రుల్ని పట్టించుకోని వారు కూడా ఉంటారు. సుబ్బలక్ష్మిగారు కథలు రాసేనాటికి సమాజంలో ఆడపిల్లలకి బాల్యవివాహాలు చేసి, రజస్వల కాగానే అత్తగారింటికి అమ్మాయిని పంపించేసి పుట్టింటివాళ్ళు బాధ్యత తీరిందని చేతులు దులిపేసుకునే వాళ్ళు. ఎందుకంటే ఆనాడు మధ్యతరగతి జీవులలో అధిక సంతానం, ఉమ్మడికుటుంబాలు, ఆర్థికఇబ్బందులు కూడా కారణమే. ఒక్కొక్క సందర్భంలో పిచ్చాసుపత్రిపాలు కావటం, పుట్టినింటా ఆసరా లేక, దైర్యం లేని, చదువులేని, ఆర్థిక స్వావలంబనలేని చావైనా రేవైనా వితంతువులైనా అత్తింట్లోనే పడి ఉండాల్సిన పరిస్థితి.ఇలా ఆనాటి ఆడవాళ్ల జీవితాలు ఏ విధంగా నిరాశలో కూరుకు పోయేవో ఇవన్నీ సుబ్బలక్ష్మిగారి పలు కథలలో దృశ్యమానమౌతుంటాయి. జలసూత్రం రుక్మిణీనాధశాస్త్రిగారు ఒకసందర్భంలో 'సుబ్బలక్ష్మిగారి కథలన్ని మనసులోంచి వచ్చిన కథలు'గా అభివర్ణించారు అంతేకాదు " బుచ్చిబాబు నవల కన్నా నాకు సుబ్బలక్ష్మి కథలే నచ్చుతాయి' అని అన్నారని సుబ్బలక్ష్మిగారు నవ్వుతూ చెప్తారు. మరో రచయిత్రి అద్దేపల్లి వివేకానందాదేవిగారు "సుబ్బలక్ష్మిగారి ముంజేతి కంకణం కథ తన వదినగారి జీవితాన్ని పోలి ఉందని" చెప్పారట. అంతేకాక ఆ కథలోని సహజత్వాన్ని అభినందించారుట. మనుషుల మానసిక స్వభావాల పరిశీలనకు వీరి కథలు - కావ్యసుందరి కథ, మనో వ్యాధికి మందుంది, మగత జీవి చివరి చూపు, ఒడ్డుకు చేరిన కెరటం - చక్కని ఉదాహరణలు .అందుకే కథ చదువుతున్నంతసేపు సహజసిద్ధంగా కళ్ళముందు ఆసంఘటనలు జరుగుతున్నట్లుగానే ఉంటాయి. అరవై సంవత్సరాల కాలంలో సుబ్బలక్ష్మి రాసిన కథల నుండి ఎంపికచేసిన కథల్ని వేదగిరి కమ్యునికేషన్స్ వారు 1998 లో బుచ్చిబాబు స్మారక కథాకదంబం పేరిట ' మనోవ్యాధికి మందుంది " శీర్షికన పుస్తకంగా ప్రచురించారు . అయిదు కథాసంకలనాలూ,మూడు నవలలు సుబ్బలక్ష్మి గారి సాహిత్య ఖాతాలో వున్నాయి. అయితే తరుణ మాసపత్రికలో సీరియల్ గా వచ్చిన "తీర్పు" నవల మాత్రం అందుబాటులో లేదు. సుబ్బలక్ష్మి గారికి పేరు తెచ్చిన నవల - " నీలంగేటు అయ్యగారు " ఎమెస్కో వారు ఈ నవల గురించి " మేము నాగరీకులం మాదే నాగరికత అనుకొనే వాళ్ళ బతుకుల్లో చీకటి, చీకట్లో బతుకుతున్నాననుకొనే పొన్ని కళ్ళద్వారా చూపించే కొత్త పద్ధతి ఈనవల" అని అన్నారు. నవల ప్రారంభంలోనే " నీలంరంగు గేటులోంచి గుత్తులు గుత్తులుగా పూసిన తెల్ల గులాబీలు గుబురుగా చూడ ముచ్చటగా కనిపించి దారిన పోయేవారిని క్షణమైనా నిలబెడుతుంది "అంటూ రాయటంలో రచయిత్రి భావుకత్వమేకాక ఆమెలోని చిత్రకారిణి కూడా బయటపడుతుంది. పనిమనిషి పొన్ని దృష్టికోణంలో రాసిన ఈనవల పొన్ని కూడా తెల్లగులాబీలాగే ప్రత్యేకత సంతరించుకొన్న వ్యక్తి.'ఆ వీథిలో సగం ఇళ్ళు తనవేనంటుంది' పొన్ని.తనదీ అని చెప్పుకోగల ఆత్మస్థైర్యంఉంది పొన్నికి అంటారు సుబ్బలక్ష్మి . సమాజమంతటా పాశ్చాత్యధోరణులు వ్యాపించి విస్తరిస్తున్నకాలంలో మిడిమిడిజ్ఞానం, అవగాహనాలేమి వలన నాగరికత వ్యామోహంలో కృత్రిమ విలువలకు,పోకడలకు లోనైన పాత్రల్ని ఈ నవలలో రచయిత్రి అక్షరీకరించారు. గృహిణులు తమఅనుభవాలు, అనుభూతులు, అభిప్రాయాలు అన్నీ తమ అంతరంగలోతుల్లోనికి విసిరేసి జీవించవలసిన అనివార్యతని "అదృష్టరేఖ" నవలలో చిత్రీకరించారు.అంతేకాకుండా ఆ చిన్న జీవితంలోనే తాము సాధించిన విజయాల్ని, ఆనందాల్ని తలపోసుకొని సంతృప్తిని పొందే మధ్యతరగతి స్త్రీల జీవనవిషాదాలు ఒక అంతర్లీన స్రవంతిగా ఈనవల చూపిస్తుంది. సుబ్బలక్ష్మి కథలైనా, నవలైనా మధ్యతరగతి మహిళల జీవితాల చుట్టూనే ఉంటాయి అనుకున్నాం కదా! జీవితచిత్రణలే కాక ఆ సమస్యలను వారు ఎదుర్కొన్న విధానం కూడా కొన్ని కథలతో చాలా చక్కగా వివరిస్తారు.సమస్యను సున్నితంగా పరిష్కరించుకొన్న విధానం తెలియజేస్తారు. బుచ్చిబాబుగారూ, సుబ్బలక్ష్మిగారూ ప్రకృతి దృశ్యాల కోసం తరుచూ గ్రామాలకు వెళ్ళేవారట. ఆ దృశ్యాలన్నీ కళ్ళలో మనసులోనూ భద్రపరచుకొని ఇద్దరూ చిత్రాలు వేసేవారట. బుచ్చిబాబు గారు, సుబ్బలక్ష్మి గారు ఇద్దరూ ఎక్కువగా ప్రకృతిదృశాలే వేయటం విశేషం.అయితే బుచ్చిబాబుగారు వేసే చిత్రాలు యూరోపియన్ చిత్రకళా శైలి అయితే సుబ్బలక్ష్మిగారిది దేశీయమైన శైలి. ఈ అద్భుతమైన ప్రకృతి దృశ్యాలే కాక దేవికారాణి. ఇందిరా గాంధీ వంటి కొందరు ప్రముఖుల పోర్ట్రైటులనూ సుబ్బలక్ష్మి గారు సజీవంగా చిత్రించారు. 2015లో ' Nature in Thoughts' పేరుతో బుచ్చిబాబు గారు వేసిన 177 వర్ణచిత్రాల్నీ, సుబ్బలక్ష్మి గారి 140 వర్ణచిత్రాలను కలిపి విలువైన పుస్తకాన్ని వెలువరించారు . బుచ్చిబాబు గారు దూరమై అనేక సంవత్సరాలు గడచినా వారి దాంపత్య జీవితంలోని అనేక జ్ణాపకాలు ఆమె మనసుపొరలలో భద్రంగా ఉన్నాయి. శివరాజు సుబ్బలక్ష్మి బుచ్చిబాబుతో గడిపిన ముప్ఫయేళ్ళ జీవితాన్ని జ్ఞాపకం చేసుకుంటూ, నాటి విశేషాల్ని చినుకు పత్రికలో పాతిక భాగాలుగా రాసారు. వాటిని ఖుచ్చిబాబు శత జయంతి సందర్భంగా విశాలాంధ్ర ప్రచురణ సంస్థ " మా జ్ఞాపకాలు " గా ప్రచురించింది . ఇవి కేవలం వారి జ్ఞాపకాలే కావు. ఆంధ్రదేశంలో జరిగిన అనేక పరిణామాల పరామర్శగా చెప్పుకోవచ్చు. సుబ్బలక్ష్మి గారిది అద్భుతమైన జ్ఞాపకశక్తి. సుబ్బలక్ష్మిగారితో మాట్లాడుతున్నపుడు ఆమె రాసిన కథ గురించి ప్రస్తావిస్తే ఆ కథ గురించే కాక దాని నేపధ్యాన్ని కూడా ఒక కథలాచెప్పటం ఒక ప్రత్యేకత. 80 ఏళ్ళ వయసుదాటినతర్వాత కూడా సుబ్బలక్ష్మి గారు చిత్రాలు వేయటం మానలేదంటే వారి కార్యదీక్షకు దర్పణం. టీవీలో వార్తలు వింటూ దానికి దగ్గరగా గల తన జ్ఞాపకాలో, తాను చూసిన సంఘటనల్నో గుర్తు తెచ్చుకొని అక్కడే ఒక కాగితం మీద ఒక కథలా రాసేస్తుంటారని వీరి దత్త పుత్రుడు సుబ్బారావుగారు చెప్తారు. సుబ్బలక్ష్మిగారిని కలిసి మాట్లాడు తుంటే ఎవరికైనా మంచి ఉత్సాహం కలుగు తుంది. ఆవిడ మాటలు వింటుంటే మనం కూడా గొప్ప ఎనర్జీని పొందిన అనుభూతిని పొందుతాము. అరవైఏళ్ళు దాటేసరికి నీరసం పడిపోయి ఇంక జీవితం పూర్తై పోయిందని చతికిల పడిపోయే వారికి సుబ్బలక్ష్మిగారి లాంటి వారిగురించి తెలియ చేయాలి. ఎటువంటి పరిస్థితుల్లోనూ జీవితాన్ని ఎలా రంగులమయంగా చైతన్యవంతంగా చేసుకోవచ్చో తెలుస్తుంది . శివరాజు సుబ్బలక్ష్మిగారు రచయిత్రి గానూ,చిత్రకారిణిగానూ తన జీవితకాలమంతటినీ సృజనాత్మకంగా పరిపూర్ణతను చేకూర్చుకున్న చైతన్యశీలి. ఆవరణాన్నంతటినీ పరిమళభరితం చేసే పండుసంపంగిలాంటి సుబ్బలక్ష్మిగారు శతవసంతానికి నాలుగేళ్ళతక్కువలో భౌతికంగా దూరమైనా ఆమెను తెలిసినవారికి, కలిసినవారికి ఆమె చేతిలో చేయేసి నవ్వుతూకబుర్లు చెప్పటం కళ్ళలో మెదులుతూనే ఉంటుంది. -- శీలా సుభద్రాదేవి

విశిష్ట రచయిత్రి - శీలా సుభద్రాదేవి - శైలజామిత్ర వ్యాసం

విశిష్ట సాహితీవేత్త శీలా సుభద్రాదేవి -శైలజామిత్ర కవిత్వంతో పాటు అనేక నూతన ప్రక్రియలు ఆవిర్భవించాయి. కవిత్వం రూపంలోనూ సారంలోనూ ప్రముఖ కవయత్రి, రచయిత్రి . సాహిత్య రంగంలో ఇది అస్తిత్వ యుగం. ఆధునిక సాహిత్యంలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఈ పోకడలు కనిపిస్తూ ఉన్నాయి. విశేషించి తెలుగు సాహిత్యంలోనూ ఈ ప్రభావం కనిపిస్తున్నది. ఆంగ్లేయులు భారతదేశానికి వచ్చిన తర్వాత ఆధునిక సాహిత్య యుగం ప్రారంభమైంది అని చెప్పవచ్చు. ఈ నేపథ్యం నుంచే వచన విప్లవాత్మక మార్పులకు లోన్కెంది. భావ కవిత్వం, అభ్యుదయ కవిత్వం, దిగంబర కవిత్వం విప్లవ కవిత్వం, అస్తిత్వవాద కవిత్వమనే పాయలుగా కవిత్వ ఉద్యమాలు నిర్మించబడ్డాయి. ఆస్తిత్వవాద యుగంలో భాగంగా స్త్రీవాదం, దళితవాదం, మైనారిటీ వాదం, బహుజన వాదం, బీసీ వాదం ఇత్యాది సాహిత్య పాయలు తమ సొంత గొంతుకను వినిపించడం ప్రారంభమైంది. తెలుగు సాహిత్యంలో స్త్రీవాదం ఇతమిద్దంగా పూర్తిస్థాయిలో రూపుదాల్చకముందే స్త్రీల సమస్యలపై తమకలాన్ని సంధించిన వారు వీరు అంటే 1980ల నాటికే ఈమె పురుషాహంకారాన్ని సవాల్ చేస్తూ కవిత్వం వ్రాసిన ఘనత శీలా సుభద్రాదేవి గారిది. సుమారుగా 1976 నుండి నేటి వరకు సామాజిక స్పృహతో ప్రత్యేకించి స్త్రీల సమస్యల పై తనద్కెన వాణిని వినిపిస్తూ వస్తున్నారు. సుమారు నాలుగు దశాబ్దాలకు పైగా తెలుగు సాహిత్యంలో తనద్కెన ముద్ర వేస్తున్న విశిష్ట సాహితీవేత్త శీలా సుభద్రాదేవి. సునిశిత దృష్టితో సమాజాన్ని పరిశీలిస్తూ సామాజిక బాధ్యతతో కవిత్వం రాస్తున్నట్లుగా వీరి సాహిత్యాన్ని చదివితే అవగతమవుతుంది. శీలా సుభద్రాదేవి గారు ప్రముఖ కవయిత్రి, కధారచయిత్రి ఈమె చిత్రకారిణి కూడా ఈమె 1949లో విజయనగరంలో జన్మించారు. ఈమె ప్రముఖ రచయిత, చిత్రకారుడు స్వర్గీయ శీలా వీర్రాజు గారి సతీమణి ఈమె తొలిరచన 1975లో వెలువడింది. వీరి గురించి గొప్పగా చెప్పుకోవాలంటే 1997 లో పొట్టిశ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం నుండి ఈమెకు ఉత్తమ కవయిత్రి పురస్కారం లబించింది. తెలుగు సాహిత్యంలో శీలా సుభద్రాదేవి గారు ఎన్నెన్నో అత్యున్నత పురస్కారాలను అందుకున్నారు. వీరు రచించిన గ్రంథాలను ప్రస్తావించాలంటే ముఖ్యంగా ఆకలినృత్యం మోళి, తెగిన పేగు, ఆవిష్కారం, ఒప్పులకుప్ప యుద్ధం ఒక గుండెకోత, ఏకాంత సమూహాలు, బతుకుబాటలో ఆస్తిత్వరాగం, నా ఆకాశం నాదే. శీలా సుభద్రాదేవి కవిత్వం (1976-2009) ముద్ర (వనితల కవితల సంకలనం సంపాదకత్వం భార్గవీరావుతో కలిసి) వంటి కవితా సంపుటిలు, రచించారు. ముఖ్యంగా వీరు స్త్రీలపై రాసిన కవిత్వంలో ఎంతో సంయమనాన్ని పాటించారు. స్త్రీవాదం అంటే: పురుష ద్వేషమే అనుకునే స్థాయిలో తెలుగులో కవిత్వం వచ్చింది. దానిని సమూలంగా రూపుమాపుతూ స్త్రీవాద సాహిత్యానికి ఒక సంపూర్ణ అర్థాన్ని కలుగజేసిన ఘనత వీరిదే. అంతే కాకుండా సుభద్రా దేవి కవిత్వంలో స్త్రీ సాధికారత, ఆత్మగౌరవం, స్త్రీ హక్కులు, స్త్రీల వేదనలు, స్త్రీ స్వేచ్ఛ ఇత్యాది అంశాలు ప్రస్పుటంగా కనిపించినా ఎక్కడా పురుష ద్వేషంకనిపించదు. స్త్రీ సమానత్వకాంక్ష మాత్రమే బలంగా వినిపిస్తుంది. సుభద్రాదేవి: ప్రగతి కాముకత కలిగిన సాహితీవేత్త. సామాజిక అంతరాల పట్ల నిరసన, సమసమానత్వ భావన, సాంఘిక ఆర్థిక సమానత్వకాంక్ష వీరి కవిత్వంలో అడుగడుగునా కనిపిస్తున్నది."నా పేరు జనం/ నా వాడ సోషలిజం" అని ఎలుగెత్తి చాటిన రచయిత్రి సుభద్రాదేవి శ్రమజీవుల దు। బాన్ని అద్భుతంగా అక్షరీకరించారు. రాజకీయాలు వ్యాపారంగా మారుతున్న రోజుల్లో అబద్దపు హామీలతో అందలానికి ఎక్కి పేదలను మరింత పేదలుగా మారుస్తున్న వైనాన్ని అనేక కవితలలో చూపారు. ప్రకృతి దృష్టిలో అందరూ సమానులే పంచభూతాలు ఏ ఒక్కరి పొత్తు కాదు అని నమ్మే ఈ కవయిత్రి ఈ ప్రకృతి శక్తులు కూడా గతి లేని వాడి మీదనే నిరసన ప్రకటిస్తున్నాయని ఆవేదన వ్యక్తం చేశారు. మీరు వరదలా పొంగి పేదల గుడిసెలను ముంచెత్తుతున్నదని, పెనుగాలులు గుడిసెల తాటాకులను ఎగురవేసుకుపోతున్నాయని నిప్పు కూడా గుడిసెల పైనే తాండవమాడుతున్నదని, ఇక ఆకాశపు అందాలను చూసే తీరిక కూడా పేదలకు ఉండడని, నేల పూర్తిగా ఉన్నవాడి బానిస అని పంచభూతాలు పేదలకు అందడం లేదని ఆవేదన చక్కగా కవిత్వీకరించారు. దౌర్జన్యం పై అవసరమైనప్పుడు తిరుగుబాటు తప్పదని హెచ్చరిక సుభద్రాదేవి కవిత్వంలో కనిపిస్తుంది. అలాగని కేవలం కవిత్వమే కాకుండా దేవుడుబండ, రెక్కలచూపు, బస్కూలుకతలు! కథా సంపుటిలు రచించారు. నీడలచెట్టు అనే సంచలనాత్మకమైన నవల చతుర లో ప్రచురితమైంది. డా.పి. శ్రీదేవి, నిడదవోలుమాలతి రచనాసౌరభాలు వంటి మోనోగ్రాఫ్ లు, గీటురాయి పై అక్షరదర్శనం, కథారామంలో పూలతావులు వంటి వ్యాస సంపుటిలు వీరి రచనాశైలికి నిదర్శనాలు. నిర్మలత, సౌమ్యత, నిరాడంబరత, స్పష్టత పూర్తిగా కలిగిన రచయిత్రి వీరు. ఎదిగిన కొద్దీ ఒదగాలనే తీరు వీరిని చూస్తే ఎవరికైనా కనిపిస్తుంది. వీరు 'యుద్ధం ఒక గుండె కోతొ" 'బతుకుపాటలో అస్తిత్వరాగం" వంటి దీర్ఘ కవితలు రచించడమే కాకుండా తొలి దీర్ఘకావ్య కవయిత్రిగా పేరుగాంచారు. యుద్ధం ఒక గుండెకోత అనే దీర్ఘకావ్యంపై మధురకామరాజు విశ్వవిద్యాలయంలో ఎంపిల్ పరిశోధన జరిగింది. అలాగే ఈ ప్రక్రియ ఒకచోటే ఆగిపోకూడదని ప్రతి కవి దీర్ఘకవితలు రాయాలని నిరంతరం తపిస్తూ వుంటారు. ఎక్కడ దీర్ఘకవిత వున్నా ఎంతో శ్రద్దగా చదివి ప్రోత్సహిస్తారు. కొన్ని కుటుంబ పరిస్థితులవలన ఎనిమిదవతరగతితో చదువు మానేసి ఏడాది పాటు తమ అక్క ఇంట్లో వుండి అక్కడున్న గ్రంథాలయంలో శ్రీపాద, చలం, కొడవటిగంటి కుటుంబరావు వంటి ప్రముఖుల రచనలేకాక అనేక అనువాద గ్రంథాలు కూడా అర్ధం అయినా కాకపోయినా విరివిగా చదివారు అనే వీరి ఇంతటి రచనాశైలికి దోహదం చేసిందంటారు. వీరి అన్నగారు కొడవటిగంటి లీలామోహనరావు చిన్నన్నయ్య కొడవటిగంటి కాశీపతిరావులు కూడా అనేక వ్యాసాలు, కథలు రచించారు. వివాహనంతరం డిగ్రీ పూర్తిచేయడంతో పాటు 1972 లో హైదరాబాద్ లో అడుగు పెట్టారు ముఖ్యంగా వీర్రాజుగారు కూడా సాహితీ వేత్త కావటం నా సాహిత్య కృషికి దోహదపడిరదని అంటారు. సహజంగా చిత్రకారిణి అయిన వీరు వివాహానంతరం బాధ్యతల మూలంగా వున్న కాస్త సమయాన్ని రచనా వ్యాసంగానికే వెచ్చించారు. రచన ఏదయినా నేలవిడచి సాము చేసేవి కాకుండా సమాజోద్దరణకై రచనలు చేసారు. 2009 లో అప్పటి వరకూ వచ్చిన ఎనిమిది సంపుటాలను కలిపి "శీలా సుభద్రాదేవి కవిత్వం" పేరిట వీర్రాజు గారు వీరి అరవయ్యేళ్ళు జన్మదిన సందర్భంగా ప్రచురించారు. కాలం గడిచిన కొద్దీ ఏ సాహితీవేత్తకైనా రాయాలనే తపన, ఓపిక మరుగున పడిపోతాయి. కొందరు ఎందుకు రాయాలని ప్రశ్నిస్తూ నిలిచిపోతారు. కొందరు రచించినవి కొన్నే అయినా వాటినే తమ ఉనికిగా చాటుకుంటూ నిత్యం పోరాటం చేస్తుంటారు. కానీ శీలా సుభద్రాదేవిగారు ఇలాంటి ఆలోచనలకు దూరంగా వుంటూ ఎప్పుడూ చిరునవ్వుతో, సంపూర్ణమైన విశ్వాసంతో సాహిత్యమే తమ ఊపిరిగా భావిస్తూ ముందుకు కదిలిపోతుంటారు. ఒక మాటలో చెప్పాలంటే మహిళా రచయిత్రులకు వీరు ఎప్పటికీ మార్గదర్శకులు.

పరిమళభరిత మాండలికసొబగు మహాసముద్రం దేవకి

~ పరిమళ భరిత మాండలిక సొబగు మహాసముద్రం దేవకి రచనలు ~ "వాస్తవానికి ఇందలి ముచ్చట్లను ఎవరికి వారుగా చదువుకొని మురిసిపోవాల్సిందే తప్ప ఎవరూ వ్యాఖ్యానించకూడదు. సాహిత్యంలో ఇది ఒక అద్భుతమైన ప్రక్రియ. ఈ ప్రక్రియను చాలా సునాయాసంగా, అందంగా, మధురస నిష్యందంగా సాధించిన రచయిత్రి మహాసముద్రం దేవకిగారు "-- అంటారు సింగమనేని నారాయణ. చిక్కని చిత్తూరు మాండలికంలోని నామిని ''సినబ్బ కథలు' కావచ్చు, తెలంగాణా పాలమూరు మాండలికంలోని యశోదారెడ్డి " మావూరి ముచ్చట్లు" 'కావచ్చు , ముక్కామల చక్రధర్ c/ కూచిమంచి అగ్రహారం'కథలు కావచ్చు ఒక స్వచ్ఛమైన ఆయాప్రాంతాల నోష్టాలజీనీ తెలియ జేస్తాయి. అదే కోవలోని మహాసముద్రం దేవకిగారు చిత్తూరుజిల్లాలోని 'వొరిగిపల్లి గెవనాలు' , 'ఇర్లచెంగి కథలు' చదువుతున్నంత సేపే కాక గుర్తుచేసుకున్నప్పుడు కూడా చిత్తూరు ప్రాంత చిక్కని మాండలికపు సాబగులు పాఠకులహృదయాలపై పరిమళ భరితంగా వీస్తాయి. చదువుకోవాలని తపనపడి చదువుకేకాక నచ్చినవానికీ దూరమై సంసార బాధ్యతలకు బందీయై చివరకు ఇహలోకం నుంచే దూరమైన కస్తూరికథ, అటువంటి పరిస్థితులే అయినా అన్న భరోసాతో, తల్లికి ఇష్టం లేక పోయినా ఇంటినుండి వెళ్ళి తన బతుకును దిద్దుకున్న రాదాబాయి, చేతిలో అరటిపండు పడేసరికి వ్రతాలు, నోములు దండిగా చేసే సంపూర్ణక్క, రాధాబాయి పెండ్లి అనుభవంతో వొరిగిపల్లిలో రెండోది గా నమోదైన సుశీల వర్ణాంతర వివాహం, యామలత,సాలమ్మ,పుష్పా ఇలాంటి స్త్రీలు తన జీవనయానంలో తటస్థ పడిన, తనతోబాటు అడుగులు వేసిన ఎందరెందరో మహిళల్ని తన జ్ఞాపకాలతో సజీవం చేసారు రచయిత్రి దేవకి. ఈనాడు పల్లెలన్నీ నగరీకరణలో ఎలా ధ్వంసమయ్యాయో, రాజకీయ కక్షలలో ఎలా ఛిద్ర మయ్యాయో తెలియదు. కాని దేవకి మనసుపేఠిక లోంచి ఆమె తెరచి చూపిన జ్ణాపకాలలోని అద్భుతమైన గ్రామీణ దృశ్యాలను పాఠకుల కళ్ళముందు పరిచారు. పల్లెలోని గంటల మోత, పచ్చని పైరుల శోభలు, ఆడుతూ పాడుతూ తిరిగే అమాయకపు పిల్లల మందహాసాలు,జాతర్ల సంబరాలు, గ్రామీణ పండగల వేడుకలు, సంతలు మొదలైనవన్నీ ఈ కథల్లో కళ్ళ ముందు ప్రత్యక్షమౌతాయి. ప్రతీకథ వెనకా వున్న మానవీయ విలువలు, స్నేహపూర్వక మమకారపు అనుభవాలు వొరిగిపల్లి గెవనాలలో చదువుతున్నంత సేపూ పాఠకులకు ఒక కొత్త అనుభవం స్ఫురింపజేస్తాయి. మరో ప్రత్యేకత ఇందులోని కథలన్నీ మహిళల జీవితాల చుట్టూరా వుండే సంఘర్షణలు, ఆవేదనలూ,స్నేహాలూ,ప్రేమలూ,పెళ్ళిళ్ళు మొదలగు సంఘటనలతో నడుస్తాయి.పాఠకులూ వాటితో బాటే నడుస్తారు. సుమారు అరవై ఏళ్ళ నాటి జ్ఞాపకాలు దేవకి గారి మనసులో సజీవంగా వుండటం వలన ఆమె తన అనుభవంలో వున్న ఎన్నెన్నో సంఘటనల్ని దృశ్యమానం చేస్తూ కథలు రాసి " మా వొరిగిపల్లి గెవనాలు" గా పాఠకులకు అందించారు. ఇక నాకు ఎంతగానో నచ్చిన రెండో పుస్తకానికి వద్దాం.చిన్నప్పుడు ఆటలంటే ఆరోప్రాణంగా వుండే దేవకికి స్నానం,తలదువ్వుకోవటం,తినటం వలన కాలం వృధా అవుతుందని చింపిరి తలతో చెట్లంటా పుట్లంటాతిరుగుతుందని తల్లి కోపంతో " ఇర్లచెంగి" అనేదట.ఆ విధంగా తాను సృష్టించిన అల్లరి పిల్ల పాత్రని ఇర్లచెంగిగా తీర్చిదిద్దారు. ఇర్లచెంగి కేంద్రంగా ఉత్తమ పురుషలో దేవకీ మహాసముద్రం రాసిన చిన్ని కథలే ఈ "ఇర్లచెంగి కథలు". దేవకిగారి ఇర్లచెంగి అల్లరిపిల్ల, తెలివైనది, మొండిది, అనుకున్నది సాధించే రకం. ఈ కథలన్నీకూడా సుమారు 50-60 ఏళ్ళ నాటి గ్రామీణ వాతావరణం, జీవన విధానం ప్రతిబింబించేలా రాసారు. దండోరావేయటం, పొంబలోల్లాట, గానుగ పట్టడం ఆ వీథుల్లో తిరిగి చూస్తున్నట్లే వుంటుంది .బడిలో ఇర్లచెంగి పారేసుకున్న రెండు రూపాయిల నోటు కోసం సెంద్రంగాడు మాయల మాంత్రికుడులా ఫోజు పెట్టి వేసే సీమ్మంత్రంకి పాఠకుడు కూడా చీమ ఎటు పోతుందో దొంగనెలా బడుతాదా అని ఊపిరి బిగబట్టి చూసేలా కాస్తంత హాస్యాన్ని పండిస్తూ రాసిన కథ ఎన్నదగినది. ఇర్లచెంగి అక్కతో బాటు సెరుగ్గానిక్కాడ పనికి బోయి అక్క ఎద్దుల వెనుక తిరిగి తోలుతా వుంటే చెట్టెక్కి కూచుని అమ్మ రావటం చూసి చెంగున దూకి అమ్మ దగ్గర మెప్పుకోసం తానే ఎద్దుల్ని తోల్తున్నాననటంలోని తెలివి చూసీ పాఠకులు కూడా కిసుక్కున నవ్వుతారు. ఇర్లచెంగితో పాటూ గ్రామాలన్ని పాఠకులు కూడా చేయి పట్టుకు తిరిగి నడిచి విశేషాలన్ని చూసినట్లుగా అనుభూతి చెందుతారు . చదువుతున్నవాళ్ళు కూడా ఇర్లచెంగితో పాటూ కొత్త పలకా, బలపం పట్టుకొని ఇస్కూలికి పోతారు. నీలావతి, అంస, పాండురంగడుతో పాటూ రాగి మాను గట్టుమీద కూర్చుండి బాదమాకులో రాగి సంగటి రుచి అనుభవిస్తారు . ఇర్లచెంగి అయవోరు పలకమీద రాసిచ్చిన అచ్చరాలు దిద్దకుండా కొంచెం కొంచెం బలపం కొరుకుతుంటే రుచి ఎలావుంటుందో అని అబ్బురంగా చూస్తారు. ఇర్లచెంగి ఏకాసి ఒక్కపొద్దు చేసిన విధం ఎంతచక్కగా చెప్పారంటే ఇది ఈనాటి పిల్లల తీరులో కూడా గమనించొచ్చు. ఇర్లచెంగి వడలు తింటూ, దొంగతనంగా అన్నం తింటూ చేసిన ఒక్కపొద్దు దేవకిగారు పసిపిల్లల ప్రవర్తనని ఎంతబాగా పరిశీలించారనేది తెలుస్తుంది. అప్పట్లో వీథిబాగోతాలు, బుర్రకథలు గ్రామాల్లో జరిగేవి.ఆ సమయానికి వొరిగిపల్లె నుండి పొంబలొల్లాట చూడటానికి చాప, బొంత నెత్తినేసుకొని పోవటం.స్టేజికి దగ్గర గా వేసుకు కూర్చోవటం,బొంత పరుచుకుని కాస్తంత సేపు చూసి ఎప్పుడో దానిమీదే పడుకోవడం చాలా సహజంగా కళ్ళ ముందు చలన చిత్రంలా బయలు దేరిన దగ్గర నుండి ఒక్కొక్క దృశ్యమే తెరలు తెరలుగా కనిపించేలా వర్ణన ఉంటుంది.ఆట పూర్తయ్యాక పెద్దలు వాళ్ళని లేపి ఎత్తుకుని తీసుకువెళ్ళేవారుట. గ్రామీణ జీవితంతో ముడిపడినవే సామెతలు. అందుకనేనేమో దేవకిగారు తన కథలలో సమయానుకూలంగా పుల్లిరిసి పొయిలో పెట్నట్టు, ఆయనే సరి గుంటే మంగలోనితో ఏంపని, మంత్రాలకు సింతకాయలు రాలవు వంటి సామెతలను ఉపయోగించారు. అ సంగీతమయ్యోరు సంగీతానికేమొచ్చెగానీ అంటూ జంగమోళ్ళాటలో బోడోడు పాడేపాటలు, బాలనాగమ్మ కథలో పొంబలోళ్ళ గోయిందుడి పాటలు, భారతమయ్యోరు కత చెప్తా మద్దిలో పాడేపాటలు నాట్లప్పుడు పాడే పాటలు, మాలోళ్ళు గొబ్బితడ్తా పాడే గొబ్బిపాటలు ఇలా ఎన్నెన్నో మధ్యమధ్యలో దేవకి జానపద పాటలపై పరిశోధన చేయటం వలనేమో జానపద పాటల సొబగు ఈ కథలలో కన్పిస్తుంది . పిల్లలు ఆటలాడుతూ బుజబుజరేకుల పిల్లుందా అంటూ ఇర్లచెంగికీ, యామలతకు చేసిన పెళ్ళి గురించి సంబరంగా చదువుకోవచ్చు. ఇర్లచెంగి అక్కని ఇస్కూలు చదువుకి పంపించేందుకు అవ్వా నాయనా తగాదా పడినప్పుడు " చదువుకోసం ఆడపిల్లలూ మగపిల్లలు అనే తేడా ఉండకూడదనే విషయాన్ని నాయన మాటల ద్వారా ఆధునిక దృక్పథాన్ని రచయిత్రి వ్యక్తపరుస్తుంది. దేవకి బాల సాహిత్యంలో కూడా విశేషమైన పరిశోధన చేసినవారు కావటాన ఇర్లచెంగి కథల్లో పిల్లల మనస్తత్వాన్ని అద్భుతంగా చిత్రించారు.అంతేకాక జానపద కళారూపాల గురించి అవసరమైన చోట్ల తనకు తెలిసిన పాండిత్యాన్ని ప్రకటించుకోవడం కాకుండా కథాపరంగా వివరించారు. ఇర్లచెంగి కథలు రాయటానికి ప్రేరణ చిక్కని చిత్తూరు మాండలికంలో కథలు రాసే నామిని సుబ్రహ్మణ్యం నాయుడుగారు అంటారు దేవకి. ఎవరికైనా బాల్యం అపురూపమైనదే. దేవకి తన బాల్యజ్ణాపకాల్ని ఇర్లచెంగి అనే అల్లరి పిల్ల చేసే దూడుకు పనులతో సహా ఆనాటి గ్రామీణ జీవన విధానాలు,ఆహారపుటలవాట్లూ,విందులూ,వినోదాలూ, పండుగలూ,పబ్బాలూ,ఆధారాలూ మొదలైన అనేకానేక విశేషాల్ని చిక్కటి మాండలికపు సొబగుతో కథలుగా రాసారు.ఇతరప్రాంతాలవారికి కొన్ని చోట్ల మాండలిక పదాలు కొరుకుడు పడకపోయినా కథ చెప్పటంలోని శైలి మనసుకు హత్తుకునేలా ఉంటుంది. మహాసముద్రం దేవకిగారిది నిరంతరం ఆటపాటల్లో మునిగి తేలిన అమాయకపు బాల్యం.అందులోనూ బాలసాహిత్యంపై పరిశోధన చేసినవారు,బాల గేయాలు రాసిన అనుభవంతో తన బాల్యం జ్ణాపకాలను ఇర్లచెంగి కథలుగా మనకి అందించారు. మొత్తంమీద ఈ కథల్ని చక్కని డయాస్పోరా కథలుగా చెప్పుకోవచ్చు. ఇర్లచెంగి పాత్రని మలిచిన తీరు చాలా బాగుంది.దేవకిగారి ఇర్లచెంగి ఒక ఐకానిక్ పాత్రగా పాఠకులకు గుర్తుంటుంది. మొదట ప్రచురితమైన "వొరిగపల్లి గెవనాల" నుండి, తర్వాత వెలువడిన "ఇర్లచెంగికథల" వరకూ దేవకి రచనాశైలి చిత్తూరు మాండలీకంలోనే వుంది. రెండు పుస్తకాలలోను అనేక పాత్రలూ,సంఘటనలు ఒక పుస్తకానికి మరొకటి సీక్వెల్ లా వుంటాయి. " మనజీవనవిధానంలోని విభిన్న కోణాలు మన ఆచార వ్యవహారాలలో వ్యక్తమౌతాయి. ఏతరం వారికైనా జానపద సాహిత్యం దిశానిర్దేశం చేస్తుందనేది నాభావన "అంటారు మహాసముద్రం దేవకి. నిర్మలమైన ప్రవాహంగా తన జ్ఞాపకాల పేఠికలోని ఒక్కోక్కటే తీస్తూ తనకై తాను అద్భుత మాండలిక శైలిని పుణికి పుచ్చుకొని మా వొరిగిపల్లి గెవనాలు, ఇర్లచెంగి కథలు రాసారు. దేవకిగారు అతి చిక్కని మండలీకాన్ని రసరమ్యంగా రాయటంవలన చదువుతున్నంతసేపూ పాఠకులను మమేకం అయ్యేలా ,ఆసక్తి కలిగేలా వున్న కథనం చదవగా చదవగా ఆ యాసని హత్తుకోగలుగుతాం.ఆ మాండలికంలోని సౌందర్యాన్ని ఆస్వాదించగలుగుతాము అనేది నా అనుభవంలో గ్రహించిన విషయం.

ఇల్లిందల అనుపమ నవలా పరిచయం

~ సంఘర్షణలపళ్ళచక్రం మధ్య నిలిచిన "అనుపమ"~ స్త్రీకి సాధికారత రావాలంటే ఆర్థిక స్వావలంబన ఉండాలి. పెళ్ళి కావాలంటే అందం, చదువు, ఆస్తిపాస్తులు, ఆరోగ్యం ఉండాలి.ఇది నేను చెప్తున్నది కాదు.చిన్నప్పటినుండి విన్న జనవాక్యం. ఇవన్నీ లేని వాళ్ళు ఏంకావాలి? చస్తూ బతకటమా? బతుకుతూ చావటమా? కాకుంటే జీవచ్ఛవంలా బతకాల్సిందే అని సమాజం స్త్రీనుదుటను రాసింది.దానిని మోసుకుంటూ గతకాలం నుండి నేటికాలం వరకూ స్త్రీ జీవిస్తుంది. ఆ బరువునేను మోయలేను అని విసిరి పారేసి సమాజాన్ని ధిక్కరిస్తే గయ్యాళి అనో, పొగరుబోతు అనో ముద్ర వేసుకోవాలి. అలా అన్నింటికీ తల వంచుకొని బతికే ఒక అభాగినిలో ఆత్మవిశ్వాసం గురించి రాసినదే ఇల్లిందల సరస్వతి దేవి గారి 'అనుపమ' నవల. 1978 లో ఎమ్.శేషాచలం & కో వారు బాపూ ముఖచిత్రం తో ప్రచురించారు. ఆనాడు కేవలం 3-50 రూ.వెల మాత్రమే. పూర్తి కథలోకి వెళ్ళకుండా సూచనప్రాయంగా నవల కథాంశం గురించి తెలియజేస్తాను. అనుపమకు స్కూల్ ఫైనల్ చదువుతుండగా కళ్ళు మండు తుంటే వేడి చేసిందేమో అనుకుంటే ఒకకన్ను పోయి, మరో కన్ను కూడా మసకేసి క్రమంగా పోయే పరిస్థితి వస్తుంది అని తెలుస్తుంది. అన్ని అమరివున్న వాళ్ళకే పెళ్ళిళ్లు, జరగటం కష్టమైన రోజుల్లో ఒకలోపం ఉన్నప్పుడు పెళ్ళికావటం కష్టం అనే పరిస్థితులు ఆనాడు. సహజంగానే అనుపమని చూసుకునేందుకు పెళ్ళిచూపులకు వచ్చిన పెళ్ళికొడుకులు ఆమె చెల్లిని చేసుకుంటాననే రోజులు కూడా ఆనాడు. అయితే అసలు దుర్మార్గం ఏమిటంటే 'పెద్దపిల్లకు పెళ్లి కాకుండా చెల్లికి చేస్తే కుటుంబానికి అరిష్టం అంటారు' ఆనాటి కాకుల్లాంటి లోకులు. ఆ దోషం పోగొట్టుకోటానికే ఆ పెళ్ళికొడుకుతోనే అక్క అనుపమ మెడలో గుళ్లోనే మూడు ముళ్ళు వేయించి , తర్వాత చెల్లెలు అనసూయతో పెళ్ళిచేయటం. నిజానికి ఇవి కూడా ఆనాడు సహజాతీసహజమే. అప్పుడే కాదు ఇప్పుడు కూడా ఆడపిల్లని గుండెల మీద కుంపటిగా భావించే రోజులు కదా అందులోనూ మధ్యతరగతి చిరుద్యోగుల కుటుంబాలకి. అందుకే మధ్యేమార్గంగా ఆ పెళ్ళికొడుక్కి మరో రెండువేలు అదనంగా కట్నం సమర్పించి అనుపమ మెళ్ళో మూడుముళ్లు వేయించి తర్వాత రోజు ఘనంగా అనుపమ చెల్లెలు అనసూయతో వివాహం జరిపించడానికి నిర్ణయిస్తారు ఆమె తల్లిదండ్రులు. ఇందులో కూడా ఒక మతలబు చేయటం మరో దుర్మార్గం - తర్వాత ఎపుడైనా పెళ్ళికొడుకు మీదగానీ వాళ్ళ ఆస్తిపాస్తులు మీద గానీ అనుపమ హక్కులు కోరకుండా స్టాంపు పేపరు మీద షరతులు రాయించి సంతకాలతో రికార్డు చేయించడం. ఇంకా అక్కడ నుండి పుట్టింట్లోనే దిగబడిపోయింది అనుపమ. అసహాయస్త్రీ పట్ల చేసే దాష్టికాలు ఎప్పుడూ ఒకేలా ఉంటాయి. తండ్రి చనిపోవటంతో తల్లితో పాటూ అనుపమ అన్న పంచన చేరుతుంది. అప్పటినుండి అనుపమ కష్టాలు మొదలు . అసహాయంగా ఒకరిమీద ఆధారపడినప్పుడు జరిగే అవమానాలూ, చేసిన చాకిరీకి గుర్తింపు లేకపోవటమూ కూడా ఎప్పుడూ ఒకేలా ఉంటాయి కదా. వితంతువైనా, భర్తచే విడిచిపెట్టబడినదైనా స్త్రీ పరిస్థితులు ఎప్పుడైనా ఒకేలా వుంటాయి.తండ్రి చనిపోవడంతో తల్లితో పాటు అనుపమ అన్న చెంతనే చేరుతుంది.అప్పటినుండీ అనుపమకి కష్టాలు మొదలు. ఇటువంటి అసహాయ స్త్రీల పరిస్థితి యాభై ఏళ్ళక్రితం మరింత దారుణంగా వుండేది. అందుకే ఎవరికి ఏచాకిరీ అవసరమైతే అక్కడకి వారు ప్రేమనొలకబోస్తూ పిలిపించుకోవటం, అవసరం తీరాక బయటకు నెట్టయగల మనస్తత్యం గల స్వార్థ పరులైన మనుషుల చేతులలో కీలుబొమ్మగా మారుతుంది అనుపమ. ఆవిధంగా పెళ్ళికి షరతుల పత్రం రిజిష్టరు చేయించిన భర్త యింటిలోనే మంచం పట్టిన భర్త మేనత్తకి సేవకు నియమించబడుతుంది. తర్వాత చిన్న అన్న యింటికి వదిన పురిటి సేవకొరకు, ఆ తర్వాత హాస్పిటల్లో విడాకుల భర్త తాలూకు చెల్లెలైన టీబీ రోగికి సేవ చేసేందుకు,ఇలా ఎక్కడ ఏ అవసరం వస్తే అక్కడ పక్షిలా వాల వలసి వస్తుంది అనుపమకు. అక్కడ డాక్టరు త్రివేణి ఆమె సౌందర్యానికి, సేవాతత్పరతకు ఆకర్షితుడౌతాడు. ఆమె కంటి చూపుగురించి ఆరా తీసి తన స్నేహితుడైన కంటి డాక్టరు చేతపరీక్ష చేయిస్తాడు. ఆ హాస్పిటల్ లోనే తన కొడుకు చికిత్సకోసం వచ్చిన భారతమ్మ అనుపమని చూసి ముచ్చటపడి ఆమెగురించిన వివరాలు తెలుసుకుంటుంది. అనుపమ తండ్రి వాళ్ళూ తమకి బాగా తెలిసిన వారేనని, ఇరుగు పొరుగులుగా ఉండేవారమని అనుపమ చిన్నతనంలో తమ యింట్లోనే ఎక్కువగా తిరిగేదని చెప్పుకొస్తుంది. భారతమ్మ భర్త రామబ్రహ్మం కూడా అనుపమ తండ్రివలనే తన కొడుకులు బాగా చదువుకొని వృద్ధిలోకి వచ్చారని చెప్పి అనుపమ కంటి చికిత్స కోసమే కాక త్రివేణి, అనుపమల వివాహం వరకూ స్వంత తండ్రిలా తోడ్పడతాడు. అందుకే ముగింపులో అనుపమ, త్రివేణీలను ఫ్లైట్ ఎక్కించిన తర్వాత కణ్వుడిలా దిగులు పడుతున్నాడని రచయిత్రి ముగింపులో ముక్తాయింపుని ఇస్తారు. -ఇది క్లుప్తంగా చెప్పుకోవాల్సిన కథాంశం. కధ మొదలు పెట్టటం అనుపమ తన ఆడబడుచు సేవకోసం హైదరాబాద్ లోని టీబి హాస్పటల్ లో ఉండటంతో ప్రారంభించి మొదటి సన్నివేశంలోనే అక్కడి డాక్టర్ త్రివేణిని మెట్ల మీద ఢీకొనటం అతను 'ఆమెను కళ్ళు కనబడటం లేదా' అని అరవటంతో మొదలౌతుంది. అప్పటికీ అయిదు నెలలుగా ఆడబడుచు అనబడే ఆమెతో చీత్కారాలు, అవమానాలుతో అనుపమ మనసు వ్యధతో కృంగి పోయివుంటుంది.. ఏడుస్తూ నిద్రలోకి అనుపమ జారుకోవడం --ప్లాష్ బాక్ గా అనుపమ బాల్యం నుండి కథ చెప్పటం ఆసక్తి కరంగా నడిపింది రచయిత్రి. మెట్రిక్ పాసై, సంగీతం నేర్చిన అనుపమ అనుకోని పరిస్థితులలో కంటి జబ్బుతో పాక్షికంగా అంధురాలు కావటం, చెల్లెలి భర్త తో పెళ్ళి కావటం, విడిచివేయబడటంతో అసహాయ పరిస్థితుల్లోని స్త్రీ ఏవిధంగా బంతి ఎటు తంతే అటు కొట్టబడినట్లుగా స్వంతవారి చేతే ఎన్ని రకాలుగా అవమానాలు పొందిందో గుండెలు చెమ్మగిల్లేలా రాసి అనుపమ దురదృష్టానికి పాఠకులు కూడా సానుభూతి చెందేలా సంఘటనలను చిత్రీకరించారు రచయిత్రి ఇల్లిందల సరస్వతీదేవి. "సాహిత్యంలో ఒక్కొక్క కాలంలో ఒక్కొక్క ఇజం, ఒక్కొక్క దృక్పథం ప్రాధాన్యత వహిస్తూ ఉండటం చూస్తున్నాం: కానీ మానవ నైజంలో మార్పు ఉండదనీ, హృదయ స్పందనకు దేశకాలపాత్రలు అనే అవధులు లేవనీ, సార్వజనీనమైన భావాలను ఏ రాజకీయ సూత్రాలూ బంధించలేవనీ నమ్మేవాళ్ళలో నేనొకదాన్ని" అని నలభై ఏళ్ళ కిందటే తన సాహిత్య దృక్పథాన్ని నిర్భయంగా ప్రకటించిన రచయిత్రి ఇల్లిందల సరస్వతీదేవి. సుదీర్ఘ సాహితీ యాత్రలో సమాజ స్వభావాన్ని, సాహిత్య పరిణామ క్రమాన్ని గమనిస్తూ, అనుసరిస్తూ పాత్రల మనోభావాల్ని, మానవ సంబంధాల్నీ తీర్చిదిద్దారు.మధ్యతరగతి జీవితాలలోంచి సమకాలీన సమస్యల్ని తీసుకుని సమాజ పరిణాక్రమంలోనే ఇతివృత్తానికి తగినట్లుగా పాత్రల్ని, సంఘటనల్నీ, సంభాషణల్నీ సమకూర్చారు. అందుకే చదువుకున్న, ఆలోచించగల అను పమ తన పెళ్లి కోసం తల్లిదండ్రులు బాధపడుతుంటే తనకు పెళ్ళి చేసుకోవాలని లేదని, చెల్లెలికి చేయ మని కూడా చెప్తుంది. సమాజానికి వెరచి తండ్రి చెల్లెలి భర్తతోనే ముందు మూడుముళ్ళూ అనుపమ మెడలో వేయించాలని ఒప్పించ బోతాడు . ఆ సందర్భంలో " కంటిచూపు లేక పోవటం నా జీవితానికి దెబ్బే. కానీ ఈ మూడుమూళ్ళ వల్ల వరుడు నన్ను అవమాన పరిచినట్లు కాదా? అనసూయకు నామీద ఏం గౌరవముంటుంది? నేను వివాహానికి పనికి రాని దాన్నన్న చీటీ నాముఖానికి కట్టించుకున్నట్లే కదా? ఇంత అవమానం చేస్తారా? " అని తండ్రిని ప్రశ్నిస్తుంది అనుపమ.ఇక్కడే అనుపమ వ్యక్తిత్వాన్ని రచయిత్రి చాలా స్పష్టంగా ప్రకటిస్తుంది. తర్వాత పరిస్థితులకు, తల్లిదండ్రుల మాటలకు తలవొగ్గి అనుపమ తనను కాదన్న తన వారికే పరిచారికలా చాకిరీ చేయవలసి వచ్చినా తనలో తాను మధనపడుతుందే కానీ పల్లెత్తు మాట మాట్లాడదు. అది ఆనాటి కుటుంబపరిస్థితులకు అసహాయులు రాజీ పడటాన్నే సూచిస్తుంది. ఆనాటి మధ్యతరగతి జీవితాలలోంచి సమకాలీన సమస్యల్ని తీసుకొని సమాజాన్ని ప్రతిబింబించేలా ఇతివృత్తానికి తగినట్లుగా పాత్రల్నీ,పాత్రల మనోభావాల్నీ, మానవ సంబంధాల్నీ సంఘటనల్నీ, సంభాషణల్నీ సమకూర్చారు రచయిత్రి. నవలని చివరి వరకూ కథనంలో ఎక్కడా తడబాటు లేకుండా ఆర్ద్రంగా నడిపించటంలో రచయిత్రి కథాకథన నిర్మాణానికి, కథానిర్మాణంలో రచయిత్రికి గల రచనాకౌశలాన్ని వ్యక్తం చేస్తుంది. ఇల్లిందల సరస్వతిదేవి సమాజంలోని పరిణామక్రమంలో జీవించిన సామాన్యజన జీవన విధానం, వారి ఆలోచనావిధానం, మానసిక సంఘర్షణలూ, ఆర్థిక సంక్షోభాలూ, అంతులేని ఆవేదనలు, ఆశనిరాశలు, ఆశావాదంతో కూడగట్టుకున్న ధృఢచిత్తాలు, అందుకున్న విజయపరంపరలూ - ఇలా ఎన్నో జీవన చిత్రాల్ని ఏమాత్రం భేషజం లేకుండా, భాషాపటాటోపం లేకుండా పాత్రోచిత సంభాషణలతో చాలావరకు హైదరాబాదు పరిసర నేపథ్యంగానే నవలను అక్షరీకరిస్తారు. రచన చదువుతుంటే దృశ్యం కళ్ళెదుట కనిపించేలా సన్నివేశ కల్పన, వాతావరణం ప్రతిభావంతంగా అక్షరీకరించారు . అనుపమ మానసిక సంఘర్షణ, ఆలోచన, వివేచన, ఆనాటి చదువుకున్న యువతుల మనోభావనలకు ప్రతీకగా తీర్చిదిద్దారు. పరిస్థితులకు తలవంచాల్సివచ్చినా ఆత్మగౌరవం, ఆత్మవిశ్వాసం,అస్తిత్వ ఆరాటం గల అభిమానవతి అయిన పాత్రగా అనుపమను తీర్చి దిద్దారు రచయిత్రి. నలభై ఏళ్ళక్రిందట ఒక యువతి తన ధిక్కారాన్ని తెలియజేసే పరిస్థితులు సామాన్య మధ్యతరగతి కుటుంబాలలో చాలా అరుదుగా ఉంటాయనేది ఈనవల తెలియ జేస్తుంది. అందుకే "నేను సృష్టించిన స్త్రీ పాత్రలన్నీ క్షమ,ఓరిమి మంచితనం ముందు చూపు కలిగి ప్రవర్తిస్తాయి.స్త్రీలలో వుండే ఓరిమిని చేతకానితనం కింద ఎప్పుడూ అనుకోకూడదు. నా రచనలో స్త్రీ పురుష సమైక్యతను చాటి చెప్పే విశ్వజనీన భావాన్ని పొందుపరచడానికే ప్రయత్నించాను "అంటూ తన స్త్రీ పాత్రల గురించి రచయిత్రి ఒక సందర్భంలో వివరించారు. సరస్వతీ దేవి సాహిత్యరంగంలోనేకాక సామాజిక సేవారంగంలో కూడా తనదైన ముద్రని సాధించినవారు. ఆంధ్రయువతీ పాలనా మండలిలో చాలా కాలం పని చేయడం వలన ఎందరో యువతుల వ్యధా భరిత గాథలను విని వారి సమస్యలను పరిష్కరించి మార్గదర్శనంచేసిన అనుభవం వుంది. బహుశా అందువలన ఆ ఛాయలు ఆమె రచనల్లోని పాత్రల్లో కూడా ప్రతిబింబిస్తూ ఉండవచ్చును . ఈనవల లోని నాయిక పాత్ర కూడా ఆ విధంగా సృష్టింప బడినదే కావచ్చును. “దేశకాల పాత్రల కతీతమైనది మానవ మనస్తత్వం. ఈ మనస్తత్వ ధోరణులను,వివిధ వాతావరణాలలో అవి చెందే పరిణామ క్రమాన్ని, విశ్లేషించడం నా మొదటి ఆశయం.అలాగే విశ్వజనీనమైన భావాలను దృష్టిలో పెట్టుకుని రచన చెయ్యడానికే నా కలం మొగ్గు చూపుతుంది.”అనేది తన సాహిత్య దృక్పధంగా చెప్పుకున్న ఇల్లిందల సరస్వతీ దేవి స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వమే సాహిత్య రంగంలోకి అడుగు పెట్టి దాదాపు అన్ని ప్రక్రియలనూ స్పృశించి మూడు వందలకు పైగా కథలూ, నవలలూ, వ్యాసాలూ, రేడియో నాటికలతో తెలుగు సాహిత్యరంగాన్ని పరిపుష్టం చేశారు.

జి.ఎస్ లక్ష్మి నవలకు ముందు మాట

~ యువతరానికో కరదీపిక - నాన్నలూ! నేర్చుకోండిలా ~ "జీవితంలో భయం లేకుండా ఆత్మవిశ్వాసం ఉన్నవారు గొప్పవిజయాలు సాధించగలరు " అంటారు స్వామి వివేకానంద. పిల్లల కోసం మంచి నీతికథలు చెప్పిన జి.ఎస్.లక్ష్మిగారు, పెద్దలకు కాజాలాంటి మంచి మాటల సుద్దులు చెప్పిన లక్ష్మిగారు, యువతరానికో బాట చూపిస్తూ రాసిన నవల 'నాన్నలూ నేర్చుకోండిలా' చిన్నప్పటి నుండీ తల్లిదండ్రులు పిల్లల్ని రేంకుల వెంటా, తదనంతరం రూపాయల వెంటా పరుగులు పెట్టిస్తూ డాక్టర్లుగానో, ఇంజనీర్లుగానో తయారుచేయాలనుకుంటారు. అయితే జీవితవిలువల గురించి, సామాజిక బాధ్యతల గురించి తల్లిదండ్రులే కాదు ఏ విద్యాలయాలూ నేర్పవు. అందుకే బుద్ధిగా తల్లిదండ్రుల మాట విని చదువు కొని సాఫ్టువేరును పట్టుకొని కొంత దూరం ఎదిగిన తర్వాత తాము అణచి పెట్టుకున్న తమ తమ కలల సాకారం కోసం ఈనాడు బీటెక్కుల పిల్లలు తమరూటు మార్చుకొని గాయకులుగానో, నటులుగానో, దర్శకులుగానో, రచయితలుగానో సినీరంగం వైపు వెళ్తే, మరి కొందరు పొలాలు కొని సేంద్రీయ వ్యవసాయాలవైపు, ఇంకొందరు వండి వారుస్తామని చెఫ్ లు గానూ ఆత్మవిశ్వాసంతో కొత్తదారిలో వెళ్ళిపోతున్నారు. అటువంటి ఔత్సాహికుడైన సాఫ్టువేరు యువకుడిని బేబీ కేర్ సెంటర్ ఏర్పాటు చేసుకొని నిర్వహించడానికి దోహదం చేసిన కార్య కారణాలన్నీ జి ఎస్ లక్ష్మిగారి మాటల్లాగే సున్నితంగా, సరళంగానే కాక ఆసక్తికరంగా పాఠకులను పరుగులు పెట్టించి చదివించే పఠనీయత కలిగిన చిన్న నవల " నాన్నలూ!-నేర్చుకోండిలా! " నేను కథ చెప్పను. రచనలో చూపిన ఆసక్తికర అంశాలు మాత్రమే వివరిస్తాను. నవలలో ముఖ్యమైన పాత్రలు రెండు సాఫ్ట్ వేరు జంటలు. మధు, శృతి ఒక జంట ఐతే, సుమ, రవీంద్ర మరో జంట. సాఫ్ట్ వేరు జీవులకుండే కష్టనష్టాలన్నీ వీళ్ళకీ ఉంటాయి.అన్నింటికన్నా ప్రధానమైన సమస్య తమ పిల్లల పెంపకం.ఇరువురి తల్లిదండ్రులూ కొంతకాలం వుండి చూస్తారు. ఆ తర్వాత ?... . తూతు మంత్రంగా కేవలం వ్యాపారాత్మకంగా పనిచేసే కేర్ సెంటర్లలో తమ పిల్లలు అనారోగ్యం పాలు అవుతూంటే తల్లడిల్లుతారు.శృతి ఉద్యోగం కెరియర్ పై ఆసక్తిగల అమ్మాయిగా కనిపిస్తుంది. అందువలన కూతురి బాధ్యత గురించిన ఆ తల్లడింపులోంచి మధుకి పుట్టిన ఆలోచనే తానే ఒక కేర్ సెంటర్ ఎందుకు పెట్టకూడదనేది. అసలు పాత్రలు కాకుండా ఉన్న మిగిలిన పాత్రలు కూడా వీళ్ళ సహఉద్యోగులే కనుక అవే ఆలోచనలు, అవే ఇబ్బందులు . అందులో ఒంటరి తల్లులు కూడా ఉండటం గమనార్హం. అయితే అందరూ కూడా మంచి ఆలోచనాపరులు, బాధ్యతగల వారే, ముఖ్యంగా ఆత్మవిశ్వాసం కలవారు. మధు తన కూతురి కోసం కేర్ సెంటరు నడపాలనే ఆలోచన గురించి, దానిని నడపటంలో చేయల్సిన కృషిని మాత్రమే కాకుండా పిల్లల శారీరక, మానసిక వికాసం గురించి కూడా ఆలోచించటం అనేది ప్రధాన అంశం. దానిని సమర్థించే విధంగా రచయిత్రి కథలోని పాత్రల్నే కాకుండా చదువుతున్న పాఠకులను కూడా కన్విన్స్ చేసే విధంగా నవలను ఆసాంతం రాయటంలో ఈ సమాజం పట్ల ఆమెకు గల అంకితభావం వ్యక్త మౌతుంది . విదేశాలు వెళ్ళి డాలర్లు సంపాదించే నైపుణ్యం గల యువకుడు కనీసం స్వదేశంలో రూపాయల వెనకైనా పరుగెత్తకుండా చంటిపిల్లల ముక్కులూ, మూతులు తుడిచి, డైపర్లు మారుస్తూ ఉండాలనుకోవటం తల్లిదండ్రుల నుండే కాక, బంధువుల, స్నేహితుల నుండీ నిరసన ఎదుర్కోవటం సహజమే కదా. దానిని ఆత్మవిశ్వాసంతో సమర్థవంతంగా ఎదుర్కొని తన కార్యాచరణను వ్యక్త పరచి విశదంగా వివరించటం కోసం ముఖ్యంగా ఆఫీసు వేదికగా పి.పి.టి ప్రజంటేషన్ చేయటం చాలా వివరంగా రాస్తారు రచయిత్రి. నిజానికి ఈ నవల ఈవిధంగా తమ కెరియర్ని తీర్చి దిద్దుకొని తాము కూడా కార్పోరేటు తరహా కేర్ సెంటర్ ప్రారంభించాలనుకునే వారికి కరదీపికగా ఉపయోగపడ వచ్చుననిపించింది. ఈ క్రమంలో కొన్నిచోట్ల ఉపన్యాస ధోరణిలో సుదీర్ఘ సంభాషణలు వున్నా అవి ఏమంతగా నవలానుక్రమణలో అడ్డంకిగా అనిపించవు.ఏ సంఘటన ఎంతవరకూ రాయాలో ,ఏ సంభాషణ ఎంతవరకూ చెప్పాలో అంతవరకే చెప్పారు.అనవసర పొడిగింపులేవీ లేవు. అందుకు కారణం జి. ఎస్. లక్ష్మిగారి సున్నితమైన, సాత్వికమైన, సుతిమెత్తని రచనా విశేషం . బహుశా పిల్లల కథలు రాసే అనుభవం వల్లన కావచ్చు జి. ఎస్. లక్ష్మిగారు ఈ చిన్ని నవల నేటి యువతరానికి అవసరమైన అంశాన్ని తీసుకొని యువతరానికి అవగాహన కలిగించేలా, ఆలోచనాత్మకంగా రచించారు. జి. ఎస్ .లక్ష్మిగారి నుండి మరిన్ని మంచి రచనలు వస్తాయని అభిలషిస్తూ మనసారా అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను.