నడక దారిలో -51

నడక దారిలో -51 సంక్రాంతి వెళ్ళాక మూడు వారాల సెలవు పూర్తిచేసి స్కూల్ లో జాయిన్ అయిపోయాను.కేటరాక్ట్ అయినా కంటికి స్కూల్ లోనే డ్రాప్స్ వేసుకుంటూ కోర్సు పూర్తిచేసి కొత్త కళ్ళద్దాలు మార్చుకున్నాను. కానీ అప్పటికే ఎండలు తీవ్రం కావటం , స్కూల్ లో పరీక్షల సమయం దగ్గర కావటం కొంత వత్తిడికి గురౌతూనే వున్నాను. నేను చేర్చిన కల్పన నా క్లాసుల్ని కొన్ని చూసుకోవటం కొంత నయంగానే వుంది. ఒకరోజు డా.భార్గవీరావు, ఇంద్రగంటి జానకీ బాల,అత్తలూరి విజయలక్ష్మి అప్పుడప్పుడు డి.సుజాతాదేవి ఇంటిదగ్గరగానీ,మా యింట్లో గానీ,ఇలా ఎవరో ఒకరి ఇంట్లో కలుస్తూ వుండేవాళ్ళం.సుజాత అప్పట్లో ఆంధ్ర మహిళా సభ సాక్షరతాభవన్ లో పనిచేస్తూ వుండేది.. సాహిత్యం గురించి మాట్లాడుకోవటమో ,పాటలు పాడుకోవడమో చేస్తుండే వాళ్ళం. ఒకసారి అందరం కలిసి పాపికొండలకు వెళ్దామా అని అనుకున్నాం.అయితే నాకు కేటరాక్ట్ జరిగి రెండు నెలలే అయ్యింది.ఎండల్లో తిరిగితే కష్టమేమో అని భయపడినా వెళ్ళటానికే నిశ్చయించుకున్నాను. గౌతమీ ఎక్స్ ప్రెస్ లో రిజర్వేషన్ చేయించుకుని బయలుదేరాము.మేము అయిదుగురమే కాకుండా మాతో నాటకనటుడే కాక లలితకళాతోరణంలో రేడియో,సినీ,నాటక నటనలో శిక్షణతరగతులు నిర్వహించే దీక్షితులుగారి భార్య చిత్రలేఖ కూడా మాతో బయలు దేరారు.చిత్రలేఖ భార్గవీరావుకీ,విజయలక్ష్మికీ మంచి మిత్రులు.అయినా మా అందరితో కలివిడిగా కలిసిపోయారు.మర్నాడు ఉదయమే రాజమండ్రిలో దిగాము. సుజాతాదేవి కూతురు కమల,అల్లుడు డా.మధు రాజమండ్రిలోనే వుంటారు.స్టేషన్ కు వచ్చి మమ్మల్ని పికప్ చేసుకుని వాళ్ళింటికి తీసుకు వెళ్ళారు. కమల తయారు చేసిన పలహారాలు తిని పాపికొండలుకు బయలుదేరాము.లాంచ్ ఎక్కిన తర్వాత కొంతసేపు గోదావరీ తరంగాలలో మైమరచిపోయాము.నేను తెచ్చిన కెమేరాలో గోదావరి అందాలనే కాక మిత్రులం కూడా చాలా ఫొటోలు తీసుకున్నాం.తర్వాత లాంచ్ లో వున్న వారందరినీ పాటలు పాడమని అడుగుతే చాలామంది పాడారు.నేను కూడా ఒకటి రెండు ఎంకి పాటలు పాడాను. పేరంటాలు పల్లెలో లాంచ్ దిగాము కానీ కచ్చా దారిలో ఇసుక వలన నడవలేక విజయలక్ష్మి తప్ప మేము పైవరకూ వెళ్ళలేదు. మధ్యలో మరో చోట ఎందువల్లో లాంచ్ ఆగింది.అక్కడేదో గుడి వుందని చెప్పి అందరూ వెళ్తుంటే మేమూ వెళ్ళాము.గుడిచూసి వస్తోంటే ఇసుకలో పాదాలు దిగబడి మెల్లగా నడుస్తున్నాము.అంతలో లాంచ్ బయలు దేరుతోందని కేకలు వినబడి పరుగు నడకతో అడుగులు వేయలేక పోతుంటే ఒక ఎడ్లబండి అబ్బాయి మా ఆరుగురినీ బండెక్కమని లాంచ్ వరకూ తీసుకు వెళ్ళాడు.ఎడ్లబండి ఎక్కే సరికి కాళ్ళు నొప్పులు మర్చిపోయి మాకందరికీ హుషారు వచ్చి అంతా కలిసి " పరుగులు తీయాలి.గిత్తలు ఉరకలు వేయాలీ"అంటూ మల్లీశ్వరి లోని పాట అందుకున్నాము. లాంఛ్ దిగి వస్తున్నప్పుడు ఒక కుటుంబంలో అమ్మాయి నన్ను ఆపి నేను పాడిన ఎంకి పాటల గురించి ప్రస్తావిస్తూ ఆమె నాయని సుబ్బారావుగారి దగ్గర బంధువని చెప్పింది.సుబ్బారావుగారి కుటుంబసభ్యులు ఎంకి పాటల కాపీరైట్ గురించిన తగవులు వలన ఆకాశవాణిలో ఆ పాటలు ప్రసారం కాకుండా ఆపివేయడం జరిగింది.దాంతో ఎంకి పాటలు మరుగున పడిపోయాయి.నాయని సుబ్బారావుగారు విస్మృతులు అయిపోయారనే విషయం మా మాటల్లో మరోసారి ప్రస్తావనకి వచ్చింది. ఆ రాత్రి కమలా వాళ్ళింట్లో భోజనం చేసాక అక్కడికి నడక దూరంలోనే వున్న గోదావరి ఒడ్డున నిలిచివున్న ఒక పడవలో కూర్చుని ఆ వెన్నెల రాత్రి అందరం చాలా సేపు పాటలు పాడుకున్నాము. కమలవాళ్ళు హాస్పిటల్ కోసం కొత్తగా తీసుకున్న ఇంటిలో వసతి ఏర్పాటు చేసారు. మా వసతికి వెళ్ళిన తర్వాత కూడా ఆ పాటల మైకం తీరక పోవటంతో ఒక్కొక్కటే గుర్తుచేసుకుంటూ ఏ రెండుగంటలవరకో పాటలు మా ఆవరణ నిండా ఎగరేస్తూ చివరకు నిద్రలోకి జారుకున్నాం. అలవాటు ప్రకారం ఉదయమే నాకు మెలకువ రావటంతో నా ఆనందాన్ని కవితగా మార్చాను. మర్నాడు కారు రెంట్ కి తీసుకుని అందరం రాజమండ్రి,కడియం,బిక్కవోలు మొదలైన చుట్టుపట్ల ప్రదేశాలన్నీ చూసాం.ఆ రాత్రి తిరుగు ముఖం పట్టాం. రెండురోజులూ ఇంటినీ,బాధ్యతల్నీ ఆలోచనల్లోకి రానీయ కుండా ఆనందంగా గడిపేసాము.ఈ ప్రయాణంతో మా అయిదుగురు మధ్య స్నేహబంధం మరింత గట్టిపడింది. ఈ ఏడాది ఏడవ తరగతి ,పదోతరగతి పబ్లిక్ పరీక్షల నిర్వహణ బాధ్యత దగ్గర పడింది.రెగ్యులర్ గా సలీమ్ ఆటోని పెట్టుకోవటం వలన నాకు కొంత సమయం కలిసి వస్తోంది.ఎంత ఆలస్యం అయినా స్కూల్ పనులు అయ్యేవరకూ సలీం కని పెట్టుకొనే వుంటున్నాడు. పరీక్ష ప్రశ్నపత్రాలను పోలీస్ స్టేషన్ లో భద్రపరిచే రోజు చాలా ఆలస్యం అయ్యింది.అలాగే ప్రతీరోజూ స్టేషన్ నుండి పేపర్లు తీసుకుని రావటం ,తిరిగి పరీక్ష పూర్తి అయ్యాక జవాబు పత్రాలు సీల్ చేసి పోస్టాఫీసుకి పంపించటం ఇవన్నింటికీ సలీం ఆటోనే వాడుకున్నాను.లేకపోతే ట్రాన్స్ పోర్ట్ ఖర్చు అని క్లర్కులూ,అటెండరూ ఇచ్చే బిల్లులు తప్పించుకున్నాను. ఇంకా మేనేజ్మెంట్ గ్రాంట్లను మింగేయటానికి చూసిన రాబందుల ఆట కట్టించి హైస్కూల్ వాటా వసూలు చేసి ఫీజులు కట్టలేని పిల్లల ఫీజులకూ, స్కూల్ కి అవసరమైన వాటిని కొనటానికి వుపయోగించాను.ముఖ్యంగా ప్రాధమిక పాఠశాలని ఎప్పుడైతే హైస్కూల్ నుండి విడదీసి దానికో హెచ్చెమ్ నీ,వాళ్ళ బిల్లులు వేరని విడదీసి పెట్టారో అప్పుడే దానికి వేరు పురుగు సోకి క్రమంగా చీడ పట్టింది.ఇప్పుడు బాగుచేసే పరిస్థితి కనుచూపు మేరలో పరిష్కారం లేకపోయింది.ముఖ్యంగా గత అయిదారు ఏళ్ళలో స్కూల్ ఆర్థికంగా,విద్యావిషయకంగా మొత్తం నాశనమై పోయింది. నేను హెచ్చెమ్ గా పనిచేసినది పదిహేను నెలలే అయినా ఇంచుమించు రెండు విద్యాసంవత్సరాలు చూసినట్లు అయింది.అకడమిక్ లోనూ, పాఠశాల నిర్వహణలోనూ గమనించినవి చూస్తుంటే ఈ విధంగా ఎన్ని పాఠశాలలు వున్నాయో అనిపించింది.రిటైర్ అయిన తర్వాత తప్పకుండా ఇస్కూలు కతలు రాయాలి అని అప్పుడే నిర్ణయించుకున్నాను. మొత్తం మీద నా సర్వీస్ పూర్తి చేసుకున్నాను.నా రిటైర్మెంట్ సందర్భంగా స్కూల్లో అయిదో తరగతి నుండి పదోతరగతి వరకూ విద్యార్థులు అందరికీ కంపాస్ బాక్సులూ, ఒకటి నుంచి నాలుగో తరగతి వరకూ పెన్సిల్ బాక్స్ లో పెన్సిల్,రబ్బర్,షార్పనర్ పెట్టి ఇచ్చాను.మొత్తం స్టూడెంట్సుకి బిస్కెట్ పేకెట్లు పంచాను. పిల్లలంతా ముఖ్యంగా హైస్కూల్ పిల్లలు పెళ్లి వేదికలా స్టేజి డెకరేషన్ చేసారు.మా కుటుంబమే కాకుండా మా మరుదులూ,ఆడపడుచు కుటుంబాలు కూడా పదవీవిరమణ సమావేశానికి వచ్చారు.నా చిన్నప్పటి స్నేహితురాళ్ళు కృష్ఢకుమారీ,ఉషా కుమారీ కూడా వచ్చారు.పిల్లలు నృత్యాలు చేసారు.తర్వాత నేను ఏర్పాటు చేసిన విందు భోంచేసాము.చాలా గ్రాండుగా అంతా జరిగింది.మా సహాధ్యాయులందరికీ బహుమతులు ఇచ్చాను. నా తర్వాత ఇన్చార్జి హెచ్చెమ్ అయిన ఉమారాణీకి అన్ని ఫైల్స్ అప్పగించి ఇన్నేళ్ళుగా నాకు ధైర్యాన్ని, ఆత్మవిశ్వాసాన్నీ ఏర్పడేలా ఆర్థిక స్వావలంబన కలిగించిన పాఠశాలను కళ్ళారా చూసుకొని భారమైన హృదయంతో ఇంటికి వెళ్ళాను. ఇంకా ఆ తర్వాత పెన్షన్ పేపర్లు సబ్మిట్ చేయటం పనులు మొదలయ్యాయి.అయితే పెన్షన్ సాంక్షన్ అయ్యేటప్పటికి ఎన్నినెలలు పడుతుందో తెలియదు. నేను ఇంట్లోనే వుంటున్నాను కనుక ఆషీని చూసుకోవటం బాధ్యత నేను తీసుకున్నాను.దాంతో వీర్రాజుగారికి కొంత వెసులుబాటు దొరికింది.అప్పటికే వచనకవిత్వంలో నవల రాయటం మొదలుపెట్టారు.1956 లో ప్రచురితమైన వెలుగుబాటలు అనే నవల వచ్చి అరవై ఏళ్ళు అయిన సందర్భంలో ఆ నవలనే బతుకు బాట పేరుతో వచనకవిత్వంలోనికి రాయటం పూర్తి చేసి ప్రచురించారు. నెలనెలా వెన్నెల పేరిట ప్రతీనెలా సాహిత్యకార్యక్రమాన్ని సి.వీ కృష్ణారావు గారి ఇంట్లో జరుగుతాయి.వారి ఇల్లు మా ఇంటికి దగ్గరే అందుకని వాళ్ళింట్లోనే పుస్తక పరిచయం ఏర్పాటు చేసారు.బతుకుబాట పుస్తకం గురించి వీర్రాజు గారు ప్రస్తావించారు.తర్వాత శంకరంగారితో సహా ఓముగ్గురు పుస్తకం గురించి మాట్లాడారు. చాలా రోజులుగా పెద్దక్కయ్యకు ఒంట్లో బాగుండటం లేదని తెలిసినా స్కూల్ పని ఒత్తిడి వలన వెళ్ళలేక పోయాను.పదిహేనేళ్ళ క్రితం మొదలైన కేన్సర్ క్రమంగా కీమోథెరపీవలన పూర్తిగా తగ్గిపోయింది.కానీ ఇటీవల మళ్ళా తలెత్తినట్లుంది. అది తెలిసి ఓసారి విజయనగరం వెళ్ళాలనిపించింది. ఆమెకు ఈ ఏడాది డెభ్భై ఏళ్ళు నిండుతాయి.అమ్మ తర్వాత ఆమె నాకు పెద్దదిక్కుగా భావించాను.అంతేకాక నేను సాహిత్యరంగంలోకి రావటానికి తొలి అడుగు వేయించింది అక్కయ్యే. అందుకే అక్కయ్యకి కట్టుకోవటానికి తేలికగా వుంటుంది అని లేత గులాబీ రంగులో లక్నో చీర కొని తీసుకు వెళ్ళి ఇచ్చాను.అక్కయ్య ఎంతో సంబరపడి ఆ రోజు వాళ్ళింటికి వచ్చిన బంధువుకి " మా చెల్లెలు నా పుట్టినరోజుకు కొని తెచ్చింది" అని చూపించింది.అది నాకెంతో సంతోషం కలిగించింది. తిరిగి హైదరాబాద్ వచ్చేసరికి నా పెన్షన్ సేంక్షన్ అయినట్లు వుత్తరం వచ్చింది.పే & అక్కౌంట్స్ ఆఫీసుకు ఉదయం ఎనిమిది గంటలకు వెళ్ళి ఆర్డర్ తీసుకోవాలని ఉత్తరంలో వుంది.ఆ మర్నాడు వీర్రాజుగారిని సాయం తీసుకుని వెళ్ళాను.ప్రభుత్వ ఆఫీసులో సంగతి తెలిసిందే కదా.పదిగంటలకు ఆఫీస్ అయితే ఎనిమిదికే ఎందుకు వెళ్ళాలన్నారో అర్థం కాలేదు.మెల్లిగా పదిన్నర దాటాక ఒక్కొక్కరే రావటం మొదలైంది.నాకు వచ్చిన ఉత్తరం చూపించి అడుగుతే సంబంధిత ఉద్యోగి సెలవు పెట్టారన్నారు. మర్నాడు మళ్ళా వెళితే అతను సెలవులో వున్నాడు . ఇన్చార్జిని వేసారు.అతను రావాలన్నారు. వీర్రాజుగారిని రావద్దని చెప్పి తర్వాత రోజు నేనే వెళ్ళాను. ఎనిమిదింటికి టేబుళ్ళు తుడుస్తున్న అటెండర్ తో " ఎన్ని రోజులు ఇట్లా తిప్పుతారు.స్పష్టంగా చెప్పొచ్చు కదా " అన్నాను. నిజానికి అప్పటికి నాకు కూడా అర్థం అయ్యింది. ఆ రోజు సంబంధిత ఉద్యోగి వచ్చాడు.కానీ " మీరు ఈ ఏడాదికి ఇన్కమ్ టాక్స్ రిటర్న్స్ సబ్మిట్ చేస్తేనే అప్రూవల్ వస్తుంది." అని ఒక క్వెరీ వెయ్యబోయాడు. " నాకు జీతం వచ్చినప్పుడే ఇన్కమ్ టాక్స్ పరిథిలో లేను .పదినెలలై పెన్షన్ లేదు.ఎంత వస్తుందో తెలియదు.ఎలా సబ్మిట్ చేస్తానండీ" అని ప్రశ్నించాను. ఎవరి ద్వారానో డబ్బులు ఇవ్వమని నిస్సిగ్గుగా అడిగించాడు.తప్పదుకదా ఓ వెయ్యి చేతిలో పెడితే కవర్ నా చేతిలోకి వచ్చింది.ఇదీ మన వ్యవస్థ. అది పట్టుకుని బయటకు వచ్చి ఆటో కోసం చూస్తూ ఎదురుగా చూస్తే అవినీతి నిరోధక శాఖ ఆఫీసు బోర్డు కనిపించింది.కానీ నేను అందులోనికి వెళ్ళలేదు.నా పెదాలమీద విషాదపునవ్వు తొంగిచూసింది.‌ ఆషీ ప్రీస్కూల్ చదువు అయిపోయింది.ఒకటోక్లాస్ లో ఎక్కడా చేర్చటమా అని ఆలోచించి రోజరీ కాన్వెంట్ యాజమాన్యం లో మూడు స్కూల్స్ ఉన్నాయి.అన్నీ మంచివే అని అక్కడ చేర్చాలనుకుంటే సీటు దొరికింది కానీ ట్రాన్స్పోర్ట్ సౌకర్యం లేదన్నారు.అలాగే అరవింద్ స్కూల్ లోనూ అదే సమస్య .ఆషీకి బ్రాంకైటిస్ వుంది.అంతదూరం ఒక్కదాన్ని ఆటోల్లో పంపటం సమస్య.లేదా నేనో వీర్రాజు గారో రోజూ వెళ్ళాలి.అదీ కష్టమే.ఆలోచనలో పడ్డాను. అంతలో వికాస్ భారతి అనే స్కూల్ గురించి తెలిసింది.అందులో ఒత్తిడి లేకుండా.ప్రత్యేకపద్ధతిలో విద్యావిధానం వుంటుందని తెలిసింది.అది ఇంటికి దగ్గరలో వుంది.పొనుగోటి కృష్ణారెడ్డిగారు కూడా వాళ్ళ పిల్లల్ని అక్కడే చేర్చాలనుకున్నారు.సరే అని ఆషీని కూడా చేర్చాము.మొదట్లో వాళ్ళ వేనులోనే పంపాము.కానీ ఆషీకి అలా నచ్చక పేచీ పెట్టింది.అప్పటి నుండి సలీమ్ ఆటోనే మాట్లాడాము.ముందు ఆషీని స్కూల్లో దింపి తర్వాత పల్లవి అదే ఆటోలో ఆఫీస్ కి వెళ్ళిపోయేది.సాయంత్రం నేను ఆటోలో వెళ్ళి ఆషీని తీసుకు వచ్చేదాన్ని. కానీ తర్వాతి ఏడాది ఆ స్కూల్ ఇక్కడ నుండి తీసేసి హయత్ నగర్ అవతల ఎక్కడికో మార్చారు.దాంతో మళ్ళా ముందు కేంద్రీయ విద్యాలయలో అనుకొనికూడా వెతికి దగ్గరలోని కేంబ్రిడ్జ్ స్కూల్ లో చేర్చాము.కృష్ణారెడ్డిగారు కూడా అదే స్కూల్లో తన పిల్లల్ని చేర్చారు. ఓం రోజు అక్కయ్య అకస్మాత్తుగా కింద పడిందని వెంటనే ప్రాణం పోయిందనీ వార్త వచ్చింది.వెంటనే టికెట్ల కోసం ప్రయత్నించినా వెంటనే దొరకలేదు.ఆఖరుకు నేను ఒక్క దాన్నే వెళ్ళాను.దినాలరోజుకు పల్లవీ, వీర్రాజుగారూ వచ్చారు.అన్నయ్యలిద్దరూ అక్కయ్య కర్మకాండలకు పుట్టింటి తరపున చేయాలట.వాళ్ళేమీ పట్టించుకోలేదనేది అక్కయ్య కూతుళ్ళిద్దరినీ వాళ్ళ బంధువర్గం ఎత్తిపొడుపులు చేసేసరికి అందరూ ముఖాలు మార్చుకున్నారు.దానికి తోడూ పునిస్త్రీగా పోయినందుకు ఏవేవో తంతులు మొదలెట్టారు.అవ్వన్నీ నాకు కొంచెం చికాకు కలిగించాయి.నిజానికి అక్కయ్యకి అవన్నీ నచ్చేవి కాదు.అంతకుముందెప్పుడు అక్కయ్య ఇంట్లో పూజలవీ చేసేవారు కాదు.చిన్నకూతురు తిరుపతిలో పిహెచ్డీ చదివి వచ్చాక ఒక గూట్లో వెంకటేశ్వరుడి విగ్రహం పెట్టి దీపం వెలిగించడం మొదలుపెట్టిందని అక్కయ్య ఒకసారి వెళ్ళినప్పుడు చూపించి నాతో చెప్పింది. ఎలా అయితేనేం కర్మకాండలన్నీ బతికున్న వారి ఇష్టప్రకారం సంప్రదాయ సిద్ధంగా జరిగాయి. నాకు ఇష్టం వున్నా లేకున్నా చేయి కలపక తప్పలేదు. పుట్టిన దగ్గర్నుంచి ఆడవాళ్ళకి జరిపే తంతులన్నీ ఇబ్బంది పెట్టేవే.భర్త పోయినా ఆమెకే ఆమె పోయినా ఆమె దేహానికే.అవి నా మనసులో పెట్టిన కలత తర్వాత నేను రాసిన నీడల చెట్టు నవలలో కూడా అక్షరబద్ధం చేసాను. - శీలా సుభద్రాదేవి

నడక దారిలో -50

నడక దారిలో -50 ఆషీ ఆటలో భాగంగా కూర్చున్నప్పుడు వెనుక చేరి మెడ చూట్టూ చేతులు వేసి గూగూలు ఆడటం వలనేమో సడన్ గా నాకు స్పాండిలైటిస్ వచ్చింది.ఇంక స్కూల్ లోకూడా పేపర్లూ, పుస్తకాలు దిద్దటం వీటన్నిటితో అంతకంతకూ బాగా ఎక్కువైపోయింది.అల్లోపతీ మందులే కాక ఫిజియోథెరపీ చేయించుకున్నా తగ్గలేదు."మెడకి కాలర్ తప్పని సరిగా పెట్టుకోవాలి అది మీ శరీరంలో ఒక పార్ట్ అనుకోవాల్సిందే "అన్నాడు న్యూరోఫిజీషిన్ . ఆయుర్వేద నూనెలు రాసుకున్నా ఫలితం లేదు.రాత్రిపూట నిద్ర కూడా పట్టేది కాదు. హోమియో మందులు బాగా పనిచేస్తాయి అంటే అవి మొదలెట్టాను.స్పాట్ వేల్యుయేషన్ లో ఒక మాష్టారు స్పాండిలైటిస్ కి ఎక్సర్సైజెస్ బాగా పనిచేస్తాయని ఎలా చేయాలో కొన్ని చెప్పారు.ఏది పని చేసిందో కాని మొత్తం మీద నాకు చాలా వరకూ ఉపశమనం కలిగింది. విజయలక్ష్మి తర్వాత నేను హెచ్చమ్ ను అయ్యాను .నాకూ సర్వీసు తక్కువే ఒకటిన్నర సంవత్సరాలు కూడా లేదు.కానీ నేనున్నన్ని రోజులైనా స్కూల్ కి కొంతైనా చేయాలని నా ఆలోచన.కానీ పురుగు పట్టిన చెట్టుని సంరక్షించడం అంత సులభం కాదని నాకీ అనుభవంలో తెలిసి వచ్చింది. నా దురదృష్టం కొద్దీ నాకు హెచ్చెమ్ అప్రూవల్ కి డ్రాఫ్టింగ్ అయ్యి కరెస్పాండెంట్, చైర్మన్ ల సంతకాలై డిపార్ట్మెంట్ పంపించాము.కానీ అంతకు ఒక్కరోజు ముందే ఎయిడెడ్ పాఠశాలల్లో రిక్రూట్మెంట్,ప్రమోషన్స్ చేయటానికి వీల్లేదని ప్రభుత్వం స్టే ఇచ్చింది.ఇంకేం చేస్తాను.చేసేది టీచర్ గా,హెచ్చెమ్ గా చాకిరీ మాత్రమే మిగిలింది.ఇన్ఛార్జ్ హెచ్చెమ్ గానే సర్వీసు కొనసాగటమే అయ్యింది. నేను ఛార్జ్ తీసుకున్న వెంటనే మా స్కూల్ సెక్రటరీ విజయలక్ష్మిగారిని కలిసి స్కూల్ పరిస్థితులు వివరించాను.వీలుంటే స్కూలుకి తరచూ వస్తుంటే బాగుంటుంది అని కూడా చెప్పాను.ఈ ఏడాదికి మాస్కూల్ ప్రారంభమై యాభై ఏళ్ళు అయ్యింది కనుక ఏమైనా కార్యక్రమం చేస్తే బాగుంటుంది అని అన్నాను.అన్నింటికి అంగీకారం తెలియజేసారు. ఆ ఏడాది ఆగష్టు పదిహేను స్వాతంత్ర్య దినోత్సవం కార్యక్రమానికి మా కరెస్పాండెంట్ రామారావుగారినీ, విజయలక్ష్మిగారినీ ఆహ్వానించాను.నేను స్కూల్ లో చేరినది మొదలూ ఆరో తరగతి నుండి పదోతరగతి వరకూ మొదటి స్థానంలో వచ్చినవారికి అవార్డులుగా పుస్తకాలూ,నగదు ఇస్తున్నాను.ఈసారి ఆ కార్యక్రమం మా స్కూల్ అధిపతుల చేతులమీదుగా ఇప్పించాను. ఈ కార్యక్రమం విజయలక్ష్మిగారిని కదిలించింది.స్కూల్లో ఎంతమంది విద్యార్థులు వున్నారో వాళ్ళకి ఏడాదికి ఎన్ని నోటు పుస్తకాలు కావాల్సి వుంటాయో వివరంగా డాటా తయారుచేసి తనకు పంపమన్నారు. పిల్లలకు కావలసిన నోటుపుస్తకాలు పంపుతానన్నారు. టీచర్లను సమావేశపరిచి ఏ తరగతిలో ఎంతమంది పిల్లలున్నారో వాళ్ళకు కావలసిన నోటు పుస్తకాలు ఏవి ఎన్ని కావాలో లిస్ట్ చేసి ఇవ్వమన్నాను.అయితే అన్ని పుస్తకాలు ఎక్కడ ఇస్తారులే అని అయిష్టంగానే జాబితాలు చేసి ఇచ్చారు.ఒక ప్రయత్నం చేయటంలో తప్పేముందని మొత్తం స్కూల్ విద్యార్థులకు కావలసిన నోటు పుస్తకాలు జాబితాను విజయలక్ష్మి గారికి పంపాను. ఆశ్చర్యంగా ఒక వారంరోజుల్లో ఒక ట్రక్కు నిండా నోటుపుస్తకాలు స్కూలుకు చేరాయి. ఎంత ఆశ్చర్యం వేసిందో ఆ పుస్తకాలన్నిటినీ సైన్స్ రూముకీ లోపలివైపు వుండే రూములో వేయించాము.ఒకే సారి అన్ని పుస్తకాలూ ఇవ్వకుండా సబ్జెక్టులకు ఒకటి చొప్పున పిల్లలకు ఇచ్చి అది నిండిన వెంటనే ఇంకోటి ఇచ్చేలా నిర్ణయించాను.టీచర్లందరికీ టీచింగ్ నోట్స్ రాసేందుకు పొడుగు పుస్తకం ఇచ్చాను. టీచర్లకు కూడా నేను కోరగానే పుస్తకాలు రావటం ఆశ్చర్యం కలిగించింది. ఇక పోతే కొందరు టీచర్లూ, ఆఫీసులో ఇద్దరు రికార్డు అసిస్టెంట్స్ స్కూలుకు చాలా ఆలస్యంగా అంటే తొమ్మిది గంటలకు స్కూల్ అయితే సుమారు గంటా,గంటన్నర ఆలస్యంగా వస్తున్నారు.టీచర్ల కొరత వలన వారికి కూడా చిన్న క్లాసులు ఇవ్వటం తప్పలేదు.అందుకని నెలకు మూడు లేట్లు అయితే ఒక సిఎల్ కట్ చేస్తానన్నాను.అయినా సరే అదే పద్ధతిలో లేటుగా రావటం చేస్తుంటే రెండు నెలలు చూసి కరెస్పాండెంట్ కి కంప్లైంట్ ఇచ్చాను.కానీ వాళ్ళు తీరు మారలేదు.వారి వెనుక మా పాత హెచ్చెమ్ మద్దత్తు వుందని తెలుసు.ఎలా అయినా నా మీద పగతీర్చుకోవాలనే స్కూల్ వదిలినా ఆమె కొంతమందికి చీరలూ,బహుమతులూ ఇచ్చి నాకు వ్యతిరేకంగా పనిచేయిస్తోంది. అదెలా తెలిసిందంటే- స్కూల్ లో రికార్డు అసిస్టెంట్ ఆష వారానికి మూడురోజులు లేటే వస్తోందని సిఎల్స్ కట్ చేసాను.వెంటనే మరి ఎలా వచ్చారో ముగ్గురు అబ్బాయిలు వచ్చి ఈ టీవీ విలేఖర్లమంటూ ఒక ఐడీ కార్డు చూపించారు.అంత తొందరగా వచ్చారంటే అంతా ప్రీ ప్లాన్ అని అర్థమైంది.అంతలో ఉషా కూడా వచ్చింది.ఈ విషయం ఆమెకు ఎలా తెలిసింది? అందుకే నేను ఎక్కువ ఆర్గ్యూ చెయ్యకుండా "నెలకు పన్నెండు లేట్లు అయితే సిఎల్ కట్ చేయటం తప్పెలా అవుతుంది." అని ఒకే మాట చెప్పి నా పని నేను చూసుకోసాగాను. " ఆషాకి క్షమాపణ చెప్పు లేకపోతే పేపర్లో వస్తుంది "అని ఉషా,ఇంకో క్లర్క్ అంటున్నా నేను విననట్లు ఊరుకున్నాను.తర్వాత అంతా వెళ్ళిపోయారు.ఆ తర్వాత తెలిసింది.ఆ వచ్చిన కుర్రాళ్ళలో ఒకడు ఆషా అల్లుడని. హెచ్చెమ్ గా అయిన తర్వాత స్కూల్లో ఆఫీస్ సిబ్బంది చేసే అనేక అవకతవకలు ఒక్కొక్కటే బయటపడుతున్నాయి.అయితే అంతకుముందు హెచ్చెమ్స్ గమనించి కూడా గొడవలెందుకని నిమ్మకు నీరెత్తినట్లు వూరుకున్నారా? గమనించ లేదా?వాళ్ళకు కూడా అందులో హస్తం వుందా? నాకు అర్థం కాలేదు.నా సర్వీసు ఏడాదిన్నర కూడా లేదు.ఈ పాటి దానికి ఇవన్నీ నెత్తినేసుకుని చెడ్డదాన్ని కావటం ఎందుకని అనిపించింది.విద్యకు సంబంధించిన విషయాలు మీదే దృష్టి పెడితే పిల్లలన్నా బాగుపడతారని అనుకున్నాను. స్టేషనరీకనీ,జిరాక్సులకనీ, విద్యాశాఖలో అటెండర్లకి ,క్లర్కులకూ ఇవ్వాలనీ రోజూ డబ్బులకోసం బిల్లులు పెడుతూనే వుండే వాళ్ళు ఆఫీసు సిబ్బంది.స్కూల్లో పిల్లలు ఫీజులు కట్టలేదు,కట్టరూ కనుక డబ్బు ఏమీ స్కూల్ ఖాతాలో వుండేదికాదు.దాంతో నా జీతం నీళ్ళ ధారలా ఖర్చు అయిపోతూనే వుండేది.సముద్రంలో వున్నప్పుడు మింగేసే తిమింగలాలతో గడపకతప్పదుకదా.కబంధులకు పట్టుకోవటానికి చేతులూ,మింగటానికి నోరూ,నింపుకోవడానికి పొట్టా వున్నప్పుడు ఎంతా సరిపోదు కదా. ఇది కాదని బాలాజీ ప్రెస్ బాల ప్రసాద్ ద్వారా తెల్లకాగితాలూ,రూళ్ళ కాగితాలు బండిల్స్ హోల్ సేల్ లో తెప్పించి పెట్టాను.అవే పిల్లలకు మూడునెలల పరీక్షలూ, అర్థసంవత్సర పరీక్షలకూ,సంవత్సరాలైంది పరీక్షలూ కూడా సరిపోయాయి. ఈ ఏడాది కూడా పదోతరగతి పిల్లలను కొందరిని కోచింగ్ సెంటర్ లో చేర్చాను.రెగ్యులర్ గా క్లాసులకు రాకపోతే స్కూల్ కి వచ్చి తెలియజేయమన్నాను.అంతకుముందు వాళ్ళకు ఫీజులకు సహాయం జేసిన కొందరు టీచర్లు ఈసారి కూడా సహకరించటంతో నేను కొంత వూపిరి పీల్చుకోగలిగాను. స్కూల్ సమస్యలు గురించి చర్చించటానికి మా జోన్ విద్యాశాఖ అధికారి సమావేశం ఏర్పరచినప్పుడు నేను ,ఉమా హాజరై ముఖ్యంగా పదోతరగతికి సబ్జెక్టు టీచర్ల కొరతగురించి మాట్లాడాము. ప్రభుత్వం ప్రతీ స్కూల్ లోనూ విద్యార్థులు,టీచర్ల శాతాన్ని నమోదు చేసుకుని మాకు మరికొంతమంది టీచర్లను ఇవ్వటానికి బదులుగా ప్రాధమిక తరగతుల్లో టీచర్లు ఎక్కువగా వున్నారన్న మిషతో రేషనలైజేషన్ పేరుతో ప్రైమరీ టీచర్లైన అలివేలు,జయప్రభని మరో స్కూల్ కి ట్రాన్స్ ఫర్ ఆర్డర్లు పంపారు.దాంతో మళ్ళా వుత్పాతం సంభవించింది.అందులో ఒక టీచరైన అలివేలు ఉషకి ఇన్ఫార్మర్ అని నాకు ఒక అనుమానం వుంది.అందుకు ఆమెని ఎగసిన దోసిందేమో. జయప్రభని వెనకని పెట్టుకొని అలివేలు వచ్చి నామీద ఆగ్రహంతో తగువుకు దిగింది.నేను ఆ విషయాన్ని పరిష్కరిస్తాను కొంచెం ఓపిక పట్టమని సముదాయించాను.ఉపాధ్యాయసంఘం లోని ఒకరిద్దరు నాయకులతో మాట్లాడాను.అఫ్జల్గంజ్ దగ్గర ప్రభుత్వ పాఠశాల ఆవరణలోనే దీనికి సంబంధించిన అడ్వకేట్ వున్నాడని ,అతన్ని సంప్రదించమని నెంబర్ ఇచ్చారు.మర్నాడు ఉదయమే బయల్దేరి ఆ అడ్వకేట్ ను కలిసాను.ఈ విధంగా రేషనలైజేషన్ బారిన పడిన ఇతర వుపాధ్యాయులనూ కలిపి కోర్టులో పిల్ వేస్తానని ఒక్కొక్కరూ వెయ్యి రూపాయలు ఇవ్వాలి అన్నాడు మళ్ళా స్కూల్ కి వెళ్ళి వాళ్ళిద్దరికీ తెలియజేసాను.దానికి కూడా " మేమెందుకు ఇవ్వాలి ? మీరే బాధ్యులు కనుక ఏంచేసి చేస్తారో ఆర్డరు కేన్సిల్ చేయించాల్సిందే " అని వితండవాదం మొదలెట్టారు.ముఖ్యంగా అలివేలు,ఆమె భర్త శ్రీనివాసులు( మా స్కూల్లోనే డ్రిల్లు మాష్టారు) నేను సగం డబ్బు యిస్తానని చెప్తే అప్పటికి ఎలాగో వాళ్ళిద్దరూ శాంతించారు.బహుశా దీని వెనుక కూడా ఉషాటీచరు వుండే వుంటారు.అలివేలునీ,జయప్రభని తీసుకుని సాయంత్రం అడ్వకేట్ ను కలిసి అవసరమైన జిరాక్సులు ఇచ్చి డబ్బు చెల్లించి వచ్చాము.నేను రెగ్యులర్ ఆటోని పెట్టుకోవటం వలన యీ విధంగా స్కూల్ పనులమీద ప్రతీ దగ్గరకు తిరగటానికి సులభం అయ్యింది. అయితే ఇప్పుడు ఇంఛార్జి హెచ్చెమ్ గా ఉండటం వలన స్కూల్ పిల్లలూ,టీచర్లూ వెళ్ళాక అన్నీ తాళాలు వేసుకుని ఇంటికి తిరిగి వెళ్ళాల్సి రావటంతో ఆషీని స్కూల్ నుంచి సాయంత్రం ఇంటికి తీసుకు వచ్చేభారం పూర్తిగా వీర్రాజుగారికే అయ్యింది. ఇక రాష్ట్రంలో అనేక సంచలనాలు.తెలంగాణా వుద్యమం కేసీఆర్ నేతృత్వంలో అంతకంతకూ వూపందుకుంది.నక్సల్ సమస్యపై కేసిఆర్ నేతృత్వంలో MLAలు, MPలు సోనియా గాంధి, ప్రధాని మన్మోహన్‌లను కలిసి చేసిన చర్చలో ముఖ్యమంత్రి తెలంగాణా ఉద్యమంపై చులకనగా చేసిన వ్యాఖ్యలు వలనే కాక నక్సల్స్‌ సమస్యపై కూడా ఆశించిన స్పందన లభించలేదు. ఇది కేసీఆర్‌ కి అసంతృప్తి కలిగించింది . హైదరాబాదులోని చంచల్‌గూడా జైల్లో నిషేధిత విరసం నేతలను కేసిఆర్ కలిసారు. మావోయిస్టులపైన, విరసంపైన నిషేధం ఎత్తివేయిస్తే, మావోయిస్టులను చర్చలకు తాను ఒప్పిస్తామని విరసం నేతలు అన్నారు. తెలంగాణా వుద్యమాన్ని బలోపేతం చేసేందుకు కాంగ్రెస్ నుండి విడిపోయి పురపాలక ఎన్నికలలో తీవ్రంగా కృషి చేసినా కాంగ్రెసు విజయం సాధించింది. తెలుగుదేశం, తెరాస ఘోరంగా ఓడిపోయాయి. తీవ్రవాదులతో ప్రత్యక్షంగా చేసిన ప్రభుత్వ చర్చలు అప్పట్లో మరొక సంచలనం. ఈ సంచలనాలూ, స్కూల్లో నామీద విరుచుకు పడడాలూ సరే. ఇవే కాక ప్రకృతీ నామీద పగ పట్టినట్లు ఆ ఏడాది విపరీతమైన వానలు.ఒక శనివారం రాత్రి పడిన వానకి వరదనీళ్ళు గొప్ప వుధృతితో వచ్చి మా స్కూల్ వెనుకవైపు గేటును బలంగా తాకేసరికి గేటు విరిగిపడి స్కూల్లోకి నీళ్ళు వచ్చేసాయట.గేటుపక్కనే గదిలో వుండే వాచ్ మెన్ ఇంట్లోకి వచ్చేశాయని గగ్గోలు పెడుతూ ఆదివారం వుదయమే ఫోన్ చేసాడు. నాకు ఏంచేయాలో తోచక ముందు స్కూల్ యాజమాన్యం వారికి తెలియజేసాను.తొందరగా తయారై మా ఆటో సలీమ్ ని పిలిచి స్కూల్ కి వెళ్ళాను.అంత వర్షం కురిసి తెల్లారేటప్పటికి పూర్తిగా తగ్గిపోయింది.అందుచేత స్కూల్ లోకి వచ్చేసిన నీళ్ళు కూడా క్రమంగా తగ్గిపోయాయి.కానీ భద్రత వుండాలి కదా అందుకని కార్పెంటర్ ను పిలిపించి అర్జెంట్ గా గేటు బాగు చేయించాల్సి వచ్చింది. ఈ వత్తిళ్ళవల్లో ,ఇంకేం కారణం వల్లనో నాకు చూపులో కొంత ఇబ్బంది కలిగింది.ఎడమకంటిచూపు పూర్తిగా తగ్గినట్లు అనిపించింది.మీనన్ గారి అమ్మాయి అపర్ణ కంటి డాక్టరు.ఆమెని కాంటాక్ట్ చేస్తే నన్ను తీసుకు వెళ్ళి హాస్పిటల్లో పరీక్షలు చేయించింది.రెటీనా మీద సన్న రంధ్రాలు వున్నాయనీ,కాటరాక్ట్ కూడా కంటిపాప మధ్యలో వచ్చిందనీ తెలిసింది.సాధూరామ్ కంటి హాస్పిటల్ లో ఒక గుజరాతీ డాక్టర్ చాలా ఫేమస్ సర్జన్ అని అపర్ణ చెప్పింది.అయితే అక్కడ పరీక్షల కోసం ఒకరోజు,ఆపరేషన్ అయిన రోజు అక్కడే వుండాలి.నా దగ్గర ఒకరు ఉండాలంటే ఆషీ చిన్నపిల్ల, వీర్రాజుగారికీ కష్టమే అందుకని పగలు పల్లవో, వీర్రాజుగారో ఉండేలా రాత్రి మాత్రం వీర్రాజు గారి తమ్ముడి కూతురు కవితని వుండమని అడిగాము.ఆమె ఒప్పుకుంది. కాటరాక్ట్ విజయవంతంగానే జరిగింది.కానీ ఆ రాత్రి వేసుకున్న టాబ్లెట్ ఏదో పడలేదేమో క్రమక్రమంగా పాదాల నుండి తిమ్మిరి ప్రారంభం అయ్యింది.అప్పటికీ కాసేపు కవితని పట్టుకుని నడిచాను.ఎందుకైనా మంచిదని అపర్ణతో ఫోన్ చేసి మాట్లాడాను.ఆమె డాక్టరుతో సంప్రదించితే డాక్టరు వచ్చి ఇంజెక్షన్ చేసారు అప్పటికే నడుము వరకూ తిమ్మిరిగా అయ్యింది.తర్వాత క్రమంగా తగ్గి నిద్రపట్టింది.మర్నాడు ఇంటికి వచ్చేసాను. ఒక నాలుగు రోజుల తర్వాత సంక్రాంతి సెలవులే కనుక పదిహేను రోజులు విశ్రాంతి వుంటుంది అని అనుకున్నాను.తీరా ఓ పదిరోజులు అయ్యేసరికి ఆర్టీసీ ఎమ్.డీ ఆఫీస్ నుండి మా స్కూల్ బిల్డింగ్ కి సంబంధించి చర్చల సమావేశానికి రమ్మని పిలుపు వచ్చింది.ఆ సమస్య తెగేదికాదు కానీ తప్పనిసరిగా ఆటో చేసుకుని వెళ్ళక తప్పలేదు. ఎప్పటిలా ఆ చర్చ అక్కడే ఆగింది.నేను ఇంటికి తిరిగి వచ్చేసాను.ఎటొచ్చీ ఎండలో ఆటోలో వెళ్ళి రావటం కాటరాక్ట్ అయిన కంటికి కొంత శ్రమ కలిగించినట్లు అయింది. -- శీలా సుభద్రాదేవి

సమాజంలో కౌటుంబిక, ఆర్థిక పరిస్థితుల నేపథ్యంలో సరళాదేవి రచనలు

కుటుంబ ఆర్థిక పరిస్థితుల నేపథ్యంగా పి. సరళాదేవి 'సరళాదేవి రచనలలో ప్రత్యేకమైనదీ, తనదీ అనే దస్తకత్ ఉన్నది. నిండైన తెలుగుదనం ఉన్నది. అనుకరణ ఛాయలకు పోకుండా మౌలికంగా ఆలోచించి చిత్రీకరించే నేర్పు ఉన్నది. నిశితమైన పరిశీలనాసక్తి, కరుణామయమైన హృదయమూ ఉన్నాయి' అంటారు. 'కుంకుమరేఖలు' సంపుటికి రాసిన ముందుమాటలో గోరాశాస్త్రి. యాభయ్యవ దశకంలో సాహిత్యరంగంలోకి అడుగుపెట్టిన రచయిత్రులు కొద్దికాలం మాత్రమే రచనలు చేసి అస్త్ర సన్యాసం చేసినవాళ్ళుకొందరైతే తదనంతర నవలా ప్రభంజనంలో కొట్టుకుపోతూ కీర్తి, సంపదా లభించే ఆకర్షణలతో కథారచనను దూరంపెట్టినవాళ్ళూమరికొందరు. అతి తక్కువమంది ఒకటీ అరా నవలలు రాసినా కథారచనకే కట్టుబడినవారూ ఉన్నారు. అటువంటి వారిలో పి. సరళాదేవి ఒకరు. ఇతర ప్రక్రియలైన కవితలు కొన్ని రాసినా, రెండు నవలికలు రాసినా మూడు కథల పుస్తకాలతో కథారచయిత్రిగానే గుర్తింపబడ్డారు. 1936ఆగష్ట్ 6 వతేదిన విజయనగరంలో జన్మించింది సరళాదేవి.తండ్రి చిరుద్యోగి.అయిదుగురు తోబుట్టువులలో పెద్దదైన సరళాదేవికి స్కూల్ ఫైనల్ కాగానే మేనమామతో వివాహం జరిగింది.పెళ్ళిసమయంలో తలవంచుకుని కూర్చోలేదు నుండి అమ్మలక్కలు బుగ్గలు నొక్కుకోవటం,ఎత్తపొడవటం చూసి కొంత ఆవేశంతో మరింత ఆవేదనతో ఒక రచనగా రాసి ఆంధ్రప్రభ ప్రమదావనంకి పంపగా వెంటనే ప్రచురితమైంది. 1955లో ప్రజాతంత్ర పత్రికలో 'బావ చూపిన బ్రతుకుబాట' కథతో కథానగరంలోకి అడుగుపెట్టి, మాలతీచందూర్ ప్రోత్సాహంతో ప్రమదావనంలో రచనలు చేసారు. డా|| పి. శ్రీదేవి స్నేహప్రభావంతో తెలుగు స్వతంత్రలో 1955 నుండి 60 వరకూ విరివిగా కథలు రాసారు. ప్రముఖ పాత్రికేయుడు గోరాశాస్త్రి ముందుమాటతో తాను ఎంపిక చేసుకున్న కథల్ని 1962లో 'కుంకుమరేఖలు' పేరున సంపుటీకరించారు. మరికొన్ని కథల్ని 'సరళాదేవి కథలు' పేరుతో 1977లో మరొక సంపుటిని తన స్నేహితురాలు డా॥ పి. శ్రీదేవికి అంకితం యిస్తూ తీసుకువచ్చారు. సరళాదేవి మరణానంతరం ఆమె సోదరి ఆమెకు నివాళిగా, ఇంకా సంపుటీకరింపబడని కథల్ని 'మాకుగాదులు లేవు' పేరుతో ప్రచురించారు. కుంకుమరేఖలు సంపుటిలోని కథలు విజయవాడ ఆకాశవాణి ద్వారా ధారావాహికంగా ప్రసారం అయ్యి విశేషాదరణ పొందాయి. 1977లో 'యువ' మాసపత్రికలో 'కొమ్మా-రెమ్మా' పేరున నవలిక ప్రచురితం కాగా దానితోపాటు 'చిగురు' అనే నవలికని కలిపి పుస్తకంగా వెలువరించారు. 'కొమ్మా-బొమ్మా' నవలిక లో కథానాయిక మంగ పిచ్చివాడు ఐనా భర్త పారిపోగా బెంగతో జబ్బు పడి చనిపోయిన తల్లికి,అవకాశవాది అయినా తమ్ముడు,తనపై ఆధారపడిన అక్క పిల్లలు ఇన్ని ఆటుపోట్లు మధ్య ధైర్యంగా చదువుమొదలుపెట్టి టీచరుగా పనిచేస్తూ సహోద్యోగిని పెళ్ళి చేసుకుందామనుకునేసరికి ఆ పాత పిచ్చిభర్తని తీసుకుని ముసలామె రావటంతో మానసిక సంఘర్షణలో నిలదొక్కుకొని తన గమ్యం నిర్ణయించుకొంటుంది. యువ లోనే ప్రచురితమైన "చిగురు"నవలికలో పెద్ద పిల్లలిద్దరికీ పెళ్ళికి చేసిన అప్పులే తీర్చలేకపోతున్న తండ్రి మూడో కూతురు విమలను అయిదుగురు పిల్లలున్న జడపదార్థం లాంటి మూడో పెళ్ళి వాడికి కట్టబెడతాడు.పెద్దకొడుకు డాక్టరీచేసి వితంతువైన సహాధ్యాయిని చేసుకున్నా,అదుపు ఆడ్డూలేక పెద్దకూతురు ఎవరితోనో లేచిపోయినా పట్టించుకోని ఆ భర్తతో ఎలా కలిసి వుందో విమలపాత్రని చిత్రించారు రచయిత్రి. ఈ రెండు నవలలూ ఆనాటి కుటుంబ,ఆర్థిక పరిస్థితుల నేపధ్యంలో స్త్రీ జీవితాలగురించి, వైవాహిక బంధాలగురించి, మానవస్వభావాల గురించి మంచి విశ్లేషణలతో నడుస్తుంది.ఎటువంటి పరిస్థితుల్లోనైనా తట్టుకొని నిలబడేలాగే సరళాదేవి చిత్రించిన స్త్రీ పాత్రలు ఉండటం గమనార్హం. తెలుగు సామెతలు - సాంఘిక చరిత్ర అనే పుస్తకాన్ని 1986లో పరిశోధనాత్మకంగా రాసారు సరళాదేవి.ఇందులో అంశాల వారీగా తెలుగు వారి జీవన విధానములో ముడిపడిన అసంఖ్యాకమైన సామెతలను వివరించారు.మధ్యమధ్య వాటికి చెందిన పౌరాణిక,చారిత్రక అంశాలను కథాత్మకంగా చెప్పటంలో రచయిత్రి కథనశైలి వ్యక్తమౌతుంది. 1956 నుండి 1960 వరకూ స్వాతంత్య్రానంతరకాలం రెండో ప్రపంచ యుద్ధ ప్రభావంనుండి కోలుకోలేని ఆర్థిక సంక్షోభం, దుర్భిక్షం వంటి అనేకానేక కారణాల వలస - మధ్య తరగతి కుటుంబీకులలో ఇంటిపెద్ద మాత్రమే సంపాదించే చిరుద్యోగి కావడం, బహు కుటుంబీకులు కావటం కారణంగా - ఆడపిల్లలకు చదువు, పెళ్ళి వంటివి పెనుభారాలుగా మారాయి. కొద్దిపాటి చదువుకున్న ఆడపిల్లలు అప్పుడప్పుడే తమ గురించి ఆలోచించడం మొదలెట్టిన కాలం, మధ్యతరగతి కుటుంబాలలో అందులోనూ ఉత్పత్తి కులాలలోని ఆడపిల్లలకు -చదువు, ఉద్యోగం అందుబాటులోకి రాలేదు. వరకట్న సమస్య వలన వారి వివాహం పెనుభారంగా మారింది. దిగువ మధ్య తరగతి కుటుంబాలలో ఆడపిల్లలకు ఒంటినిండా బట్టా, తిండికికూడా కష్టమై వారు కోరుకున్న అతి చిన్న కోరికలుకూడా తీర్చుకోలేని పరిస్థితులు. బహుశా అందువలనేకావచ్చు సరళాదేవి కథలుకూడా చాలావరకూ ఆడపిల్లల పెళ్ళిళ్ళు, పెళ్ళిచూపులు, కుటుంబంలో ఆర్థిక పరిస్థితుల్ని పొడుపు మంత్రంతో సమతూకంచేసి ఒక ఒడ్డుకు తీసుకురావడానికి ఎన్నో ఆశలతో మెట్టినింట్లో అడుగుపెట్టిన ఆడపిల్లలు సతమతమవ్వటం వంటి కథాంశాలు కన్పిస్తాయి. 1962లో వచ్చిన మొదటి పుస్తకం కుంకుమరేఖలు'లోని కథలు రచయిత్రి పాతికేళ్ళలోపు వయసులోనే రాసినవి. అందుచేత అందులోని కథలు ఎక్కువగా ఆ వయస్సు మధ్యతరగతి ఆడపిల్లల ఆలోచనలు, ఆత్మాభిమానాలు, ఆశయాలూ, ఆదర్శాలతోసహా ఇంటిని ఉన్నదాంట్లో అప్పులపాలుకాకుండా ఎలా తీర్చిదిద్దు కోవాలనే తపన కొన్ని కథల్లో ఉంటాయి. ఇంటికి అవసరమైనవి సమకూర్చు కోవాలనుకునేవారికి అకస్మాత్తుగా వచ్చే బంధువులు, రోగాలు, రొస్టులూ, ప్రయాణాలు ఆ ఆశని ఆవిరిచేయడం, నిస్పృహతో బొక్కబోర్లాపడకుండా సర్దుకుపోవడం కొన్ని కథల్లో చూడొచ్చు. అయితే సరళాదేవి కథలు అంతటితో ఆగిపోవు. ప్రతిమెట్టుదగ్గరా ఆడపిల్లలు తమ అస్తిత్వం గురించి ఆలోచిస్తూ వెన్నెముక గల వ్యక్తిత్వంతో నిలబడతారు. బాల్యంలో పూలగౌను తండ్రి కొనితెస్తాడనీ, యవ్వనంలో పూలైనా కనీసం భర్త తీసుకొస్తాడేమోననీ, పిల్లలు పెరిగిన తర్వాత కూతురో, కొడుకో, అమ్మా నీకోసం కొన్నా'నని ఇస్తారని జీవితకాలం ఎదురుచూస్తూనే మరణానంతరం పైన కప్పటానికి కొత్తబట్ట తేవడానికి కొడుకు ముందుకొస్తే పరికించలేని అనంతలోకాలకి వెళ్ళిపోయిన దుర్గ కథ 'ఎదురుచూసిన ముహూర్తం'. ఉద్యోగిని అయినప్పుడుకూడా తనకోసం తాను కొనుక్కోలేకపోయిన పరిస్థితులు ఆమెని చుట్టుముడతాయి. బాల్యంలో ఆర్థికాంశాలు తోడైతే, తర్వాత ప్రేమరాహిత్యంతో దుర్గ నిస్పృహతో ముడిపడడం ఈ కథానేపథ్యం. తనవారని అనుకున్నవారు 'నీకోసం తెచ్చాను' అని ఏ చిన్న వస్తువును తెచ్చినా సున్నిత మనస్కురాలైనా స్త్రీ హృదయం ఉప్పొంగిపోతుందనే విషయాన్ని పురుషులే కాదు, తోటి స్త్రీలుకూడా గుర్తించరు. చిన్న విషయంగా అనిపించే పెద్ద విషయాన్ని కథగా మలచటంలో రచయిత్రి చూపిన శిల్పవిన్యాసం పాఠకులను ఆకర్షిస్తుంది. బహుశా అందుకనే ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ లో కౌమారదశ అంచుల్లో ఉన్న ఇంటర్మీడియట్ విద్యార్థులకు పాఠ్యాంశంగా ఎంపికచేశారు ఈ కథని. పిల్లల్ని కనటం, పెంచటం తల్లిదండ్రుల బాధ్యత అనీ, పిల్లలు కన్నవాళ్ళ రుణం తీర్చుకోకతప్పదనీ భారతీయ సనాతన ధర్మాలన్నీ ఘోషిస్తుంటాయి. అయితే పిల్లలు తమని కనమని అడగరు, కన్నందుకు పెంచకా తప్పదు. అది బాధ్యత కన్నా తమని వృద్ధాప్యంలో ఆదుకుంటారనే ఆశిస్తారు తల్లిదండ్రులు. పిల్లలకూ, తల్లిదండ్రులకూ, భార్యాభర్తలకూ, అన్నాచెల్లెళ్ళకూ, అక్కాచెల్లెళ్ళకూ, అన్నాతమ్ములకూ మధ్యన ఉన్నది ప్రధానంగా ఆర్థిక సంబంధమే అనేది తెలిసినా ఆ విషయాన్ని బయటపెట్టరు. మానవ సంబంధాలలోని లొసుగులు ఆర్థిక పరమైన విషయాలలోనే బైటపడతాయని చెప్పిన కథ 'వాడికొమ్ములు' (1977). ఇటువంటి అంశాన్ని తీసుకుని రచన చేయడం సాహసమే. 'మొగుడు కావాలా కొడుకు కావాలా అన్న ప్రశ్నని అనేక సినిమాల్లోనూ,పుస్తకాల్లోనూ చూపించి, ఆడది మొగుడ్ని ఎంచుకుంటే ఆదర్శ మహిళత్వమని పొగిడి చప్పట్లు కొడతారు. అదే మగవాడి జీవితంలో తల్లి ఎక్కువా, భార్య ఎక్కువా అనే ప్రశ్నకి భార్య ఎక్కువని ఎంచుకుంటే చప్పట్లు కొట్టరెందుకు?" అంటూ సూటి ప్రశ్నని పాఠకులకు సంధిస్తారు. రచయిత్రి. కొడుకు పెళ్ళి జరిగాక అత్తాకోడళ్ళ మధ్య సయోధ్య కుదరకపోవటానికి మూలకారణం ఈ ప్రశ్నల గురించి ఆలోచించినవాళ్ళకి అర్ధమవుతుంది. దాంపత్య సంబంధాలలోని విచ్ఛిన్నతకు అవకాశం ఉన్న అనేక సమస్యలన్నీ రచయిత్రి తన కథలలో ఎత్తిచూపారు. స్త్రీలకూ, పురుషులకూ సమాజం విధించిన వేర్వేరు లక్షణాలనూ, విధి విధానాలనూ చూపిన రచయిత్రి, వాటివలన వస్తోన్న వివిధ సంఘర్షణలను గ్రహించటం వలన, వాటినే తన కథాంశాలుగా తీసుకుని రాశారు. ముఖ్యంగా చాలా కథలు దిగువ మధ్యతరగతి, మధ్యతరగతి కుటుంబాల జీవన వైవిధ్యాల్ని ఆనాటి జీవన శైలితో ముడిపెట్టి సరళ సమ్మోహనమైన కథన శిల్పాన్ని ఎంచుకుని కథలు అల్లారు. మూడు పాత్రల స్వగతంగా చెప్పిన కథ 'పేచీ' ఒక మధ్య తరగతి ఆడపిల్ల వివాహం ఆర్థికాంశాలతో ముడిపడి తండ్రీ, భర్తల మధ్య ఎంతగా నలిగిపోయేలా చేస్తుందో తెలుపుతుంది యీ కథ. 'పెళ్ళైన మర్నాడు శాంత వ్యక్తురాలయ్యింది, శారీరకంగా కాదు మానసికంగా, అన్నమాటతో 'స్త్రీ' కథను మొదలుపెట్టి పాఠకుల్ని కథలోకి లాక్కెళ్ళిపోతుంది రచయిత్రి. శాంతకొడుక్కి పెళ్ళయిన మర్నాడు 'శాంత చచ్చిపోయింది, శారీరకంగా కాదు మానసికంగా' అంటూ కథ ముగించటంలో సరళాదేవి కథన విన్యాసం తారాస్థాయికి చేరిందనిపిస్తుంది. ఈ రెండు వాక్యాల నడుమ నడిచిన కథ ఏమిటనేది నిజానికి వివరించి చెప్పకపోయినా ఫర్వాలేదు. మందబుద్ధి అయిన కొడుకును శాంతకు ఇచ్చి పెళ్ళి చేసిన అత్త 'శారీరక సుఖం కోసం నీ ఏర్పాటు నువ్వు చేసుకోవచ్చు' అని సలహా ఇస్తుంది. 'అటువంటి భర్తని మగవాడిని చేసింది శాంత' అంటారు రచయిత్రి. ఇంతకన్నా విడమరిచి చెప్పక్కర్లేదు. తన నేర్పరితనంతోనే పిల్లల్ని కనిపెంచినప్పుడు 'శాంత మాతృమూర్తి అయ్యింది' అంటారు. కథని ఎంతవరకూ చెప్పాలో ఎక్కడ ఆపాలో తెలిసిన రచయిత్రి యీమె. 1957లోనే రాసిన 'గతాగతాలు', 'వక్రించిన కీర్తికాంక్ష' ఇంచుమించుగా ఒకే రకం అంశంతో ఒకదాని సీక్వెల్ ఇంకొకటిగా అనిపిస్తాయి. కొత్తకాపురం పెట్టిన దయపతులు తన ఇంటిచుట్టుపకులు వాళ్ళంతా అంతకుముందు ఆ యింట్లో ఉన్న యిల్లాలు మంచితనం వేనోళ్ళ కీర్తించటాన్ని చూసి, తానుకూడా అలాగే ఉండి మంచిది అనిపించుకోవాలేమో అనే సందిగ్ధంలో పడుతుంది కథానాయిక. రెండో కథలో వాళ్ళింట్లోని బావిలోని నీళ్ళని తొడుకొని పక్కబస్తీవాళ్ళంతా వెళ్తుంటారు.తమ పక్కింటామె బతిమాలించుకొని రెండురోజులకొకసారి, ఉదారంగా ఇచ్చినట్లుగా నీళ్ళని తోడుకోనిస్తుంది. అయినా ఆపక్కింటామెని వాళ్ళంతా పొగుడుతారేమిటనే అర్థంకాని సందిగ్ధత మరో ఇల్లాలికి. మానవ స్వభావాలలోని విభిన్న కోణాల్ని దర్శింపజేసే కథలు ఇవి. 1977లో ప్రచురితమైన 'సరళాదేవి కథలు' సంపుటిలోని కథానాయికలు పరిణతి పొందిన యువతులు. 'మర్రిచెట్టునీడలో' (1969)లో అయిదుగురు అక్కల తర్వాత పుట్టిన వెంకటేశ్వర్లు తల్లీ అక్కల అపేక్షతో ముద్దుగా పెరిగి తనకేం కావాలో కూడా ఆలోచించనివాడు. అటువంటి కుటుంబంలోకి కోడలుగా వచ్చిన పద్మకి, భర్త మర్రిచెట్టు నీడలో పెరిగిన గడ్డిచెట్టుగా కనిపించటమేకాక క్రమేణా తాను కూడా మరో గడ్డిమొక్కగా మారుతున్నానని తెలుసుకుంటుంది. పద్మ సాహచర్యంతో నీడలో ఉన్నంతకాలం ఎదగలేమని తెలుసుకున్న వెంకటేశ్వర్లు ట్రాన్సఫర్కి పెట్టుకోవటంతో కథ ముగుస్తుంది. కథ ఇంతేనా అనుకుంటే అంతే, కానీ కథలో ఉన్న పాత్రల స్వభావం, యుక్తాయుక్త విచక్షణతో ప్రవర్తించే పాత్రల తీరును అర్థం చేసుకున్నప్పుడు సమాజంలోని కుటుంబ కలహాలకు కారణాలు అవగతమవుతాయి.తరతరాలుగా పిల్లల్ని తప్పనిసరిగా సవతితల్లి ప్రేమించదు అనేది జానపద కథల దగ్గరనుండి సామాజిక సాహిత్యంవరకూ శిలాక్షరాలుగా ఉన్నాయి. పుట్టింట్లో తనకంటూ అస్తిత్వం లేకుండా బతికిన కమల నలుగురు పిల్లలున్న వాడిని పెళ్ళిచేసుకుని పిల్లల్ని ప్రేమించి, కుటుంబాన్ని తనకంటూ ఒక ప్రేమైక ప్రపంచంగా చేసుకున్నా, చుట్టూ వున్న సమాజం విషబిందువుల్ని చిలికించి ఆమెకూడా సవతితల్లిగా మారిపోయే పరిస్థితుల్ని కల్పించటాన్ని 'పిన్నిప్రేమ' (1957)గా కథ రూపెత్తింది. ఈ రచయిత్రి రచనలలో పాత్రల్ని దుర్మార్గులుగా చిత్రించరు. అలా అని మంచివాళ్ళనీ చెప్పలేదు. నిత్య జీవితంలో మన చుట్టూ ఉన్న సామాన్య వ్యక్తుల మధ్య, విభిన్న మనస్తత్వాలు, మనోభావనలు కలిగిన మనుషుల మధ్య యువతులు అధైర్యపడి కుమిలిపోక కుటుంబంలోని సమస్యల చిక్కుముళ్ళని చాకచక్యంగా, తెలివిగా, సున్నితంగా మానవ సంబంధాలను తెగిపోకుండా విప్పుకోవటం ఎలాగో ఈ కథలు తెలుపుతాయి. సమాజంలో స్త్రీ పురుషుల మధ్య సాంఘిక జీవితం విధించిన వివక్షతలను అర్థంచేసుకుని ఒక కొత్త ఆలోచనావిధానాన్ని ప్రదర్శిస్తూ ఒక కొత్త చూపుని ఈ కథలు పాఠకులకు అందిస్తాయి. సరళాదేవి రచనలు అతిసామాన్యంగా, మామూలుగా, నిరాడంబరంగా చెప్పుకుపోతున్నట్లే ఉంటాయి. సంభాషణలు మన ఇళ్ళల్లోనో, మన చుట్టూ వున్నవారి మాటల్లాగానో పొరుగింట్లో జరిగిన సంఘటనల్లాగానో ఉంటాయి. కానీ కథల్ని లోతుగా పరిశీలించి చదివితే కథలోని అంతరార్ధం అవగాహనకు వచ్చి, రచయిత్రి రచనలోని లోతులు పాఠకులకు అర్థమవుతాయి. అందుచేత రచయిత్రి కథలు ఎంత సమకాలీనంగా ఉన్నాయో తెలుస్తుంది. బియ్యే చదువుకున్న విద్యావతి తన భర్త చేత తన్నులుతింటూ బతుకుతుంది కానీ విడాకులు తీసుకుని మళ్ళీ పెళ్ళి చేసుకో అంటే- 'విడాకులు ఇస్తే జామ్మని ఖుషీ చేస్తాడు. కలలోనైనా తలవడు, కానీ నేనుమాత్రం అవస్థలు పడాలా? ఎక్కడో ఎందుకు ఆ పడేదేదో ఇక్కడే పడతాను. పెళ్ళంటే బొమ్మలాటా....." అని ఆవేశపడుతుంది 'భిన్నత్వం ఏకత్వం' కథలో జమున. అదే కథలో పల్లెటూరి దిగువ తరగతికి చెందిన అమ్మాయి తన భర్తతో నానా చావుదెబ్బలు తింటుంది. శిశు సంక్షేమశాఖలో ఉపాధి కల్పిస్తాం అని చెప్పినా భర్తని విడిచిపెట్టదు. ఇలా రెండు వర్గాల స్త్రీలను సాదృశ్యంగా చూపుతూ 'ఈ నిర్ణయంతో వీళ్ళు సాధించేదేమిటి? వీళ్ళ ప్రయాణం ఏ దిక్కుకి?' అని ప్రశ్నిస్తూ ప్రశ్నలతోనే నాటి సమాజంలో స్త్రీ పురుష జీవన వైరుధ్యాన్ని సమాధానంగా చూపిస్తారు. రచయిత్రి. కట్నం పుచ్చుకునేవారిని పెళ్ళిచేసుకోనని ప్రతిజ్ఞ చేసి సాధించిన అమ్మాయి కథ ప్రచురించిన పత్రికను మరదలికి అందుబాటులో ఉంచి, ఆమెను జాగృత పరచిన వదిన 'సూత్రకారి'(1958)గా మారుతుంది. మరదలు వసుంధరకు కట్నం తీసుకొని వరుడిని సాధిస్తుంది. పెళ్ళిచూపుల పేరుతో ఆడపిల్లని శల్యపరీక్ష చేయటం తమ ఆధిక్యాన్ని ప్రదర్శిస్తూ ఆడపిల్ల అందచందాల్ని, రంగుని, అవకారాలనీ ఎత్తిచూపటం వంటి వాటిని రెండు మూడు కథలలో నిరసిస్తూ తీవ్రంగా ఖండిస్తుంది రచయిత్రి.జీవనస్రవంతి విధానంలో బస్సు ఎక్కిన దగ్గరనుండి తిరిగి దిగేవరకూ డ్రైవరు, కండక్టర్, యువకుడు సంభాషణతో కథంతా నడుస్తుంది. యువకుడి పెళ్ళి సంబంధాల గురించి జరిగిన ఆ సంభాషణలో వివాహ వ్యవస్థ, పెళ్ళిచూపుల ప్రహసనాలూ, ఆడపిల్లలకు పెళ్ళిపట్ల గల మనోభావాలు, యువకుల దృక్కోణాలూ అన్నిటినీ ఇతర ప్రయాణీకులైన ముసలివాళ్ళ మాటల్లో వ్యక్తమయ్యే తరాల అంతరాలూ అన్నింటినీ చర్చకు పెడుతూ నడిచిన 'కళ్యాణ కింకిణి' (1956) కథ అరవై ఏళ్ళ కిందటి వివాహ వ్యవస్థకి సంపూర్ణ నిర్వచనంలా రచించింది సరళాదేవి. చలం, కుటుంబరావుల రచనలను అమితంగా ఇష్టపడే సరళాదేవి, తన కథలలో ఎవరినీ అనుసరించకుండా, తనకంటూ ఒక ప్రత్యేక ముద్రని ఏర్పరచుకుంది. ఏ విషయానికైనా, ఏ సమస్యకైనా మౌలికాంశం ఏమిటన్నది ఆలోచించి ఆ దృశ్యకోణంలోనే కథలను అల్లగలిగే నేర్పును సాధించటమే కాకుండా, అతి సాధారణమైన అచ్చతెనుగు నుడికారంతో కూడిన సంభాషణలతో కథలను రాయటం సరళాదేవి ప్రత్యేకత. అతి సామాన్యమైన కుటుంబ కథే అనిపించే వాటిలోకూడా కుటుంబ ఆవరణను, పరిస్థితులనూ, పాత్రల మనస్తత్వాలనూ నిశితంగా గమనించే పరిశీలనాశక్తి ఈ రచయిత్రి స్వంతం. ఏ రచయితకైనా తాను సృష్టించిన ఎటువంటి పాత్రమీద అయినా అసహనం, ద్వేషం ఉండదు. అంతేగాక ఆ పాత్ర ఎటువంటిదైనా సానుభూతి ఉంటుంది. సమాజంలో కనిపించే అహంకారాలూ, అల్పత్వాలూ, అభిమానాలూ,కుత్సితాలూ లాంటి వివిధ రకాల మానవ దౌర్బల్యాలు సంయమనంతో పరిశీలించటం, కథానుగుణంగా ఆయా పాత్రల ప్రవర్తనలనూ, మనోభావాలనూ కథలలో ప్రస్ఫుటించే దశలోకూడా కరుణార్ధ పూరితంగానే పాత్రలను చిత్రీకరించింది సరళాదేవి. నిజానికి సరళాదేవి కథలలోని పురుష పాత్రలు ఏవీ దుర్మార్గులుగానో, స్త్రీలను అన్యాయం చేసేవారిగానో కనిపించరు. కానీ వివాహ పూర్వవ్యవస్థని కానీ, వివాహ వ్యవస్థని కానీ, కుటుంబ వ్యవస్థనిగానీ కథనం చేసే క్రమంలో స్త్రీలకు ప్రస్ఫుటంగా కనిపించేరీతిలోనే జీవన విధ్వంసంగా లోలోపల జరిగే అన్యాయాలు తెలుస్తుంటాయి. కొన్నింటిలో స్త్రీలు పరిస్థితులకు తలవంచి సర్దుకుపోవటం కనిపిస్తుంది. మరికొన్నింటిలో అమ్మాయిలు తమకు జరుగుతున్న వివక్షతను గ్రహించి ప్రశ్నించి దానిని తెలివిగా సరిచేసుకునే ప్రయత్నంలో సఫలం కావటం ఉంటుంది. జీవితంలో ఎదుర్కొన్న అనుభవాలకు ఆశ్చర్యపడుతూ, ఒక్కొక్కసారి చిన్నబుచ్చుకుంటూ, ఆవేశపడ్తూ, అయోమయపడుతూ ఉన్న కథానాయికలు తమ అస్థిత్వం నిలుపుకుంటూనే, తమ సమస్యలకు తామే పరిష్కారం దొరకబుచ్చుకుని తమని తాము పునర్నిర్మించుకోవాల్సిన అవసరం తెలుసుకుని, చుట్టూ ఉన్నవారిని నొప్పించకుండా, తాను నొచ్చుకునే పరిస్థితి తెచ్చుకోకుండా ధృఢమైన వ్యక్తిత్వాన్ని సాధించే కథానాయికలుగా 'తొణికిన స్వప్నం'లో కమలం, 'పురుషుడు'లో కృష్ణకుమారి, 'మర్రిచెట్టు నీడ'లో పద్మ, 'కుంకుమరేఖలు' హేమలత, 'తిరిగిన మలుపు'లో జానకి, 'ఇల్లూ ఇల్లాలు'లో శకుంతలా- ఇలా చాలామంది కథలలో, పాఠకులకు పరిచయం అవుతారు. వీరి సమస్యలు వేర్వేరు కావచ్చు. కాని సునిశితంగా, చాకచక్యంగా దిద్దుకునే నేర్పుని ఈ పాత్రలలో మనం చూడవచ్చు. ఇది రచయిత్రి నైపుణ్యానికి నిదర్శనం. అంతకుముందు రాసిన కథలకు భిన్నంగా జీవితానుభవంతో మారిన దృక్పథంతో రాసిన కొన్ని కథలనుకూడా పరిశీలించాల్సి ఉంది. పదవీ విరమణ అనంతరం జీవితం ముగిసిపోయినట్లే అని భావించే భార్యాభర్తలు రామయ్యా, సుందరమ్మల కథ 'నిండా తొంభై ఏళ్ళు బ్రతుకు'.చక్కటి నిర్వచనాలు కథాసందర్భంలో ఆకట్టుకుంటాయి. 'మన వివాహ వ్యవస్థలో పెళ్ళికూతురు ఎంత బొమ్మో పెళ్ళి కొడుకూ అంతే బొమ్మ' అని భిన్నత్వంలో ఏకత్వం కథలో; 'అవమానాలన్నీ ఆడవాళ్ళు ఆవలింతలుగా తీసుకోవాలా' అని దుర్బలుడి వాగ్దానం కథలో, 'ఏ జీవజాలంలోనూ లేని ఆర్థికబంధం, సేవాబంధం, త్యాగబంధం మనుషుల జీవితానందాన్ని తినేస్తుంది అని. వాడి కొమ్ములు కథలో ఆలోచింపజేస్తాయి. "మాకుగాదులులేవు" కథలో పుట్టినరోజు గురించి టీచర్ వ్యాసం రాయమంటే పుట్టినరోజు పండుగని ఎరుగని ఒక పేద విద్యార్థి రాసిన కన్నీటి గాథను చదివి టీచర్ చలించిపోతుంది.ఈ కథని 2024 నుండి ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం తొమ్మిదవ తరగతి తెలుగు వాచకంలో పాఠ్యాంశంగా చేర్చారు. 1956లో డా.పి.శ్రీదేవి రాసిన కాలాతీతవ్యక్తులు తెలుగు స్వతంత్ర లో ధారావాహికంగా వచ్చినప్పుడు సరళాదేవి చదివి ప్రభావితురాలై " కాలాతీత వ్యక్తులు - ఒక ప్రసక్తి" అని సరళాదేవి రాసిన సుదీర్ఘ సమీక్ష ఆ వెంటనే స్వతంత్ర లో ప్రచురితమైంది.కాలాతీతవ్యక్తులు నవలను అనేకసార్లు ముద్రించిన ఎమెస్కో సంస్థ ప్రతిసారీ సరళాదేవి రాసిన ఈ సమీక్ష ను ముందుమాటగా వేస్తోంది. సరళాదేవి రాసిన వ్యాసాలు,కొన్ని కవితలూ స్వతంత్రలో ప్రచురితమయ్యాయి. అందుకే గోరాశాస్త్రి "మొదటిది రచయిత్రి సంస్కృతి, వ్యుత్పత్తి, రెండవది భాషపై వున్న అమోఘమైన స్వాధీనం, మూడవది నిశితమైన మానవ మనస్తత్వ పరిశీలన ముప్పేట జడవలె సమన్వయపరుచుకుని రచనలను అందిస్తున్న సరళాదేవిని అభినందిస్తున్నాను' అంటారు వివాహ వ్యవస్థ స్త్రీ జీవితంతో ఎలా ఆడుకుంటుందో చూపటమే లక్ష్యంగా, స్త్రీ జీవితంలోని ఇతర పార్శ్వాలనుకూడా చిత్రించే సరళాదేవి మరిన్ని రచనలు చేసి వుంటే బాగుండేదని ప్రశంసించారు మృణాళిని. అనేక కారణాలతో 1980 తర్వాత పూర్తిగా సాహిత్యానికి దూరమైనా సాహిత్య చరిత్రలో తనకంటూ ప్రత్యేక ముద్రను సాధించిన రచయిత్రి పి.సరళాదేవి.

కథలు లోగిలి సంకలనం ముందు మాట

~ కథలలోగిలిలోని రంగవల్లులూ,రంగులూ ~ " ఒక కథకుడికి రచనా సామర్థ్యం లేకపోయినా సరిచేయవచ్చును గాని, జీవితం తెలియకపోతే సరిచెయ్యడం ఎవ్వరి వల్లా కాదు. శిల్పం, భాష, రచనకు ముఖ్యం కావని కాదు; అవి చాలా ముఖ్యం. అవి కథారచనకు మూల పరికరాలు; ముడి పదార్థం మాత్రం జీవితం" అంటారు కొడవటిగంటి కుటుంబరావు ఆధునిక తెలుగుసాహిత్య ప్రక్రియలలో కథ క్లిష్టమైనది మాత్రమే కాదు, సంక్లిష్ట సామాజిక జీవన పరిస్థితులను కథ ప్రతిబింబించినంత స్పష్టంగా, సూటిగా మరే ప్రక్రియా ప్రతిబింబించలేదనే చెప్పాలి. అందుకే కథారచన ఉన్నతశిఖరాలందుకుందని చెప్పుకోవచ్చును . సాహిత్యం సమాజహితం కోసం మాత్రమేకాదు. సమాజ మూల మూలాల్ని,లోతుల్నీ,జీవనరీతుల్ని, ప్రతిబింబించేదిగా వుండాలి. సమాజంలోని వ్యక్తుల జీవితాన్ని దృశ్యమానం చేసేదిగా వుండాలి. కథ పుట్టిన దగ్గర నుండి ఇటీవల కాలం వరకూ ఎక్కువశాతం మధ్యతరగతి జీవిత చిత్రణకే కథ పరిమితమై పోయింది. తర్వాత్తర్వాత ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలో మారుతున్న విలువల వలన కొంత వరకు దిగువ మధ్యతరగతి కథలేకాక, ఉన్నత తరగతుల జీవితం కూడా ఎక్కువగానే కథల లోనికి అక్షరబద్ధమౌతోంది. కథకు ప్రధానంగా క్లుప్తత, గాఢత ముఖ్యం, పరిమిత పాత్రలతో ఆత్మ సంయమనస్వభావ లక్షణం, వస్తువునకు తగిన కథనాన్ని, పాత్రల జీవన స్వభావానికి తగిన సంభాషణలు ఉండటం మంచి లక్షణం. ఇక శైలి వ్యక్తిగతమైనది ఎవరి ధోరణి వారిదే. వారివారి అభిరుచులు, నమ్మకాలను అనుసరించి కథారచనలో మొదటినుండి చివరివరకూ అంతర్లీనంగా ప్రవాహంలా కలగలిసి అల్లిన అల్లికే వారి రచనా పద్ధతిగా శైలిగా చెప్తాము సార్వజనీనమైన వస్తువుతో ఐక్యతచెంది కథకులు కథని నడిపించాలి.అప్పుడే ఆ కథ మంచి కథగా గుర్తించబడుతుంది. తెలుగులో కథాసంకలనాలు వందకి పైగానే వెలువడి వుంటాయి. చాలా వరకూ సంపాదకుల అభిరుచికి, కథకులసాహిత్య విలువల కేంద్రకంగా ఏర్చి కూర్చినవి. అయితే ఆ పద్ధతికి భిన్నంగా జాతి,కుల,మత,ప్రాంతీయ, సమస్యాప్రాధాన్యత, పోరాటం నేపథ్యంగా అనేక సంకలనాలు వెలువడ్డాయి.వెలువడుతూనే వున్నాయి. కేవలం మహిళా చైతన్యానికి ప్రాధాన్యతనిస్తూ కేవలం రచయిత్రుల సంకలనాలుగా స్త్రీవాద కథలు సంపుటి కాక సఖ్యసాహితి రచయిత్రుల సంస్థ ప్రచురించిన కదంబం (1996), డా. భార్గవీరావు వందమంది రచయిత్రులతో వెలువరించిన నూరేళ్ళ పంట(2001),లేఖిని రచయిత్రుల సంస్థ ద్వారానే వెలువరించిన దీపతోరణం(2013) ప్రధానంగా చెప్పుకోదగినవి. ఇటీవల రచయిత్రుల సంపాదకత్వంలో కూడా కథాసంకలనాలు విరివిగానే వస్తున్నాయి. ఆ కోవలోనే లేఖిని రచయిత్రుల సంస్థ ద్వారా ఒకేసారి " కథలలోగిలి " పేరిట కథలసంకలనాలను రెండు భాగాలుగా వెలువరించటం హర్షణీయం. అందులో ఇది రెండవ సంకలనం. ఇందులో ముప్పై అయిదుమంది వరకూ రచయిత్రుల కథలు వున్నాయి. సుమారు నలభై ఏభై ఏళ్ళుగా సాహిత్యసృజన చేస్తున్నరచయిత్రుల కథల నుండి ఇటీవల కొత్తగా రాస్తున్న వారి కథలవరకూ ఇందులో వున్నాయి. ఇందులో కథలగురించో,రచయిత్రులగురించో చెప్పదలచుకోలేదు.ఈ పుస్తకం అందరూ చదివి విభిన్న రచయిత్రుల రచనలను ఎవరికి వారే తెలుసుకోవాల్సినవి. చాలాకాలం నుంచీ రాస్తున్న తరం రచయిత్రుల చేయితిరిగిన శైలి, రచనా విధానం ఎప్పటిలా రచనానుభవం వలన అలవోకగా ఒక ప్రవాహంలా సాగిపోయాయి. వారి తర్వాత తరంగా చెప్పదగిన ఎక్కువగా ఉద్యోగినులైన రచయిత్రుల కథాంశాలలో కొత్తదనం వుంది.కుటుంబాలకు పరిమితం కాకుండా విభిన్న నేపధ్యాలలో జరిగినట్లుగా కథల్ని రాయటం బాగుంది. గత పదేళ్ళలోపునే కలం పట్టిన ఔత్సాహికులైన వారు కూడా సమాజహితాన్ని గమనింపులోకి తెచ్చుకునే కథాంశం ఎంచుకోవడంలో,కథనం చేయటంలో నేర్పు చూపటం గమనార్హం. అయితే కథ ఎంత క్లుప్తంగా రాయగలిగితే అంతగాఢత కలిగి వుంటుంది అనేది కథకులు గుర్తించాలి. పాఠకులు కథకుల కంటే తెలివైనవారు. కథని పూర్తిగా విడమరచి చెప్పనవసరం లేదు. ఆలోచింప జేసేదిగా వుండాలి. కొన్ని కథలు నవల రాయగలిగేంత విస్తృతమైన వస్తువును తీసుకునిరాయటం వలన కూడా సుదీర్ఘంగా వున్నాయి. 50-70 ల మధ్యనాటి కథకులు చాలా మంది సుదీర్ఘంగా కథలు రాసేవారు. ఈనాడు క్లుప్తకథలకు ప్రాధాన్యత పెరిగింది. దానిని పరిగణలోనికి రచయిత్రులు తీసుకోవాల్సిన అవసరం వుంది. కథకు ఎత్తుగడ ఎంత ముఖ్యమో కొసమెరుపుతో ముగింపు అంతే ముఖ్యం.కథ చదవటం పూర్తిచేసాక దాని గురించి ఆలోచింపజేయాలి.కథలోని స్టోరీ లైన్ స్పష్టంగా వుండాలి.కొత్తగా రాస్తోన్న కథకులు గ్రహించాల్సిన విషయం ఇది. ఇంచుమించుగా ఇందులోని చాలావరకూ కథలన్నీ సమకాలీన సమాజంలో జీవితం, కుటుంబ సంబంధాలు, కౌటుంబిక విలువలు, మానవ సంబంధాలు, సమాజహితం చిత్రితమయ్యయి. నేటికాలంలో పిల్లల పెంపకం, పెద్దల బాధ్యతల్ని చర్చించారు. సగానికి పైగా కథలు మంచి పఠనీయతతో రాసిన కథలే కావటం సంతోషం కలిగించాయి. కథారచనలో అనుభవం వున్న సీనియర్ రచయిత్రులతో పోటీపడుతూ ఔత్సాహికులు కూడా కథలు రాయటం మంచి పరిణామం. సన్నగా వర్షం పడుతున్నప్పుడు బాల్కనీలో కూర్చొని పక్కన పకోడీలో,బఠాణీలో ప్లేటులో పెట్టుకొని చిరుగాలిలో హాయిగా ఆస్వాదిస్తూ చదువుకునే కథలివి.అందరూ చదవాల్సిన కథలు. ఈ విధంగా కథలసంకలనం తీసుకురావాలని అత్తలూరి విజయలక్ష్మి అధ్యక్షత లోని లేఖిని రచయిత్రుల సంస్థలోని సభ్యులంతా సంకల్పించి, వెలువరించిన కథలలోగిలిని స్వాగతిస్తూ శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను.

నడక దారిలో -49

నడక దారిలో -49 నాలుగు రోజుల తర్వాత స్కూల్ కి వెళ్ళాను.టీచర్లందరి పరామర్శలతో మళ్ళా మనసు భారమైంది.కానీ తప్పదు. మళ్ళీ రొటీన్ లో పడ్డాను. కృష్ణారెడ్డిగారి అమ్మాయి నందూ కూడా ఆషీ వయసే కావటం వలన సెలవురోజుల్లో అప్పుడప్పుడు కలవటం కలిసి జూ పార్క్ కో, ఎన్టీఆర్ గార్డెన్స్ కో వెళ్ళే వాళ్ళం.పల్లవీ,ఆషీ మామూలు కావటానికి ఇలా వెళ్ళటం బాగుందనిపించింది. ముద్దు మాటలతో ,నవ్వులతో చిలిపిఅల్లరితో ఇల్లంతా నింపుతున్న ఆషీయే ఇప్పుడు మా అందరి మనసు గాయాలకు మందుగా మారింది. స్కూల్ లో క్రిస్టియన్లు కాక సాయిబాబా భక్తులు,బ్రహ్మకుమారీలు కూడా వున్నారు.వాళ్ళు మొదటినుంచీ వాళ్ళ విశ్వాసాల్ని నాకు ఎక్కించాలని చూసేవారు .కానీ వినే దాన్ని తప్ప ఏమీ అనేదాన్ని కాదు.ఇప్పుడూ వాళ్ళు 'మీకు జీవితంలో ఇలా దెబ్బలు తగిలినప్పుడైనా దేవుడికి మొరపెట్టుకోవాలని అనిపించలేదా' అని అడుగుతుండేవారు. కనిపించని దేవుడిని కన్నా మనిషినీ,నియమ బద్ధమైన పనినీ నమ్ముతాను.కళ్ళముందు కనిపించే మనుషులే మోసం చెస్తే కనిపించని దేవుడిని అడిగేదేముంది మనసులోనే అనుకున్నాను.జూన్ లో ఆషీని ప్రీస్కూల్ లో చేర్చేస్తే పల్లవి మళ్ళీ వుద్యోగం వెతుక్కోవచ్చు . వుద్యోగంలో బిజీ అయితే మళ్ళా పల్లవి మనుషుల్లో పడుతుంది అనేది మా ఆలోచన. మళ్ళీ పెళ్ళి ప్రయత్నం చేస్తే బాగుండునని నాకు మనసులో బలంగా వుంది.కానీ పల్లవికి ఎవరు చెప్తే బాగుంటుంది.నాకు రాత్రీ పగలూ అదే ఆలోచన.కృష్ణారెడ్డి భార్యతో మాట్లాడాను.కానీ ఆవిడ పల్లవితో ఆ విషయం ఎందుకో ప్రస్తావించటం లేదు.సెలవుల్లో రంజనా వచ్చింది.ఒకరోజు పల్లవిని కదిపిందిట."మీ అమ్మ ఒంటరిగా మీ ఇద్దరినీ పెంచలేదా? అలాగే నేనూ పెంచుతాను"అని పల్లవి సమాధానం చెప్పిందనీ నేను ఇంకేమి మాట్లాడలేకపోయాను పిన్నీ' అని చెప్పింది రంజన.అప్పటికీ "అప్పుడు పరిస్థితులు వేరు.ఇప్పుడు అలా ఒంటరిగా బతకటం కష్టం అనికూడా నచ్చజెప్పబోయాను.ముఖం సీరియస్ గా పెట్టుకునే సరికి నేను ఇంకా పొడిగించలేకపోయాను" అని చెప్పింది. ఇక నేనే ఒకరోజు పల్లవితో మాట్లాడాను " మేమున్నంతవరకూ పర్వాలేదు.నీకూ ఒక తోడు వుండాలి కదా" అన్నాను. " ఒకసారి ఇలా అయ్యింది.నాకు ఆడపిల్ల వుంది.ఎటువంటి వాళ్ళు వస్తారో. మళ్ళీ నేను రిస్క్ తీసుకోలేను.ఇక ఈ విషయం నా ముందు తీసుకు రావద్దు" పల్లవి స్పష్టంగా అనే సరికి మరి నేనేమీ మాట్లాడలేకపోయాను. ఎంత మామూలుగా తిరుగుతున్నా సన్యాసినిలా ఏ ఆసక్తులూ లేకుండా తిరుగుతున్న పల్లవిని చూస్తూంటే నాకు బాధ కలుగుతోంది.ఏదైనా వుద్యోగంలో చేరితే బాగుండునని అనుకున్నాం. ఆ వేసవిలో జనరల్ ఎలక్షన్స్ వచ్చాయి.నాకు ప్రిసైడింగ్ ఆఫీసర్ గా ఎలక్షన్ డ్యూటీ పడింది.ఎలక్షన్ సామగ్రి అంతా తీసుకుని అంతా పోలింగ్ బూత్ వున్న స్టేషన్లకు బయలుదేరాం.మా పోలింగ్ స్టేషన్ ఉస్మానియా హాస్పిటల్ పక్క గల్లీలోని కూర్మగుడాలో ఒక భూత్ బంగ్లాలా వున్న చోట వుంది.పైన టాప్ కూడా కూలిపోయేలా వుంది.నేనూ ఒక పోలింగ్ ఆఫీసర్ తప్ప అందరూ మగవాళ్ళే . అంతకుముందు ఎలక్షన్స్ అప్పుడు అసిస్టెంట్ ప్రిసైడింగ్ ఆఫీసర్ మీరు ఇంటికి వెళ్ళిపోయి ఆరింటిలోపున వచ్చేయండి అంటూ సహకరించే వాళ్ళు.కానీ ఈసారి అసిస్టెంట్స్ గా వచ్చిన డి.ఆర్.డి.వో ఉద్యోగులు ఒప్పుకోలేదు.నేను ఇంటికి వచ్చేస్తానేమోనని వీర్రాజు గారు మా ఇంటి పక్కనే వున్న ఆటో తీసుకుని వచ్చారు.మరినేను రావటానికి కుదరదని చెప్తే వెళ్ళిపోయారు.సామగ్రి అంతా సర్దుకున్నాక అక్కడ ఆ మురికి కూపంలో ఎలా చిన్న కునుకు తీయాలా అని ఆలోచిస్తుంటే ఆ ప్రక్కనే హాస్పిటల్ రోగుల అటెండర్స్ కోసం రూములు వున్నాయి అక్కడ పడుకోమని తీసుకువెళ్ళారు.దుప్పటికూడాలేని రేకు మంచంమీద దోమలదాడిలో నేనూ,పోలింగ్ ఆఫీసర్ గా వున్న అమ్మాయి కాసేపు నడుమువాల్చి చీకటితోనే లేచి స్నానంచేసి పోలింగ్ స్టేషన్ కి వెళ్ళిపోయాము.ఆరింటికల్లా మళ్ళా ఆటోలో వీర్రాజు గారు నాకోసం టిఫిన్, మధ్యాహ్నానికి పెరుగన్నం ఇచ్చి వెళ్ళిపోయారు. ఎలక్షన్ మొదలైంది.చంద్రబాబునాయుడు ప్రవేశపెట్టిన జన్మభూమి మొదలైన అనేక కార్యక్రమాలతో తాను అవిశ్రాంతంగా పనిచేయడమే కాక వుద్యోగస్తులందరిని పరిగెత్తించటం నచ్చకపోవటం ఒక కారణమైతే ,వైఎస్ఆర్ చేసిన పాదయాత్ర ప్రభావం మరొక కారణం కావటంతో పోలింగ్ ఏకపక్షంగా సాగటం తెలుస్తూనే వుంది.అంతేకాక అప్పటికే ప్రత్యేక తెలంగాణ సాధన లక్ష్యంగా కేసిఆర్ నాయకత్వంలో ఏర్పడిన తెలంగాణా రాష్ట్ర సమితి కాంగ్రెస్తో పొత్తు పెట్టుకుంది.ఎలక్షన్స్ ఏకపక్షంగా సాగటానికి ఇవన్నీ కారణాలే. పాతబస్తీ ఏరియా కావటం వలన వచ్చిన వాళ్ళే పదేపదే మరో చీటీ తీసుకొచ్చి ఓట్లు వేస్తూనే వున్నారు.నేను మొదట్లో అభ్యంతరం పెట్టాను.కానీ నా అసిస్టెంట్స్ నన్ను జోక్యం గలుగ చేసుకోవద్దని,ఈ ఏరియాలో వూరుకోవటమే మంచిదన్నారు.పోలింగ్ ఏజెంట్లు కూడా కలగచేసుకోక పోవటంతో మౌనమే శరణ్యం అయ్యింది.మాపోలింగ్ బూత్ లో వున్న వారందరికీ చికెన్ బిర్యానీలు కూడా వచ్చాయి.నేను మట్టుకు వీర్రాజుగారు తెచ్చి ఇచ్చిన పెరుగన్నమే తిన్నాను. బహుశా చాలా పోలింగ్ బూత్ లు ఇలాగే వుండి వుంటాయనుకున్నాము. పోలింగ్ ముగిసిన తర్వాత ఆ సామగ్రి అంతా అప్పగించి,మా రెమ్యునరేషన్ తీసుకుని బయటకు వచ్చేసరికి రాత్రి పన్నెండు కావచ్చింది.అక్కడే దిల్ షుక్ నగర్ వైపు వచ్చే సహోద్యోగి కలిసింది.ఎలక్షన్ రోజు కనుక రోడ్లు అంతా లైట్లతో పట్టపగలులా వుంది.అదృష్టవశాత్తు మా వైపు వెళ్ళే బస్ కనిపించే సరికి పరిగెత్తి ఎక్కేసాము.నేను టీవీ టవర్ దగ్గర దిగి ఆస్మాన్ ఘడ్ దగ్గర ఎత్తు ఎక్కి నడుచుకుంటూ ఈసురోమంటూ ఇల్లు చేరాను.కానీ అర్థరాత్రి నుండి రోడ్డుమీద నడుచుకుంటూ వచ్చామంటే గాంధీగారు చెప్పినట్లు స్వాతంత్ర్యం వచ్చేసినట్లే అనుకొని నవ్వుకున్నాను. అనుకున్నట్లే కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం రాష్ట్రంలో,దేశంలో కొలువు తీరింది.కాంగ్రెస్ తో పొత్తు పెట్టుకున్న టీ.ఆర్ ఎస్ నుండి రాష్ట్రంలో కొందరికి మంత్రిపదవి వచ్చింది.అలాగే కెసిఆర్ కూడా కేంద్రమంత్రి అయ్యారు.అప్పటికే తెలంగాణా రాష్ట్ర సాధన కోసం గత నాలుగేళ్ళుగా చురుకుగా ఉద్యమస్థాయిలో కృషిచేసిన టిఆర్ఎస్ కేంద్రపాలనలో భాగస్వామ్యం పొందటంతో తెలంగాణా వాసులకు ఉత్సాహం కలిగింది. డా.భార్గవీరావు తనకి తెలిసిన సాఫ్ట్వేర్ కంపెనీలో హెచ్చార్ గా పనిచేస్తున్న అతని ఈ మెయిల్ ఐడీ ఇచ్చి పల్లవిని రెజ్యూమె పంపమని చెప్పారు.పల్లవి పంపిన రెజ్యూమ్ ను అతను రెండుమూడు కంపెనీలకు ఫార్వర్డ్ చేసాడట.వెంటనే పల్లవికి ఇంటర్వ్యూకి పిలుపు వచ్చింది. పల్లవికి అపాయెంట్మెంట్ ఆర్డర్ ఇచ్చేసారు కానీ పూనాలో మూడు వారాలు ట్రైనింగ్ కు వెళ్ళాలన్నారు.ఆషీని మా దగ్గర వదిలి వెళ్తే వుంటుందో లేదోనని పల్లవి ఆలోచించింది.మా దగ్గర అలవాటైంది కనుక పర్వాలేదు వెళ్ళమని ప్రోత్సహించాము.అంతగా అయితే మధ్యలో వారాంతంలో ఫ్లైటులో ఒకసారి వద్దువులే అన్నాము.పల్లవి వెళ్ళింది.నాకు వేసవి సెలవులే కనుక ఆషీని చూసుకోవటానికి కూడా ఇబ్బంది కలగలేదు.మూడువారాలని చెప్పినా ఒక వారానికే తిరిగి పల్లవిని పంపించేస్తే మాదాపూర్ ఐటీటవర్లోని దిశా సాఫ్ట్వేర్ కంపెనీ ఆఫీసులో జాయినయ్యింది. వేసవి తర్వాత స్కూల్స్ తెరిచినప్పుడు టీవీ టవర్ దగ్గర బోధివృక్ష్ అనే కిండర్ గార్టెన్ లో ఆషీని జాయిన్ చేసాము.అది మధ్యాహ్నం ఒకటిన్నర వరకే కానీ బేబీ కేర్ కూడా వుండటం వలన నాలుగు వరకూ అక్కడే వుండేలా మాట్లాడేము.మధ్యాహ్నం లంచ్ చేసాక కొంత సేపు అక్కడ పడుకొని లేచిన తర్వాత అక్కడ పిల్లలతో ఆషీ ఆడుకునేది. ఉదయం వంట పూర్తిచేసుకుని పల్లవి,నేను లంచ్ బాక్స్ తయారు చేసుకునే వాళ్ళం.ఆషీకి కూడా లంచ్ బాగ్ సిద్ధం చేసి ఎనిమిదిన్నరకి ఆటోలో నేను,పల్లవీ బయలుదేరి పల్లవిని కోఠీలో డ్రాప్ చేసి నేను స్కూలుకి వెళ్ళిపోయేదాన్ని.నేను ఆటోని రెగ్యులర్ గా మాట్లాడుకోవటంతో కొంత ఒత్తిడి తగ్గింది. వీర్రాజుగారు తొమ్మిదిన్నరకి ఆషీని బోధి వృక్ష్ లో దింపి వచ్చేవారు.సాయంత్రం నేను స్కూలు నుండీ వస్తూ ఆషీని తీసుకు వచ్చేదాన్ని .నాకు ఆలస్యం అవుతుందనుకున్నప్పుడు వీర్రాజుగారే తీసుకు వచ్చేవారు. ఇప్పుడు ఒకరితో ఒకరికి ఫోన్ ద్వారా కనెక్షన్ వుండటానికని పల్లవి నాకు ఒక ఫోన్ కొని ఇచ్చింది.అందువలన కొంత కాంటాక్ట్ చేసుకోవటం సులువు అయ్యింది. మా హెచ్చెమ్ ఉషా రిటైర్ అయిపోయింది.ఆమె తర్వాత సైన్స్ టీచర్ విజయలక్ష్మి హెచ్చెమ్ అయింది.అయితే ఆమె పదవీకాలం పదినెలలు కూడా పూర్తిగా లేదు.అయితే ఇంతవరకూ స్కూల్ కరెస్పాండెంట్ అయిన రామారావుగారూ,సెక్రటరీగా మా పాత హెచ్చెమ్ మిసెస్.థామస్ ఉండేవారు.ఇప్పుడు సెక్రటరీని మార్చాలని రామారావుగారిని బహుశా ఉషా ప్రభావితం చేసినట్లుంది. రామారావుగారు స్కూల్ సెక్రటరీగా ఎంపిక చేయటం గురించి సంప్రదించటానికి సీనియర్ టీచర్లను ఓ నలుగురితో మాట్లాడాలని ఆర్టీసీ ఎంప్లాయీస్ యూనియన్ ఆఫీసుకి రమ్మని ఆహ్వానించారు.మేమంతా స్కూల్ అయిపోయాక వెళ్ళాము.అందరం ఒకే మాటమీద మా స్కూల్ స్థాపించిన నాయుడమ్మగారి అమ్మాయి విజయలక్ష్మి గారిని సెక్రటరీగా చేస్తే తన తల్లి మొదలుపెట్టిన స్కూల్ కనుక బాధ్యతగా మంచిచెడ్డలు చూసుకుంటారు అని చెప్పాము.రామారావుగారు మామాటని అంగీకరించడంతో విజయలక్ష్మిగారినే మా స్కూల్ సెక్రటరీగా ఎంపిక చేసారు.మరొక విశేషం ఏమిటంటే విజయలక్ష్మిగారు సురవరం సుధాకరరెడ్డిగారి భార్య .ఆమెకూడా మహిళా శిశు సంక్షేమం కోసం సిపిఐ తరపున సమాజసేవ చేస్తున్న వ్యక్తి.ఆమె సెక్రటరీ అయ్యాక స్కూల్ కి వచ్చి పరిస్థితులు గమనించారు. పల్లవి ,ఆషీని తీసుకుని క్రిస్టమస్ సెలవుల్లో విజయనగరం వెళ్ళటానికి డిసెంబర్ 24 సాయంత్రానికి టికెట్లు తీసుకుంది.అయితే తీవ్రమైన తుఫాను హెచ్చరికలు, వర్షం వలన వెళ్ళటం గురించి ఆలోచనలో పడింది.దానికి తోడు కొన్ని ట్రైన్లు కేన్సిల్ అయ్యాయి.ఇక వద్దులే అక్కడ చిక్కుకుంటే మళ్ళా ఆఫీస్ కు వెళ్ళటం కష్టం.అందులోనూ కొత్తగా చేరిన వుద్యోగం అని ప్రయాణం కేన్సిల్ చేసుకుంది.అది మంచిదైంది. డిసెంబర్26న ఎప్పుడూ కనీ వినని రీతిలో 30 మీ ఎత్తు వరకు అలలతో కూడిన భారీ సునామీ ఏర్పడి సముద్రం చుట్టుపక్కల తీరాల వెంబడి ఉన్న గ్రామాలను నాశనం చేసింది, చరిత్రలో అత్యంత ఘోరమైన ప్రకృతి వైపరీత్యాలలో ఒకటిగా గుర్తించబడింది .ఇది ఆసియాలోనే ఇప్పటివరకు నమోదైన అత్యంత శక్తివంతమైన భూకంపం, 21వ శతాబ్దంలో 1900లో ప్రారంభమైనప్పటి నుండి ప్రపంచంలో ఇప్పటివరకు నమోదైన మూడవ అత్యంత శక్తివంతమైన భూకంపమనీ మాధ్యమాలన్నింటిలో వస్తున్న వార్తలను చదివి పల్లవి వాళ్ళు ప్రయాణం కేన్సిల్ చేసుకోవటం మంచిదైందని వూపిరి పీల్చుకున్నాం. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని చాలా గ్రామాలు ధ్వంసమయ్యాయి. కృష్ణా జిల్లా మంగినపూడి , మచిలీపట్టణం బీచ్‌లో సునామీ బీభత్సం సృష్టించిందిట.అదేసమయంలో చిన్నక్క కొడుకు కళ్యాణ్ సైనిక స్కూల్ పనిమీద ఉప్పాడ వెళ్ళాడట.సునామీ రావటానికి ముందు ఉప్పాడ బీచికి కూతురుతో వెళ్ళి సముద్రం అలలు ముందుకు వచ్చేస్తున్నాయని అందరూ పరుగులు పెడుతుంటే పరిగెత్తి వెనక్కి వచ్చేసామనీ, రెండు రోజుల తర్వాత మళ్ళా వెళ్తే ఆ ప్రాంతం బీభత్సంగా వుందనీ ప్రత్యక్షంగా చూసిన సునామీ అనుభవాన్ని చెప్పేసరికి ఒకింత భయం కలిగినా ప్రమాదం తప్పినందుకు వూపిరి పీల్చుకున్నాం. సునామీ బీభత్సం గురించిన వార్తలు దూరదర్శన్ లో చూస్తుంటే 1977 లో వచ్చిన దివిసీమ వుప్పెన గుర్తు వచ్చింది.అప్పట్లో దృశ్య మాధ్యమాలు లేనందున రేడియో వార్తలు, వార్తా పత్రికలే తెలియజేసేవి.తర్వాతెప్పుడో కమల్ హాసన్ దశావతారాలు సినీమాలో ఈనాటి సునామీని చిత్రంలో సందర్భోచితంగా చిత్రించారు. ఇంక స్కూల్ లో టీచర్స్ ఒక్కొక్కరే రిటైర్ అయిపోవటంతో హైస్కూల్ కి అందులోను పదోతరగతికి సబ్జెక్టు టీచర్లు సరిగా లేకుండా అయింది. ఒకసారి కొత్తగా కోచింగ్ సెంటర్ ప్రారంభించిన ఆయన వచ్చి హైస్కూల్ పిల్లల్ని చేర్పించడానికి పిల్లలతో మాట్లాడతానని వచ్చాడు. ఆయనతో మా స్కూల్ పిల్లలు బోలెడు డబ్బుతో కోచింగ్ లో చేరగలిగే వాళ్ళు కాదని చెప్పాము.ఎక్కువమందిని చేర్పిస్తే ఫీజు కన్సెషన్ ఇస్తానని చెప్పటంతో కొంతమంది టీచర్లు కలిసి ఆలోచించాము.ముగ్గురు నలుగురు టీచర్లు కలిసి ఒక పదిమంది ఫీజు కట్టలేని వారికి కట్టాలని నిర్ణయించాము.దాంతో సరియైన సబ్జెక్ట్ టీచర్ లేకపోయినా మరికొందరైనా పాసవుతారనే భరోసా కలిగింది.విద్యార్థులు రెగ్యులర్ గా హాజరు కాకపోతే స్కూల్ కి వచ్చి తెలియజేయమని చెప్పాము. స్కూల్ లో ఉషతర్వాత హెచ్చెమ్ గా ప్రమోషన్ వచ్చిన విజయలక్ష్మికి కేవలం పదినెలలే సర్వీసు వుంది .దాంతో తన సెలవులను వాడుకోవటంతో తర్వాత క్యూలో వున్న నాకు బాధ్యత పెరిగింది . ఆర్టీసీ యాజమాన్యం బిల్డింగ్ పాతబడిందని తమకి అప్పగించమని మాటిమాటికీ వుత్తరాలు పంపుతున్నారు.తాము డబ్బు సేకరించి బిల్డింగ్ కట్టించామని అందువలన దానిపై హక్కు మా స్కూల్ యాజమాన్యానికి చెందిన ఎంప్లాయీస్ యూనియన్ వారిదని వాదన.ఈ రెండింటి మధ్య మా స్కూల్ నలిగి పోవటం జరుగుతోంది.

నడక దారిలో -48

నడక దారిలో -48 మర్నాడు స్కూల్ ఉంది కనుక చీకట్లోనే లేచి హడావుడిగా బాత్రూమ్ లో దూరాను.ముఖం కడుక్కోటానికి బ్రెష్ మీద పేస్ట్ వేసుకొని పళ్ళు తోముకుని బ్రష్ నోట్లో వుంచుకునే టంగ్ క్లీనర్ షెల్ఫ్ లోంచి తీయబోయాను.బ్రష్ నోట్లోంచి జారిపోయింది.పెదాలతో పట్టి వుంచినా జారిపోయింది ఏమిటని ఆశ్చర్యపోయినా ఆలోచించే సమయం లేక పని పూర్తిచేసుకుని వంటింట్లోకి వంట చేయటానికి వెళ్ళాను.ముందుగా అలవాటు ప్రకారం గ్లాసు నిండా నీళ్ళు తీసుకుని తాగబోతే పెదాల చివర నుండి కారిపోతున్నాయి.నాకు ఏమీ అర్థం కాలేదు.ఆలోచించే సమయం లేదు.పని పూర్తి చేసుకుని బాక్స్ సర్దుకుని ,కొంచెం టిఫిన్ హడావుడిగానే తినేసి బయట పడ్డాను.ఆటో ఎక్కి స్కూల్ కి వెళ్ళిపోయాను. ఎప్పటిలాగే రిజిస్టర్ తీసుకుని పదో తరగతి కి వెళ్ళాను. పాఠం చెప్తున్నప్పుడు పెదాలు రెండూ కలిపి వుచ్ఛరించే పఫబభమ అక్షరాలు పలకలేక పోవటం గమనించాను.పిల్లలకు అభ్యాసం లోని లెక్కలు చేయమన్నాను. అంతలో ఇంటర్వెల్ కావటం,టీ వచ్చిందని స్టాఫ్ రూంకి వెళ్ళాను.మళ్ళా టీ తాగుతూంటే పెదాలు చివర కారిపోవడంతో ఆగిపోయి.పక్కనున్న ఉమని, ఎదురుగా వున్న బాలమణిని అడిగాను.వాళ్ళు నా ముఖాన్ని పరిశీలించి పెదాలు పారలైజ్ అయినట్లుంది అన్నారు. వెంటనే హెచ్చెమ్ దగ్గరకు వెళ్ళి వారం రోజులు సెలవు పెడుతున్నట్లు చెప్పాను." నీ సిఎల్స్ అయిపోయాయి. స్పెషల్ లీవు కరెస్పాండెంట్ గారు సేంక్షన్ చేయాలి." అంది.'తనకి నచ్చినవారికి నెలకి మూడునాలుగు రోజులుసెలవు ఎలా సేంక్షన్ చేస్తుంది ' మనసులోకి ఆలోచన వచ్చింది.కానీ ఆలో చించాలనిపించలేదు. లీవు లెటర్ రాసి ఇచ్చి మరో లెటర్ రాసి బేగ్ తగిలించుకుని ఆర్టీసీ ఎంప్లాయీస్ యూనియన్ ఆఫీసుకు వెళ్ళి మా కరెస్పాండెంట్ రామారావుగారిని కలిసి విషయం చెప్తే " ఈ మాత్రం దానికి నా దగ్గరకు ఎందుకమ్మా రావటం అటెండర్ని పంపకపోయావా? రెస్ట్ తీసుకో " అని లెటర్ మీద సంతకం పెట్టి ఇచ్చారు.దానిని నాతో వచ్చి అటెండర్ కి ఇచ్చి పంపించి ఆటొ ఎక్కి ఇంటికి వెళ్ళాను. వీర్రాజు గారికి విషయం చెప్తే పొనుగోటి కృష్ణారెడ్డి గారికి ఫోన్ చేసి చెప్పారు.సాయంత్రం సైదాబాద్ పోస్టాఫీసు దగ్గర ఒక న్యూరో డాక్టర్ క్లినిక్ వుంది.అక్కడకు వెళ్ళాము. బీపీ ఎక్కువగా వుండటం వలనా,చెవిలోకి చల్లగాలి ప్రవేసించటం వలన ముఖపక్షవాతం వస్తుందనీ డాక్టర్ చెప్పారు. స్టెరాయిడ్స్ టాబ్లెట్స్ రాసి ఒక్కో వారం డోసు తగ్గిస్తూ మూడు వారాలు వాడమన్నారు.పెదాలకూ, ముఖానికి చెందిన వ్యాయామం చెప్పారు.ఒకవారం తర్వాత ఎలావుంటుందో చెప్పమన్నారు. అదే విధంగా ఫేషియల్ ఎక్సర్సైజ్ చేస్తూ మందులు వాడే సరికి ఒక వారానికే చాలా వరకూ తగ్గింది. వారాంతానికి పల్లవి వాళ్ళు తిరుపతి నుండి వచ్చారు.నా అనారోగ్యం తెలిసి పల్లవి బాధపడింది.పర్వాలేదు తగ్గిందని చెప్పాను. తిరిగి పల్లవి కుటుంబం అమెరికా వెళ్ళిపోయారు.మళ్ళా మేము మా కార్యక్రమాలు యథావిధిగా షరామామూలే. వారం అయ్యాక నేనూ స్కూల్ కి వెళ్ళిపోయాను.నాకు స్కూల్ అసిస్టెంట్ గా ప్రమోషన్ రావటం హెచ్చెమ్ జీర్ణించుకోలేక స్కూల్ లో అన్యాపదేశంగా ఏవైనా విసుర్లు అంటున్నా నేను పట్టించు కోవటం మానేసాను.టైముకు వెళ్ళి నాపని నేను చేసుకుంటున్నాను. మరో రెండు నెలలు గడిచాయి. ఆరోజు అజయ్ పుట్టినరోజు అని సాయంత్రం స్కూల్ నుండి వచ్చాక వీర్రాజు గారూ నేనూ కంప్యూటర్ సెంటర్ నుండి ఇంటర్నేషనల్ కాల్ చేయటానికి వెళ్ళాము.పల్లవి తీసింది.మేము విషెస్ చెప్పాలని ఫోన్ చేసినట్లు చెప్పాను.అయితే పల్లవి "అజయ్ లేడు .బిజీగా వున్నాం . తర్వాత ఫోన్ చేస్తానని పెట్టేసింది. ఎవరినో భోజనాలకు పిలిచారేమోలే అనుకున్నాము. మర్నాడు సాయంత్రం పల్లవి మామగారు ఫోన్ చేసి అజయ్ కి బాగులేదని హాస్పిటల్ లో చేర్చారని చెప్పారు.మా ఇద్దరికీ ఏమిటో అర్థం కాలేదు.పుట్టినరోజు భోజనం వలన ఏమైనా ఇబ్బంది ఏమో అనుకున్నాం.పల్లవి నుండీ ఫోన్ లేదు.ఆ మర్నాడు ఫోన్ చేసి " అజయ్ కి ఆపరేషన్ చేయాలని డాక్టర్లు చెప్పారని,అయితే సక్సెస్ కావచ్చు,లేదా జీవితాంతం డిజేబుల్ కావచ్చు అన్నారని " చెప్పింది." మీరేమీ కంగారు పడకండి " అని తిరిగి మాకే ధైర్యం చెప్పింది. మా ఇద్దరికీ కాళ్ళూ చేతులు ఆడలేదు.రాత్రంతా కంటిమీద కునుకు లేదు.ఆపరేషన్ అయిందా? ఏమయింది? ఇదే ఆలోచన. మర్నాడు ఉదయం యథావిధిగా లేచి వంటకి అన్నీ సర్దుకుని.ఉప్మాకోసం రవ్వ వేయిస్తున్నాను. ఉషకి,ఉమకి ఫోన్ చేసి స్కూలుకు సెలవు పెడుతున్నట్లు చెప్పాను.ఇంట్లో వుంటే మరీ బెంగగా వుంటుందేమో స్కూల్ కి వచ్చేయ్ రాదా అంది ఉమ.కానీ వీర్రాజుగారు ఒక్కరే వుంటారు కదా అని చెప్పాను.ఆ ఫోన్ పెట్టేసిన మరో నిమిషానికి మళ్ళా రింగయ్యింది. చిన్నన్నయ్య ఫోన్ చేసి అజయ్ చనిపోయాడని,అతని తండ్రి ఫోన్ చేసాడని చెప్పాడు.అంతే కుప్ప కూలిపోయాను.అంతలోనే మాకన్నా ముందే వార్త అందిన చిన్న మరిది,తోటికోడలు వచ్చారు. ఇద్దరు పిల్లలు దూరమైనా మా ప్రాణాలు పల్లవి మీదే పెట్టుకుని బతుకుతున్నాము.ఆ పిల్ల సప్తసముద్రాలకవతల తెలియని చోట ఎలా వుందో? మాకు కాళ్ళు చేతులు ఆడలేదు. పొనుగోటి కృష్ణారెడ్డి,నాళేశ్వరం శంకరం మొదలైన ఆత్మీయ మిత్రులు వచ్చారు. ఆ రోజంతా స్మశాన నిశ్శబ్దం.అమెరికా నుండి ఫోన్ వచ్చింది.కాని పల్లవి కాదు అజయ్ చెల్లెలి భర్త విషయం చెప్పాడు.పల్లవికి ఒకసారి ఫోన్ ఇవ్వమంటే నిద్రపోతోంది.అన్నాడు. మేము అమెరికా వెళ్ళాలా? వాళ్ళే వస్తున్నారా ఏమీ తోచని తనం. మర్నాటికి మళ్ళా ఫోన్- అక్కడే అన్ని కార్యక్రమాలు చేసేస్తున్నామని.అప్పుడు కూడా పల్లవికి ఫోన్ ఇవ్వలేదు.పల్లవి ఎలా వుంది అంటే పడుకోనుంది అని చెప్తున్నారు.అక్కడ ఏం జరుగుతుందో తెలియదు. ఆ తర్వాతి రోజు కార్యక్రమం పూర్తి చేసిన తర్వాత పల్లవి మాట్లాడింది.కాని వెంటనే కట్ చేసారు.నాకు అంతా అయోమయంగా అయిపోయింది. పల్లవి ఆడబడుచు భర్త ఫోన్లో మాట్లాడుతూ అక్కడ పల్లవి వాళ్ళు ఇల్లు ఖాళీచేసి వాళ్ళంతా బయలుదేరి విజయనగరం వస్తున్నారని,మధ్యలో హైదరాబాద్ లో ఒక మూడు గంటలు వెయిటింగ్ ఉందని,అక్కడ పల్లవి సూట్కెసులన్నీ ఎవరైనా వచ్చి కలెక్ట్ చేసుకోవాలని చెప్పాడు. వాళ్ళు విజయనగరం వచ్చే రోజుకు చేరేలా మేమిద్దరం,చిన్న మరిది, వీర్రాజు గారి మిత్రుడు సత్యనారాయణ,హైమా విజయనగరం కి బయలుదేరాం.పల్లవి సామాను ఎయిర్ పోర్ట్ కి వెళ్ళి పొనుగోటి కృష్ణారెడ్డి, నాళేశ్వరం శంకరం కలెక్ట్ చేసుకొని ఇంటికి చేర్చడమే కాక వాటికి కాపలాగా మేము వచ్చేవరకూ మా ఇంట్లోనే పడుకుంటామన్నారు. విజయనగరంలో స్టేషన్ కు దగ్గరగా హొటల్ లో మూడూ రూములు బుక్ చేయమన్నాము.దారిలో రాజమండ్రి లో వీర్రాజు గారి బాల్య మిత్రుడు ప్రకాశరావు కూడా కలిసి మాతో వచ్చాడు. హొటల్ లో ఫ్రెష్ అప్ అయ్యి పల్లవి మామగారు రామారావు గారింటికి వెళ్ళాము.నన్ను చూడగానే దగ్గరకు వచ్చి "మీకు అన్యాయం చేసాను క్షమించండి" అన్నాడు కళ్ళనీళ్ళు పెట్టుకుని. క్షమించడం ఏమిటో అర్థం కాలేదు కానీ నేను దుఃఖంలో పట్టించుకోలేదు.తిరిగి హొటలుకు వచ్చేసాము.అక్కడకే అక్కలు ఇద్దరూ,వాళ్ళ పిల్లలూ,పెద్దన్నయ్య వచ్చి కలిసారు. మర్నాడు ఉదయం స్నానాలు, టిఫిన్స్ ముగించి , మధ్యాహ్నం కూడా కాస్తంత తిని తర్వాత రామారావు గారింటికి మేమంతా వెళ్ళాము. మధ్యాహ్నానికి పల్లవీ,ఆషీ,పల్లవి ఆడబడుచు,ఆమె భర్తా వచ్చారు. పల్లవిని చూడగానే దుఃఖం పొంగి వచ్చింది.పల్లవిని దగ్గరకు తీసుకున్నాను." అమ్మా ఆషీ ఎదురుగా ఏడవకమ్మా" అన్న పల్లవి మాటకి నిశ్చలనమైపోయాను.పల్లవిని చూస్తే దుఃఖం గడ్డకట్టి నిలువెల్లా శిలగా మారినట్లుకనిపించింది.అంతే నేనూ శిలనైపోయి ఆషీని ఎత్తుకున్నాను. తర్వాత రెండు రోజులకే చిన్నన్నయ్య కొడుకు భారవి పెళ్ళి విజయవాడలో జరుగుతుంది.అందుకని చిన్నక్క , పిల్లలూ వాళ్ళ కుటుంబాలు,పెద్దన్నయ్య కుటుంబం మర్నాడు విజయవాడకి బయలుదేరిపోయారు.నా మరిది కూడా కూడా హైదరాబాద్ కి బయలుదేరి పోయాడు.ఆ తర్వాత కుటుంబంతో పెళ్ళికి విజయవాడ వెళ్తామన్నాడు.నాకు సాయంగా వుండటానికి పెద్దక్క పెళ్ళికి వెళ్ళనంది.పెద్దక్క కూతురు శ్రీదేవీ,ఆమె భర్త పల్లవికి సాయంగా వున్నారు. మర్నాడు దినాలకోసం అందరికీ పనులు పురమాయిస్తున్న రామారావుగారితో "రేపు మీ పూజలేవో మీరు చేసుకోండి.కానీ ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ పల్లవికి ఏమీ చేయటానికి ప్రయత్నించవద్దు "అని ప్రకాశరావుగారి చేత చెప్పించాను.ఆయన సరేనన్నారు. ఆ రాత్రికి రామారావు గారింట్లోనే మేమూ,హైమా వుండిపోయాము.ఆ రాత్రి పడుకున్న సమయంలో రామారావుగారి తమ్ముడి భార్య వచ్చి నన్ను లేపి పల్లవి ఫొటో,జాతకం కాగితం నాకు ఇచ్చింది.ఇంత జరిగాక ఆ సమయంలో ఆవిడ అవి ఇవ్వటం ఎంత దుఃఖం వచ్చిందో అంత కోపం కూడా వచ్చింది.ఎప్పటిలాగే అన్నీ దిగమింగి అవి తీసుకుని బేగ్ లో పెట్టుకున్నాను.నిజానికి వాళ్ళే అవి చింపుతే చింపినా పర్వాలేదు కానీ ఇలా ఇవ్వటంలో అర్థమేమిటి.పల్లవి దురదృష్టజాతకురాలని ఎత్తిపొడవటమా? కళ్ళలో పొంగిన నీరు కళ్ళతోనే ఇగిరి పోయాయి. నాకు ఈ దశదినకర్మలు చేయటం నచ్చదు.మమ్మల్ని వాళ్ళు పాల్గొనేలా చేయకుండా వాళ్ళే చేసుకున్నారు.పల్లవి లోపల బెడ్ రూములో వుంది ,పెద్దక్క కూతుళ్ళు ఇద్దరూ తన దగ్గరే వున్నారు.మౌనంగా ఆషీని ఒడిలో కూర్చోబెట్టుకొని శూన్య హృదయంతో ఆ కార్యక్రమం చూసాను.వీర్రాజుగారి మనసులో ఏముందో కూడా తెలియదు. ఆ సాయంత్రం ఆషీని,పల్లవిని మాతో హొటలుకు తీసుకెళ్తామని, అటునుంచి అలాగే హైదరాబాద్ ఆ మర్నాడు వెళ్తామన్నాము. అక్కయ్య ఓసారి పల్లవిని గుడికి తీసుకువెళ్ళి అటునుంచి వాళ్ళింటికి రమ్మని చెప్పింది.అలాగే పల్లవీ,ఆషీ,నేనూ , వీర్రాజుగారు కలిసి అమ్మవారి గుడికి వెళ్ళి పెద్దక్క ఇంటికి వెళ్ళి తిరిగి హొటలుకి వచ్చేసాము.మరిది వెళ్ళిపోయాడు కనుక వీర్రాజు గారు, ప్రకాశరావుగారు ఒక రూము షేర్ చేసుకున్నారు.పల్లవీ,ఆషీ నేను ఒక రూములో పడుకున్నాము.ఆషీ ఈ హడావుడులకు అలసిపోయి తొందరగా నిద్రపోయింది. అప్పుడు పల్లవి ఒక్కొక్క విషయమే గుండెల్లోంచి తీసి చెప్తూ వుంటే నేను స్తంభించి మూగదానిలా అలా వుండిపోయాను. అజయ్ బాత్ రూమ్ లో ఆ రాత్రి పెద్ద రక్తపు వాంతి చేసుకుని పల్లవిని లేపి అంతకుముందు జరిగిన ఆపరేషన్ ఫైల్ ఎక్కడుందో చెప్పి అంబులెన్స్ ను పిలవమని చెప్పాడట.హాస్పటల్లో డాక్టర్లు పల్లవిని పిలిచి అంతకుముందు చేసిన ఆపరేషన్ గురించి చెప్పి అది వన్ టైమ్ ఆపరేషన్ అనీ పదేళ్ళే లైఫ్ పిరియడ్ అనీ రెండవసారి ఆపరేషన్ చేసినా లాభం లేదని చెప్పారట.అంతే కాక ఈ విషయం నీకు ముందు తెలుసా తెలియదా అని అడిగారట. " అమ్మా నీ పెంపకం వల్లే ఆ సమయంలో తట్టుకొని నిలబడగలిగాను" అని చెప్తుంటే నాకు గుండె పట్టేసినట్లు అయిపోయింది. పల్లవి పెళ్ళి అయిన మొదటిరాత్రి అయ్యాక నాతో "అజయ్ కి భుజం మీదుగా ఆపరేషన్ అయిన గుర్తు వుంది " అని చెప్పినది గుర్తు వచ్చింది.అయితే సాధారణంగా పడిపోయి చర్మం చిట్లి ఏవో కుట్లు పడి ఉంటాయి అనుకున్నాను.కాని ఇంత జరిగిందనేది వూహించలేదు. రెండురోజుల క్రితం రామారావు నన్ను చూడగానే " మీకు అన్యాయం చేసాను " అంటూ క్షమాపణలు ఎందుకు కోరాడో అర్థం అయింది. తర్వాత పెద్దన్నయ్య కలిసి " విషయం తెలియగానే రామారావు ఇంటికి వెళ్ళాను.అప్పుడే వచ్చిన ఎవరితోనో అజయ్ పన్నెండేళ్ళన్నా బతుకుతాడనుకున్నాను.కానీ డాక్టరు అన్నట్లు పదేళ్ళే బతికాడు అని చెప్తుంటే విన్నాను.మీకు పెళ్ళికి ముందు చెప్పలేదా " అని అన్నాడు. అమెరికాలో అయితే మళ్ళా ఆపరేషన్ జరిగినా బతుకుతాడేమోననే వాళ్ళని బలవంతంగా అమెరికా పంపించి వుంటారనిపించింది. మాకు ఒక్కగానొక్క పిల్లని తెలిసీ, వాళ్ళకి అంతా తెలిసీ ఎంత మోసం చేసారు.అంతగా పెళ్ళి చేయాలనుకుంటే ఏ అనాధ పిల్లనో తెచ్చి చేసి ఇంట్లో పెట్టుకోవచ్చు కదా ! నాకు పల్లవిని ఎలా ఓదార్చాలో కూడా తెలియలేదు.అయినా రాతి శిల్పంలా మారిపోయిన ఆ పిల్లని నేను ఓదార్చేదేమిటి? నేనుకూడా శిలనైపోవటమేతప్పా. చిన్నన్నయ్య తన స్నేహితుడు, రామారావు గారి బంధువు అయిన సూర్యప్రకాశరావు ద్వారా వచ్చిన సంబంధం ఇది.మరి ఈవిషయం చిన్నన్నయ్యకి తెలుసా?ఇప్పుడు చిన్నన్నయ్యకీ,నాకూ దూరం ఏర్పడింది.సమాధానం తెలుసుకో వీలులేని ప్రశ్న. అయితే నాకు ఒక సంశయం గుండెని కలత పెడుతూనేవుంది.దాంపత్యం అనేది ఇద్దరిమధ్య నమ్మకం అనే పునాది మీద నిలుస్తుంది.అజయ్ ఈ విషయం పల్లవికి ముందు వివరంగా చెప్పాడా,లేదా ? పల్లవిని అడగలేని ప్రశ్న. నాకు మనసుఅంతా గందరగోళంగా అయిపోయింది.తర్వాత ఏమిటి అనేది తోచలేదు.కోర్టుకు వేస్తేనో అని ఒకసారి అనిపించింది.కానీ పిల్ల జీవితాన్ని రచ్చ చేసుకోవటం నాకు నచ్చలేదు.అలాగే కలత నిద్రతోనే రాత్రి గడిచి పోయింది. మర్నాడు మధ్యాహ్నం ట్రైనుకి హైదరాబాద్ బయలుదేరాము.కాని మేము చేరేది మంగళవారం అనీ, ఆ రోజుకి హొటల్ లో దిగి మర్నాడు ఇంటికి వెళ్ళమని చాలా మంది చెప్పారు.మాకు అటువంటి నమ్మకాలు లేకపోయినా ఆ పరిస్థితిలో ఏమీ ఆలోచించేలా లేము.అందుకని హైదరాబాద్ చేరాక అప్పటికే కృష్ణారెడ్డిగారూ,శంకరంగారూ కోఠీలోని హరిద్వార్ హొటల్ లో తీసుకున్న రూములలో దిగాము. కృష్ణారెడ్డి, నాళేశ్వరం శంకరం హొటలుకి వచ్చి కలిసారు.మర్నాడు ఇంటికి చేరాము.ఒక నాలుగురోజులు సెలవు పెట్టాను.బాగా దగ్గరవాళ్ళని తప్పితే కొంతమంది పరామర్శకి వస్తానని ఫోన్ చేస్తే ఈ విషయం ప్రస్తావించకుండా అయితేనేం రమ్మని నేను చాలా ఖచ్చితంగా చెప్పేసాను.

విశాఖ హోరు విన్పించే ఎన్నెమ్మకతలు

~విశాఖ సముద్ర హోరు వినిపించే ఎన్నెమ్మ కతలు~ కథానికా సాహిత్యంలో ఖదీర్ బాబు 'దర్గామిట్ట కతలు', సోమరాజు సుశీల 'ఇల్లేరమ్మ కతలు', నామిని 'సినబ్బ కతలు', 'మిట్టూరోడి కతలు' ఈ విధంగా చాలా వచ్చాయి. నిడదవోలు మాలతి కూడా అదే కోవలోనే ఉత్తమ పురుషలో తన పేరులోని ఎన్.ఎమ్.లను కలిపి 'ఎన్నెమ్మ కతలు'గా తన అనుభవాలు, జ్ఞాపకాలు నెమరువేసుకుంటూ తన బ్లాగులోనే మొదట్లో 'ఊసుపోక' పేరుతో రాసుకున్న వాటినే ‘ఎన్నెమ్మకతలు' పేరుతో అయిదు సంపుటాలుగా కూర్చుకున్నారు. వీటికి ప్రేరణ పురాణం సుబ్రహ్మణ్యశర్మ 'ఇల్లాలి ముచ్చట్లు', లత 'ఊహాగానం' అంటుంది మాలతి. సాధారణంగా ఇటువంటివి చాలావరకూ బాల్యజ్ఞాపకాలనో ఆత్మకథలుగానో కాదు, రచయిత్రి తన జీవన ప్రయాణాన్ని వెనక్కి తిరిగి చూసుకోవటం. అందుకే కథాకాలంనాటి సామాజిక, ఆర్థిక, రాజకీయ, సాహిత్యాంశాలతో ముడిపడ్డ జీవితాన్ని ఉత్తమ పురుషలోనే రాయటం సమంజసంగానే ఉంది. వీటిని కతలుఅన్నా ఎక్కువగా స్కెచ్ లుగా, గల్పికల్లాగా, మ్యూజింగ్సులాగా ఉన్నాయి. కొన్నిమాత్రం పాత్రలతో, సంభాషణలతో కథాత్మకంగా అనిపిస్తాయి.ఎక్కువవాటిలో తారకం, పొన్నమ్మాళ్, సంద్రాలు పాత్రలు కనిపిస్తాయి. వీటికి ముందుమాట రాసిన ఎస్. నారాయణస్వామి “ఈ కథల్లో అంతర్లీనంగా ఉన్న సామాజిక విలువ ఇంకో ఎత్తు, ఈ ఎన్నెమ్మ కతలు ముఖ్యమైన సోషల్ డాక్యుమెంటరీలు. ఈ కథలు ప్రత్యేకమైన అనుభవ సముదాయానికి సాక్షర సాక్ష్యాలు" అంటారు. ఇల్లాలు ముచ్చట్లలోలాగే హాస్యం, వ్యంగ్యమే తన కతల్లోకూడా ప్రధాన రసాలైనా కరుణ, సానుభూతి, కథాచితుగా ఎత్తిపొడుపూ, సాహిత్యపరమైన విశ్లేషణాకూడా రాసానంటుంది మాలతి. అవసరమైనపుడు చక్కని ఆరుద్ర కూనలమ్మ పదాలో, రాయప్రోలువారి గేయమో, సుమతీ శతకమో, భాగవత పద్యమో, పాణినీ పద్యమో ఏదో ఒక ఉటంకింపుని పొదిగి, తాను చెప్పదలచుకున్న అంశానికి బలాన్ని ప్రోదిచేసింది రచయిత్రి. మొదట్లో ముళ్ళపూడి, రావిశాస్త్రి, మునిమాణిక్యం, భమిడిపాటి, భానుమతి మొదలైన వారి రచనలు ఎక్కువగా చదవటంవలనకూడా ఆ ప్రభావం వల్ల ఆ ధోరణిలో రాసిందని అనుకోవచ్చు. ఎన్నెమ్మ కతలులో రచయిత్రికి ఎవరిమీదైనాగానీ, ఏ అంశం మీదైనా గానీ ఖచ్చితమైన అభిప్రాయం చెప్పవలసి వచ్చినప్పుడో, ఎదుటివారి అభిప్రాయాన్ని ఖండించవలసి వచ్చినప్పుడో గొంతు పెగలకపోతే సంద్రాలు పాత్ర హఠాత్తుగా ప్రత్యక్షమైపోతుంది. అమెరికా వచ్చినా సంద్రాలు యాస మారదు, తీరుమారదు. కుండబద్దలు కొట్టినట్లు దెబ్బలాడాలన్నా రచయిత్రికి సంద్రాలే దిక్కు 'అక్షరం పరమం పదం'లో సంద్రాలు కథ చెప్తారు రచయిత్రి. సంద్రాలు జాలరి యింట పుట్టిన చిన్నదైనా, చేపలమ్మకుండా కూరగాయలు అమ్ముతుంది. ఒకసారి ఒక దొరబాబు వచ్చి 'అందరూ మనుషులే. అందరిలో గిల్లితే ఒకే రక్తం కారతది. మా మతంలో చేరు. గుడ్డలు పెడతం. వణ్ణం పెడతాం. మాతో సమానంగా కూచోపెడతాం' అంటే ఇంట్లో చెప్పింది. కానీ వాళ్ళత్త నువ్వెళ్ళితే వెళ్ళు. మేం రాం అంటే వెళ్ళిపోయింది సంద్రాలు. కానీ అక్కడా అదే దాసరికం. ఏ రాయైతేనేం పళ్ళూడగొట్టుకోడానికి అని తిరిగి వచ్చేసింది. 'అమ్మని మార్చేసుకోగలమా? మరేయమ్మా మనమ్మ కానేదు' అంటుంది. కానీ తిరిగి వచ్చేసరికి దాని మొగుడు మరొకర్తిని తెచ్చుకున్నాడు దాంతో కనిపించే బస్సెక్కి సింహాచలం సివార్ల జిగినీ సాయిబుని చేరింది సంద్రాలు. కానీ అలా ఖాళీగా కూర్చోవటం ఇష్టంలేక కూరమొక్కలు పెట్టి పెంచి 'నానూ ఓమడిసిన'ని గర్వంగా తలెత్తుకు తిరుగుతుంది. ఈ కథల్లో సంద్రాలు మతాతీత వ్యక్తిగా, నిజానికి గొప్ప స్త్రీవాదిగా, ఆత్మవిశ్వాసం మెండుగా కలిగిన నిలువెత్తు వ్యక్తిత్వం గల మనిషిగా సజీవమైన పాత్రగా రూపొందింది. మాలతి రచనలన్నీ చదివేసరికి చాలామంది పాఠకుల దృష్టిని ఆకట్టుకుంటుంది. ఒక మనిషి వ్యక్తిత్వాన్ని తీర్చిదిద్దేది కేవలం చదువు మాత్రమేకాదు అనుభవాలే సానపెడతాయి అని సంద్రాలు చేత వ్యక్తపరచిన అభిప్రాయాన్ని తెలియజేస్తుంది ఈ రచయిత్రి. ఎన్నెమ్మ కతలులో నిజానికి అవి కథలనీ చెప్పలేము. కానీ అవి ఒక అంశం గూర్చి కూలంకషంగా, నిజాయితీగా, నిర్భీతిగా చెప్పే కబుర్లు. ఆ సందర్భంలో తెలుగుభాష గురించి కబుర్లలో అమెరికన్ ఇంగ్లీషు, బ్రిటీష్ ఇంగ్లీషు, ఇండియన్ ఇంగ్లీషే కాక హింగ్లీషు (హిందు+ఇంగ్లీషు), తెంగ్లీషు (తెలుగు+ ఇంగ్లీషు) కూడా కలిపి మాట్లాడటాన్ని ఖండిస్తారు. బ్లాగర్లకు క్షమాపణ చెబుతూనే "తెలుగు, సంస్కృతం, ఇంగ్లీషు, ఉర్దూ కలిసిన సంకర భాష ఎంత ప్రాచుర్యంలోకి వచ్చిందో తెలుసుకోవటానికి బ్లాగులు చాలు' అని విమర్శించారు. మరో ముఖ్యమైన విషయం చెప్పటం గమనార్హం. మాలతి అమెరికా వచ్చిన కొత్తలో అమెరికా ఇంగ్లీషుని ఇంగ్లీషులోనే అర్ధం చేసుకునే దిశలో తెలుగు మర్చిపోవటం జరుగుతుందని అర్థమై, తెలుగు పుస్తకాలు పట్టి పట్టి చదవవలసి వస్తుందని గ్రహించానని, అప్పుడే ఈ భాషాదాస్యం నుండి విముక్తి కోసం 'తూలిక' బ్లాగు మొదలుపెట్టాననీ, తూలిక ఆవిర్భావానికి ఇదే నిజమైన కారణంగా చెప్పింది. ఎన్నెమ్మ కతలులోని 'మరో ఏడు, మళ్ళీ ప్రతిజ్ఞలు', 'మధురవాణి కూర్చిన నూతన సంవత్సరాగమనం' -ఇ-పుస్తక సంకలనంలో చోటు చేసుకున్నాయి. 'గుర్రం ఎగరావచ్చు' కతని లలిత అనే మిత్రురాలు 'తెలుగు4కిడ్స్' సైటులో బొమ్మల కథగా రూపొందించగా చాలామందిని ఆకర్షించింది. దాంతో మాలతి మరిన్ని పిల్లల కథల్ని రాసారు. 'సుప్రసన్న వదనం లేక ఏంచూసుకుని ఆ..' అన్న కథలో రచయిత్రి టీవీలో ప్రసారమయ్యే కోర్టు టీవీలోని 'జడ్జి జోడీ' షో చూడటం యిష్టం. అందులో చూపించే వ్యక్తుల మధ్య విచ్ఛిన్నమైపోతున్న మానవ విలువలు, కుటుంబ సంబంధాలు, ఒకరినొకరు దోచుకోవటం చూసి దేశంలో నీతిమంతులే లేరా అని టీవీ చూడటం మానుకుని, వాకింగుకి వెళ్ళినప్పుడు కనిపించే మనుషులను పరిశీలించి 'ఇంకా మామూలు మనుషులు' ఉన్నారని సంతోషిస్తుంది. రకరకాల ఛానల్స్లో వస్తున్న ధారావాహికలు చూస్తున్న వారిలో కలిగించే ప్రభావాలపై సంధించిన ఒక అస్త్రం ఈ కథ. మనం పాజిటివ్ ఆలోచించాలంటే ఒక్కొక్కప్పుడు ఇటువంటి నెగెటివ్ అనుభవాలుకూడా అవసరమేనని చెప్పటానికే కుట్రలు, కుతంత్రాల ధారవాహికలు చూపిస్తారనే ఆలోచన పాఠకులకుకూడా కలిగిస్తుంది రచయిత్రి. ఒక్కొక్కప్పుడు తాత్వికదృక్పథంతో తనలోకి తాను చూసుకుంటుంది. రచయిత్రి. ఆ సందర్భంలో ప్రశ్న మొదటి భావన అనుకుంటే మార్పుకి మూలం ప్రశ్నే కదా. సుఖదుఃఖాలు, మంచీ చెడూ అంటూ బేరీజు వేసుకోకుండా ఆలోచించలేమా? అని ప్రశ్నించుకుంటుంది. ప్రకృతిలో శూన్యం అసంభవం అయినట్లే మెదడుకూడా శూన్యం భరించలేదు అంటుంది ఒక కథలో. ఆలోచనలు స్వయంభువులని అందుకే ఊపిరి ఉన్నంతవరకూ వస్తూనే ఉంటాయనీ, కనుకనే జపతపాలు చేసేటప్పుడు ఓంకారమో, దేవుని పేరో జపిస్తారనుకుంటాను అని ఒక మ్యూజింగ్ లా కొన్ని రచనలు చేసింది. ఒక్కోసారి నా సందేహాలకు సమాధానాలు వెతుక్కోడానికే కథ రాస్తానంటుంది. మాలతికి ఛాలెంజ్ కావాలి. అదే తనను నడిపించే శక్తి అంటుంది. ఛాలెంజ్ లేకపోవటమే వృద్ధాప్యం అంటుంది. చదువు, సంసారం, పిల్లల్ని పెంచి లోకంమీద వదిలేయటం, ఉద్యోగ విరమణ అన్నీ అయిపోయాక మరేపనీ లేకపోయాక కలిగే నిరీహే వృద్ధాప్యం అని తన ఎన్నెమ్మ కతలులో ప్రకటిస్తుంది. మొక్కలైనా, పిల్లలైనా వాటి మానాన వాటిని పెరగనివ్వాలి. పిల్లలుగానీ, మొక్కలుగానీ ఎదుగుతుంటే ఆనందించటమే తన అభిమతంగా చెప్తుంది. జీవితాన్ని వెనక్కి తిరిగి చూడటం ఎందుకో చెప్తుంది ఒక కతలో, 'అదొక మధురస్మృతి అని కాదు. మనం ఎక్కడ నుండి వచ్చామో తెలుసుకోవటం కోసం. గతం తెలిస్తే తప్ప భవిష్యత్తు దిద్దుకోలేం. అమెరికానో, రష్యానో, బ్రిటనో గొప్ప చరిత్ర సృష్టించిందనీ; వారి చరిత్ర, సాహిత్యం, సంగీతం తెలుసుకొని ఆనందించే ఉత్సాహంలో మనకీ ఓ చరిత్రా, సంగీతం, సాహిత్యం - ఉన్నాయని గుర్తించక పోవటం శోచనీయం' అంటుంది. వారంటీల పేరు మీద వదల్చుకునే డబ్బుతిప్పలు మీద హాస్యస్ఫోరకంగా రాసింది. బుద్ధి కర్మానుసారిణీ అన్నట్లు మనసుకి ఏం కావాలో అదే బుద్ధికి డిక్టేటు చేస్తుందంటుంది మరో సందర్భంలో, యాదృచ్ఛికంగా తెలుగు4కిడ్స్ మాలతి సామెత కథను బొమ్మలతో పెట్టేసరికి చిన్నపిల్లల కథలు రాయగల రచయితనయ్యానని గర్వంగా చెప్పుకుంటుంది. దాంతో తెలుగు మాట్లాడే పిల్లలు కనిపించారనీ, తెలుగు నేర్చుకుంటున్నవాళ్ళు కనిపించటంతో తెలుగు కనిపించదని బాధపడటంలో తనదే పొరపాటని నిజాయితీగా ఒప్పుకుంటుంది 'గుర్రం ఎగరావచ్చు' కథలో, ఈ కాలం పిల్లల దృష్టిలో వస్తా అనగానే వచ్చేయటం, చేస్తా అనగానే చేసేయటం, చెప్తా అనగానే చెప్పేయటం, ఆధునిక లక్షణం కాదు అంటుంది గోడమీద 'రేపు'అని రాసేవాటిలో, రాస్తా అనగానే రాసేయటంకూడా' చేర్చాలేమోనని చివరలో చెణుకు విసురుతుంది. రేపటి పౌరులు తెలుగు చక్కగా మాట్లాడుతారు, రాస్తారు, చదువుతారు అని నమ్మిన మాలతి తన తెలుగు తూలిక వెబ్సైటులో 'బాలతూలిక'కి కూడా ఒక పేజీ కేటాయించి బాలకథలు రాసింది. బ్రహ్మదేముడు ఆడదాన్ని తయారుచేసి వంటింట్లో కలలుకంటూ పడి వుండు అని పారేసాడేమోమరి అని స్త్రీవాదిలా ప్రకటిస్తుంది. మాలతి తాను స్త్రీవాదిని కాదని చెప్పుకున్నా అనేక రచనలలో ఆ భావప్రకటన కనిపిస్తుంది.ఈమె అతివాది కాదుకానీ స్త్రీ చైతన్యస్ఫూర్తి కలిగి ఉందని ఖచ్చితంగా చెప్పొచ్చు. 'కలలు-నిజాలు' అనే రచనలో రచయిత్రి కావాలనే కల చిన్నప్పటి నుండి తనలో ఎలా వేళ్ళూనుకుందో వయోక్రమంలోనే కథనం చేసింది. ఇది చాలామంది రచయిత్రులకు అనుభవైకవేద్యమే. 'నవ్వొచ్చినప్పుడు చెప్పు'లో హాస్యం గురించి చాలారకాలుగా వివరించింది. హారర్ సినిమాలు తీసే హిచ్కాక్ ఒక ఇంటర్వ్యూలో 'భయం హాస్యానికి మూలం' అన్నమాట మాలతికి ఆలోచనలు రగిలిస్తాయి. ఇటీవల కోతిచేష్టలు, వెక్కిరింతలూ, బూతుహాస్యంగా మారటాన్ని గురించి చాలా కలవరపడుతుంది. ఎన్నెమ్మకతలు కొన్ని మ్యూజింగ్స్గా, భావవల్లరిలాగో రాసినా కొన్నింటిలో పాత్రలు ఉంటాయి. డాక్టరు కావచ్చు. మిత్రులు కావచ్చు, ఇరుగు పొరుగు, వాకింగ్ మిత్రులు, ఇలా వచ్చే అనేక పాత్రలే కాకుండా ఎక్కువ వాటిలో- అందులోనూ సాహిత్య చర్చలతో కథనం నడిపినప్పుడు - ఎక్కువగా తారకం, సంద్రాలుతోనే తన మనసులోని అభిప్రాయాలని సంభాషణలు, సంఘర్షణలు, చర్చలు రూపంలో వెల్లడిస్తుంది రచయిత్రి. అందులో సాహిత్యానికి సంబంధించిన చర్చల సారాంశం తెలియజేయవలసిన అవసరం ఉంది. వ్యక్తులు లేని కుటుంబాలు లేనట్లే, కుటుంబం లేని సమాజం లేదు. రచయిత్రులు కుటుంబ జీవనాన్ని ఎన్నుకున్నారు. ఆ పరిధిలో కుటుంబ సభ్యుల మధ్య వుండే పరస్పర సంబంధాలూ, సంఘర్షణలూ, ఆర్థిక పరిస్థితులు సమకాలీన సమాజంలో అన్యాయాలూ, అక్రమాలూ, మధ్యతరగతి మనస్తత్వాలు, అవకతవకలు, తాత్త్విక చింతనలూ ఆవిష్కృతం చేసారు. అంచేత రచయిత్రుల రచనలు విమర్శించాలంటే కూలంకుషంగా పరిశీలించి, వారు తీసుకున్న వస్తువు ఆవిష్కృతమైందా లేదా అనేది ఒక కతలో అరవయ్యవ దశకంలోని రచయిత్రుల రచనలను విమర్శించే వారి గురించిన చర్చలో రచయిత్రి మాలతి సంభాషణ రూపంలో వెల్లడించింది. మరో కతలో సాహిత్య ప్రయోజనం మీద నాకట్టే నమ్మకం లేదు. ఒకకథ చదివి మనుషులు మారిపోతారని నాకు తోచదు అంటుంది. కథ ఎలా ఉండాలనేది తారకంతోనో, సంద్రాలుతోనో చర్చిస్తూ, 'కథలో సామాన్య పాఠకుడిని ఆకట్టుకునే ముఖ్యమైన అంశాలు మూడే - కథావస్తువు, సంఘర్షణ, ముగింపు. ఇతర విషయాలు ఎత్తుగడా, శైలీ, కథాగమనం, రచయిత భాషాపాటవం, ఔచిత్యం, మాండలీకం ఇవన్నీ పాఠకుడు పనిగట్టుకు చూడడు. కానీ అవి బాగులేకపోతే చదవాలనిపించదు. కథ ముగియకుండానే కంచికి వెళ్ళిపోతుంది' అంటుంది. కథ చదివాక 'అవును సుమా! నా జీవితంలో, లేదా తెలిసిన వారి జీవితంలో ఇలాగే జరిగింది. నాక్కూడా ఇలాంటి ఆలోచనలే వస్తాయి' అని పాఠకుడిచేత అనిపించగలిగితే రచయిత కృషికి సార్ధకత. పాఠకుడు కథతోనో, ఒక పాత్రతోనో తాదాత్మ్యం చెందితే సార్వజనీనతకు అదీ గీటురాయి' అని మాలతి అభిప్రాయం. ప్రతీతరంలోనూ కొత్తదనం ఉంటుంది. ఏ సాహిత్యమైనా ఆ దేశ కాల పరిస్థితుల మీద ఆధారపడి తనదైన ప్రత్యేక వాతావరణంలో పుట్టి వృద్ధి చెందుతుంది. ఆ దృష్టితో చూసే 1950-60దశకాలలో రచయిత్రులు సృష్టించిన సాహిత్యం ఆనాటి సాంఘిక పరిస్థితులను ప్రతిఫలించటంలో సఫలీకృతమైందని మాలతి నమ్ముతుందని అనిపిస్తుంది. 'ప్రతీ అమెరికను మన సంస్కృతి తెలుసుకోవాలనుకుంటే కేవలం మన చీర కట్టు, ఎర్రబొట్టు, అరేంజి మారేజీలు, కులవ్యవస్థలు మాత్రమే కాదని తెలియాలంటే వాళ్ళు మన కథలు చదవాలి' అని అనుకున్నాను. తెలుగు కథలకి అనువాదాలు వస్తున్నాసరే అమెరికాలో ఇంకా 'తెలుగు' అంటే 'నెవర్ హార్డాఫిట్' అనే వాళ్ళే ఎక్కువ. అంచేత అనువాదాలు చెయ్యాలనే సరదాతో వెబ్సైట్ 'తూలిక' మొదలెట్టాను. తొందరగానే నా సైట్ అందర్నీ ఆకర్షించింది అని చెబుతూనే విదేశాల్లో స్థిరపడిన వారికి, ఇంగ్లీషు అలవాటైపోయిన వాళ్ళకి కూడా నచ్చింది అని సంబరపడుతుంది. ఇంకో కతలో తారకానికి విమర్శ గురించి వివరిస్తున్న సందర్భంలోవిమర్శకుడికి ఉండవలసిన లక్షణాలు చెబుతుంది. నిష్పాక్షిక దృష్టి గురించీ, కథకి నేపథ్యమైన దేశకాల పరిస్థితుల గురించీ క్షుణ్ణమైన అవగాహన ఉండాలంటుంది. రచయిత రాసిన ప్రతీ విషయం అతని ప్రత్యక్ష అనుభవమే కానక్కరలేదనీ, కథనం పాఠకుడిని కదలించేలా ఉండటమే కాకుండా, పాఠకుడు కథాంశాన్ని తనకో తెలిసిన మరొకరికో అన్వయించుకోగలిగేలా ఉంటే అది మంచి కథగా రాణిస్తుందనీ, అలా చెప్పగలిగితే ఆ కథ సాఫల్యం చెందినట్లే అని మంచి కథని నిర్వచించింది మరో సందర్భంలో. ఈ కథల్లో అనేక పిట్టకథలు, ప్రముఖుల ముచ్చట్లు, ఇతిహాసాలలోంచి అవసరం మేరకు ఏరుకొచ్చి రాసిన పద్యాలు, సాహితీ ప్రముఖుల రచనల గురించి, ఛానల్స్లో వచ్చే తెలుగింగ్లీషు భాష గురించి, రచయిత్రులమీదా, ఆడ రచయితల మీదా, రచయిత్రులకు చేసే వీరపూజలమీదా, సంకలనకర్తలమీదా, కథలు రాయటం చాతకాని వారు సంకలనాలు చేసి రచయితగా వాసికెక్కిన వారిమీదా, సంద్రాలు యొక్క ఎనిమిది క్లాసు చదివిన అక్కగారి కథల మీదా, వర్తమాన సాహిత్యరంగంలోని ప్రహసనాలమీదా, పేరు తెచ్చుకోటానికి పడే పాట్లమీదా- ఒకటేమిటి సమస్తమైన విషయాల మీదా, వ్యంగ్యంగానూ, హాస్యంగానూ, అద్భుతంగా సాధికారంగా ఎన్నెమ్మకతలలో తారకం సంద్రాలు మధ్య సంభాషణలతోనే చెప్పింది. చాలావాటిలో 'నేను' పాత్ర మౌనంగానే ఉండిపోతుంది.కొన్ని వ్యాసాలలాగో, మ్యూజింగ్స్గో ఉంటాయికానీ సాహిత్య చర్చలు, అభిప్రాయాలు రచయితలో, విమర్శకులు కాగోరే వాళ్ళకు తెలుసుకోవాల్సిన పాఠ్యాంశాలులాగే ఉంటాయి. ఉప్పల లక్ష్మణరావుగారి 'అతడు-ఆమె' పుస్తకంలో ఆంగ్లపదం రాకుండా ఆసాంతం విశాఖ యాసలోనే రాయటాన్ని ఒక సందర్భంలో ప్రశంసిస్తుంది. మాలతి. ఒక రచన ఎలా చదవాలి ఎలా అవగాహన చేసుకోవాలి అనేదికూడా తన ఎన్నెమ్మ కతల్లో చర్చించింది. మాలతి చదివిన త్రిపుర, నోరి నరసింహశాస్త్రి గారి నారాయణభట్టు, రుద్రమదేవి, కవి సార్వభౌముడి గురించీ చర్చించింది. ధారా, శేషేంద్రశర్మ వ్యాసాలు ఎలా రాస్తారో కూలంకుషంగా చెప్పింది. మనకి కూడా అవి చదవాలనిపించేలా ప్రాచుర్యం పొందిన తెలుగు రచనల గురించి సవివరమైన చర్చని సంభాషణలతోనే నడపటం మాలతి ప్రత్యేకత. తన బ్లాగులో 'ఊసుపోక' శీర్షికన తన జీవితానుభవాలూ, జ్ఞాపకాలే కాక తన పరిసరాలలో, తన చుట్టూ ఉన్న వాళ్ళలో పరిశీలించిన మానవమనస్తత్వాలు , చదువు, మేధావిత్వం, సాహిత్యం, పాండిత్యం, సంస్కృతి, సంప్రదాయాలు వీటినన్నిటికీ అతీతంగా భిన్న సందర్భాలలో వ్యక్తులు ప్రవర్తించే విధానాలనన్నింటినీ ఒడిసిపట్టి రాసినవే ఈ ఎన్నెమ్మ కతలు. వీటికి ముందుమాటగా యస్. నారాయణస్వామి "వ్యక్తిగత అనుభవాల్ని శోధించి, మధించి, ఆ మధనంలోంచి జీవిత సత్యమనే అమృతాన్ని ఆవిష్కరించినప్పుడు అది నిజమైన డయాస్పోరా సాహిత్యమౌతుంది. ఇటువంటి సాహిత్యం నివాసులకీ, ప్రవాసులకీ మధ్య వారధిగా ఉపయోగపడుతుంది. ఎన్నెమ్మ కతలకి విశాలమైన జీవితానుభవం ఆవరణ కాగా లోతైన పరిశీలన వీటికి పునాది' అని ప్రశంసించారు. అంతర్జాల సంచారం చేసేవారికి తప్ప ఇంత విస్తృతంగా సుమారు డెబ్బయి సంవత్సరాల కాలంలో రాసిన నిడదవోలు మాలతి రచనలన్నీ గ్రంథ రూపంలో మాత్రమే చదవగల పాఠకులకు అందుబాటులో లేకపోవటం ఒక లోటే. విశాఖ అందాలూ సముద్ర హెూరునుకూడా అనుభవిస్తూ, విశాఖ మాండలీక సొబగును ఆనందించాలనుకునే పాఠకులు 'tethulika.wordpress.com దర్శించాల్సిందే.